Sprawozdanie z działalności Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN

w 2022 roku

W 2022 roku Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN działała w składzie ustalonym Uchwałami nr 13/2019 Prezydium PAN z dnia 19 lutego 2019 r. i nr 18/2019 Prezydium PAN z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie powołania członków komitetów problemowych i rad przy Prezydium PAN na okres kadencji 2019-2022 i wynikiem wyborów przeprowadzonych na zebraniu plenarnym Rady w dniu 7 marca 2019 r. oraz na zebraniu plenarnym Rady w dniu 3 marca 2020 r.

Prezydium:

Przewodnicząca

• dr hab. Iwona HOFMAN – Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej. Lublin

Z-cy przewodniczącej

• prof. dr hab. Zbigniew CZERNICKI – Polskie Towarzystwo Neurochirurgów, Warszawa
• prof. dr hab. inż. Wiesław NAGÓRKO – Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, Warszawa

Członkowie

• prof. dr hab. inż. Jerzy BARGLIK – Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Katowice
• prof. dr hab., czł. rzecz. PAN – Andrzej GRZYWACZ - Polskie Towarzystwo Leśne, Warszawa
• prof. dr hab. Jacek IMIELA - Towarzystwo Internistów Polskich, Warszawa
• prof. nadzw. dr hab. Zbigniew KRUSZEWSKI – Towarzystwo Naukowe Płockie, Płock
• prof. nadzw. dr hab. Stanisław KUNIKOWSKI - Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławek
• prof. dr hab. Joanna MADALIŃSKA-MICHALAK – Polskie Towarzystwo Pedagogiczne,  Warszawa

Sekretarz

• inż. Tadeusz MAJSTERKIEWICZ - Polska Akademia Nauk, Warszawa

Członkowie Rady

• prof. dr hab. inż. Jerzy BŁAŻEJOWSKI - Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk
• prof. dr hab. inż. Marek DAROWSKI - Polskie Towarzystwo Inżynierii Biomedycznej, Warszawa
• prof. dr hab. Bohdan DOBRZAŃSKI jr - Polskie Towarzystwo Agrofizyczne, Lublin
• dr hab., prof UJD Julia DZIWOKI - Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Częstochowa
• dr hab., prof. ISl PAN Anna ENGELKING – Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Warszawa
• dr hab., prof. UJK Barbara GIERSZEWSKA - Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce
• prof. dr hab. Igor GOŚCIŃSKI – Towarzystwo Lekarskie Krakowskie, Kraków
• dr hab. inż., prof. WSEZ Ewa GÓRSKA – Polskie Towarzystwo Ergonomiczne, Warszawa
• prof. dr hab. Anna GRONOWSKA-SENGER - Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych, Warszawa
• dr hab. prof. UAM  Andrzej GULCZYŃSKI – Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań
• prof. dr hab. czł. kores. PAN Małgorzata JĘDRYCZKA - Polskie Towarzystwo Genetyczne, Poznań
• prof. dr hab. med. Zbigniew KALARUS - Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Zabrze
• prof. dr hab. Ryszard KASPEROWICZ - Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa
• prof. dr hab. Marek Wł. KOWALCZYK – Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa
• dr hab., prof. PG Beata KRAWCZYK – Federacja Polskich Towarzystw Medycznych, Gdańsk
• prof. dr hab., czł. rzecz. PAN Andrzej LEGOCKI - Polskie Towarzystwo Biochemiczne, Poznań
• dr inż. Jan ŁUKASZEWICZ - Polskie Towarzystwo Leśne, Warszawa
• prof. dr hab. Jolanta MAŁYSZKO - Polskie Towarzystwo Transplantacyjne, Warszawa
• prof. dr hab., czł. rzecz. PAN Małgorzata MAŃKA – Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, Poznań
• prof. dr hab. Elżbieta MĄCZYŃSKA – Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa
• prof. dr hab. Cezary OBRACHT-PRONDZYŃSKI – Instytut Kaszubski, Gdańsk
• dr hab., prof. UJ Diana PIETRUCH-REIZES - Polskie Towarzystwo Informacji  Naukowej, Kraków
• prof. dr hab. Marek Jacek SARNA - Polskie Towarzystwo Astronomiczne, Warszawa
• prof. dr hab. Leszek SIRKO - Polskie Towarzystwo Fizyczne, Warszawa
• prof. dr hab. Jan TWARDOŃ - Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych, Wrocław
• prof. dr hab. Andrzej WAC-WŁODARCZYK - Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin
• dr hab. prof. AKal Krzysztof Jan WALCZAK – Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Kalisz
•  prof. dr hab. Stanisław WINCENCIAK - Polskie Towarzystwo Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej, Warszawa.

Pomimo trwającej od połowy marca 2020 roku epidemii koronawirusa Covid 19, po wprowadzeniu na początku 20220 roku przez Rząd złagodzenia obostrzeń, realizowano zaplanowane na 2022 rok prace Rady.

W okresie sprawozdawczym odbyły się 3 zebrania plenarne, prowadzone zdalnie w dniu 29 marca i przeprowadzone stacjonarnie w dniach 22 października 2022 r. w czasie III Kongresu Towarzystw Naukowych w Gdańsku i 1 grudnia 2022 r. w Warszawie oraz 3 zebrania Prezydium Rady w dniach 24 lutego, 12 maja i 26 września 2022 r.

W okresie sprawozdawczym prace Rady skoncentrowane zostały na przygotowaniu III Kongresu Towarzystw Naukowych „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych”, jaki odbył się w Gdańsku w dniach 20-22 października 2022 r. Lokalizacja Kongresu wiązała się z obchodami 100.lecia Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. Kongres objęty był Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości. Organizatorami Kongresu były Polska Akademia Nauk – Rada Towarzystw Naukowych i Gdańskie Towarzystwo Naukowe, współorganizatorami Miasto Gdańsk, Muzeum Gdańska, Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, Uniwersytet Gdański i Politechnika Gdańska. Wsparcia finansowego udzielił Urząd Miasta Gdańska, który nieodpłatnie udostępnił Dwór Artusa i pokrył koszty uroczystości otwarcia oraz Uniwersytet Gdańsk i Politechnika Gdańska, które również nieodpłatnie udostępniły sale i ich obsługę na sesje plenarne i sesje problemowe Kongresu.

W wyniku dyskusji na zebraniu plenarnym Rady i w czasie posiedzeń Prezydium Rady oraz roboczych kontaktów powołane zostały Komitet Honorowy, Komitet Naukowy i Komitet Organizacyjny.

Komitet honorowy tworzyli prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Jerzy Duszyński, prezes Polskiej Akademii Nauk i prof. dr hab. inż. Arkadiusz Mężyk, przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich.

Komitet Naukowy tworzyli prof. dr hab. Iwona Hofman, przewodnicząca Rady Towarzystw Naukowych, prezeska Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej, prof. dr hab. inż. Jerzy  Błażejowski, prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, prof. dr hab. czł. koresp. PAN. Romuald Zabielski, wiceprezes Polskiej Akademii Nauk, prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Andrzej Grzywacz, członek Prezydium Rady, Polskie Towarzystwo Leśne, prof. dr hab. czl. rzecz. PAN Andrzej Legocki, członek Rady Towarzystw Naukowych, Polskie Towarzystwo  Biochemiczne, prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Małgorzata Mańka, członek Rady Towarzystw Naukowych, Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, prof. dr hab. czł. koresp. PAN Małgorzata Jędryczka - członek Rady Towarzystw Naukowych, Polskie Towarzystwo Genetyczne, prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Kruszewski - członek Prezydium Rady Towarzystw Naukowych, Towarzystwo Naukowe Płockie, prof. dr hab. n. med. Zbigniew Czernicki, z-ca przewodniczącej Rady Towarzystw Naukowych, Polskie Towarzystwo Neurochirurgów, prof. dr hab. inż. Wiesław Nagórko, z-ca przewodniczącej Rady Towarzystw Naukowych,  Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, prof. dr hab. Paweł Golik, przewodniczący Rady Upowszechniania Nauki.

Przewodniczącymi Komitetu Organizacyjnego byli prof. dr hab. inż. Jerzy Błażejowski, prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego i prof. dr hab. Iwona Hofman, przewodnicząca Rady Towarzystw Naukowych, prezeska Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej, sekretarzem Komitetu Organizacyjnego mgr inż. Tadeusz Majsterkiewicz, sekretarz Rady Towarzystw Naukowych, członkami Komitetu Organizacyjnego prof. dr hab. Cezary Obracht-Prondzyński, członek Rady Towarzystw Naukowych, Instytut Kaszubski w Gdańsku,  dr hab., prof. AM Andrzej Kansy, Płockie Towarzystwo Naukowe, dr hab., prof. PG Beata Krawczyk, członek Rady Towarzystw Naukowych, Politechnika Gdańska, Federacja Polskich Towarzystw Medycznych, Polskie Towarzystwo Mikrobiologów, mgr Izabela Borys, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, mgr Joanna Mizeraczyk, Gdańskie Towarzystwo Naukowe i mgr Sylwia Skotnicka, Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej.

W uroczystości otwarcia Kongresu w Dworze Artusa uczestniczył wojewoda pomorski Dariusz Drelich, wiceprezydent Miasta Gdańska, rektorzy gdańskich uczelni, dyrektor Muzeum Gdańska dr hab. Waldemar Ossowski, prezes Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki Beniamin Koralewski i przewodniczący Rady Upowszechniania Nauki przy Prezydium PAN.

Wykłady inauguracyjne w czasie uroczystego otwarcia wygłosili: prof. dr hab. Iwona Hofman „Komunikacja naukowa i popularyzacja wiedzy jako społeczne zobowiązania towarzystw naukowych”, prof. dr hab. Andrzej Grzywacz, czł. rzecz. PAN  - „Współdziałanie Polskiej Akademii Nauk ze społecznym ruchem naukowym” oraz dr hab. prof. KSW Stanisław Kunikowski – „Wkład towarzystw naukowych w tworzenie i rozwój uczelni wyższych w Polsce”.

Obecność władz województwa i miasta, rektorów uczelni gdańskich i przedstawicieli świata nauki i kultury podkreślała rangę wydarzenia. W związku z obchodami 100.lecia Gdańskiego Towarzystwa Naukowego prezes Towarzystwa wręczył Medale Jubileuszowe członkom Rady tj. prof. dr hab. Małgorzacie Mańka, prof. dr hab. Małgorzacie Jędryczka, prof. dr hab. Andrzejowi Grzywaczowi i prof. dr hab. Zbigniewowi Kruszewskiemu.

Podczas drugiego dnia w obradach plenarnych głos zabrali: prof. dr hab. czł. koresp. PAN Romuald Zabielski, Wiceprezes Polskiej Akademii Nauk i prof. dr hab. czł. koresp. PAN Grzegorz Węgrzyn, Prezes Oddziału PAN w Gdańsku. Na sesjach plenarnych referaty wygłosili: prof. dr hab. inż. Jerzy Błażejowski - Gdańskie Towarzystwo Naukowe – „Rola towarzystw naukowych ogólnych i regionalnych w rozwoju nauki i aktywizacji środowisk lokalnych”,  prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Kruszewski – Towarzystwo Naukowe Płockie – „Społeczny ruch naukowy a uregulowania prawne”, prof. dr hab. Piotr Kostyło – Polskie Towarzystwo Pedagogiczne  - „Integracyjna funkcja towarzystw naukowych”, prof. dr hab. inż. Bożenna Kawalec-Pietrenko – Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT – „Rola stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT w szerzeniu wiedzy i wskazywaniu działań na rzecz Przemysłu 4.0” oraz prof. dr hab. Magdalena Musiał-Karg i prof. dr hab. Arkadiusz Żukowski – Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych – „Drapieżna nauka – drapieżne publikacje i ich skutki dla dyscyplin naukowych w Polsce. Przykład nauk o polityce i administracji”.

Mówcy i dyskutanci poruszyli m.in. problemy uregulowań prawnych statusu towarzystw, integracyjnej funkcji towarzystw naukowych, roli towarzystw naukowych w szerzeniu wiedzy i aktywizacji środowisk lokalnych, roli stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT w rozwoju nowoczesnego przemysłu oraz skutków drapieżnej nauki dla pozycji dyscyplin naukowych w Polsce.

W drugim dniu obrad odbyło się 6 sesji problemowych: „Wkład towarzystw ogólnych i regionalnych w rozwój nauki i regionów (prowadzący dr hab., prof. UAM Andrzej Gulczyński, prof. dr hab. Andrzej Wac-Włodarczyk) – 6 referatów;  dwie sesje „Działania towarzystw w naukach społecznych i humanistycznych w kształtowaniu postaw i świadomości społecznej (prowadzące: dr hab., prof. ISl PAN Anna Engelking i dr hab. prof. UJ Diana Pietruch-Reizes) – po 7 referatów; „Działania towarzystw w naukach biologicznych i rolniczych na rzecz rozwoju nauki (prowadzące: prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Małgorzata Mańka, prof. dr hab. czł. koresp. PAN Małgorzata Jędryczka) – 9 referatów, „Działania towarzystw w naukach ścisłych i technicznych oraz naukach o Ziemi na rzecz rozwoju gospodarki. (prowadzący: prof. dr hab. Marek Sarna) – 6 referatów i „Działania towarzystw medycznych na rzecz poprawy zdrowia społeczeństwa (prowadzący: prof. dr hab. Jacek Imiela) – 5 referatów.

Referaty na sesjach problemowe podzielono według specyfiki towarzystw i dziedzin nauki pomiędzy towarzystwa ogólne i regionalne, reprezentujące nauki społeczne i humanistyczne, nauki biologiczne i rolnicze, nauki ścisłe, techniczne i nauki o Ziemi, towarzystwa medyczne. W referatach przedstawiono szeroki zakres zagadnień historycznych, tradycji, zasobów materialnych, wydawania czasopism, praktyk popularyzacji wiedzy, współpracy z otoczeniem zewnętrznym, funkcji integracyjnej towarzystw itd.

W trzecim dniu Kongresu odbyło się posiedzenie plenarne Rady Towarzystw Naukowych, podczas którego przewodnicząca Rady, prof. dr hab. I. Hofman omówiła projekt ustawy regulującej status społecznego ruchu naukowego w Polsce. W obradach plenarnych Kongresu referaty wygłosili: dr  Grzegorz D. Stunża – Polskie Towarzystwo Edukacji Medialnej – „Potencjał i praktyka popularyzacji nauki w dobie medialnych przemian (post) pandemicznych)”, dr hab., prof. UG Małgorzata Łosiewicz – Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej – „Zaangażowanie towarzystw naukowych w rozwój młodych badaczy. Praktyki i doświadczenia Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej” i dr hab., prof. UJ Diana Pietruch-Reizes – Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej – „Zainteresowanie doktorantów działalnością towarzystw naukowych”.

Podczas dyskusji podsumowującej Kongres głos zabierali m. in. prowadzący sesje problemowe. Pomimo zróżnicowania społecznego ruchu naukowego, wyodrębniono kilka problemów wspólnych, które rzutują na przyszłość towarzystw naukowych. Są to: niska punktacja czasopism wydawanych przez towarzystwa, relatywnie słaba świadomość narzędzi i nowoczesnych technik dystrybucji wiedzy, brak systemów motywacyjnych dla młodych badaczy, deficyty finansowe i trudności w utrzymaniu zasobów materialnych towarzystw.

W Kongresie wzięło udział ponad 90 naukowców i działaczy społecznego ruchu naukowego, reprezentując ok. 60 towarzystw naukowych ogólnych i specjalistycznych, w tym 24 przedstawicieli towarzystw ogólnych i regionalnych, 23 przedstawicieli towarzystw działających w naukach społecznych i humanistycznych, 10 przedstawicieli towarzystw działających w naukach biologicznych, 9 przedstawicieli towarzystw działających w naukach rolniczych i leśnych, 5 przedstawicieli towarzystw działających w naukach ścisłych i technicznych, 3 przedstawicieli towarzystw działających w naukach o Ziemi, 8 przedstawicieli towarzystw działających w naukach medycznych oraz 3 przedstawicieli stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT. Ogółem na obradach plenarnych i na sesjach problemowych wygłoszono 55 wystąpień. Udział przedstawicieli poszczególnych grup towarzystw obrazuje poniższe zestawienie:

Liczba osób z towarzystw (59 towarzystw – 86 osób):

Towarzystwa ogólne i regionalne (9 towarzystw – 24 osoby)

1. Gdańskie Towarzystwo Naukowe (3+6)
2. Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (4)
3. Lubelskie Towarzystwo Naukowe (1)
4. Łódzkie Towarzystwo Naukowe (1)
5. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (2)
6. Towarzystwo Naukowe Płockie (2)
7. Towarzystwo Ziemi Kozielskiej (2)
8. Włocławskie Towarzystwo Naukowe (1)
9. Wrocławskie Towarzystwo Naukowe (2)

Towarzystwa w naukach społecznych i humanistycznych (20 towarzystw – 23 osoby)

10. Polskie Towarzystwo Badań nad Filmem i Mediami (1)
11. Polskie Towarzystwo Edukacji Medialnej (1)
12. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne (1)
13. Polskie Towarzystwo Ergonomiczne (1)
14. Polskie Towarzystwo Historii Prawa (1)
15. Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej (1)
16. Polskie Towarzystwo Językoznawcze (1)
17. Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej (2)
18. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze (1)
19. Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych (1)
20. Polskie Towarzystwo Nautologiczne (1)
21. Polskie Towarzystwo Pedagogiczne (3)
22. Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej (1)
23. Polskie Towarzystwo Socjologiczne (1)
24. Polskie Towarzystwo Studiów Europejskich (1)
25. Polskie Towarzystwo Studiów Międzynarodowych (1)
26. Societas Humboldtiana Polonorum (1)
27. Towarzystwo Kultury Języka (1)
28. Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza (1)
29. Towarzystwo Naukowe Prakseologii (1)

Towarzystwa w naukach biologicznych (9 towarzystw – 10 osób)

30. Polskie Towarzystwo Antropologiczne (1)
31. Polskie Towarzystwo Biochemiczne (1)
32. Polskie Towarzystwo Biofizyczne (1)
33. Polskie Towarzystwo Botaniczne (1)
34. Polskie Towarzystwo Genetyczne (1)
35. Polskie Towarzystwo Mikrobiologów (1)
36. Polskie Towarzystwo Mykologiczne (2)
37. Polskie Towarzystwo Parazytologiczne (1)
38. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika (1)

Towarzystwa w naukach rolniczych (6 towarzystw – 9 osób)

39. Polskie Towarzystwo Agrofizyczne (1)
40. Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne (2)
41. Polskie Towarzystwo Leśne (3)
42. Polskie Towarzystwo Nauk Ogrodniczych (1)
43. Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych (1)
44. Polskie Towarzystwo Technologów Żywności (1)

Towarzystwa w naukach matematyczno-fizyczno-chemicznych (2 towarzystwa- 2 osoby)

45. Polskie Towarzystwo Astronomiczne (1)
46. Polskie Towarzystwo Fizyczne (1)

Towarzystwa w naukach technicznych (3 towarzystwa – 3 osoby)

47. Polskie Towarzystwo Inżynierii Biomedycznej (1)
48. Polskie Towarzystwo Kalorymetrii i Analizy Termicznej (1)
49. Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej (1)

Towarzystwa w naukach o Ziemi (2 towarzystwa – 3 osoby)

50. Polskie Towarzystwo Geograficzne (2)
51. Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich (1)

Towarzystwa w naukach medycznych (7 towarzystw – 8 osób)

52. Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej Terapii (1)
53. Polskie Towarzystwo Badań Układu Nerwowego (1)
54. Polskie Towarzystwo Dietetyki (2)
55. Polskie Towarzystwo Farmakologiczne (1)
56. Polskie Towarzystwo Okulistyczne (1)
57. Towarzystwo Chirurgów Polskich (1)
58. Towarzystwo Internistów Polskich (1)

Stowarzyszenia NOT (przedstawiciele FSN NOT 3 osoby)

59. Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT (3)

Inne

60. Polska Akademia Nauk (1)

Kongres zakończył się przyjęciem Uchwały (tekst poniżej) w sprawie współdziałania wszystkich podmiotów zaangażowanych  w podtrzymanie tradycji społecznego ruchu naukowego w formule wynikającej z wyzwań współczesności w zakresie przygotowania projektu ustawy regulującej działanie towarzystw naukowych w Polsce. Tytuł Kongresu „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych” bardzo dobrze oddaje kierunek polityki naukowej państwa i wiążę się z problematyką dystrybucji wiedzy i popularyzacji nauki, w wygłoszonych referatach przedstawiono rolę i działania towarzystw w realizacji misji społecznego ruchu naukowego na rzecz społeczeństwa i kraju.

UCHWAŁA

III Kongresu Towarzystw Naukowych

z dnia 22 października 2022 r.

Towarzystwa naukowe są ważnym elementem systemu nauki w Polsce. Swoją działalnością pro publico bono wpisują się w politykę państwa, odpowiadając na wyzwania współczesności oraz poszukując rozwiązań służących przyszłym pokoleniom.

Historyczny ogląd bilansu społecznego ruchu naukowego w Polsce umożliwia wysoką ocenę działalności naukowej, popularyzatorskiej i wydawniczej w wymiarze krajowym i międzynarodowym na przestrzeni wieków. Wiele  organizacji koncentruje się na umacnianiu potencjału regionów, uznając, że ich różnorodne tradycje tworzą tożsamość Polaków. W przestrzeni towarzystw naukowych spotykają się miłośnicy nauki w różnym wieku, co sprzyja nawiązywaniu więzi między uczniami i mistrzami oraz uczy poszanowania osiągnięć poprzedników. Na gruncie towarzystw naukowych dokonuje się dojrzewanie do godnego pełnienia ról społecznych i odpowiedzialnego sprawowania funkcji. Cele społecznego ruchu naukowego obejmują m.in.: prowadzenie badań naukowych i upowszechnianie ich wyników podczas konferencji i sesji oraz w publikacjach, prowadzenie kształcenia całożyciowego, wspomaganie nauczycieli akademickich w rozwoju naukowym, promowanie etycznych postaw, prowadzenie bibliotek oraz placówek o charakterze archiwalnym i muzealnym.

Pomimo dużego znaczenia i wielu zasług dla polskiej nauki i narodowego dziedzictwa, towarzystwa naukowe nie zajmują należnego miejsca w polityce naukowej państwa. Brakuje bowiem systemowych rozwiązań, które zapewniałyby przetrwanie  społecznego ruchu naukowego i jego ponadczasowego dorobku zawartego w publikacjach oraz w materialnych pomnikach, takich jak biblioteki, archiwa czy muzea.

Uczestnicy III Kongresu Towarzystw Naukowych uznają za niezbędne finansowanie organizacji społecznego ruchu naukowego ze środków budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Towarzystwa naukowe powinny być także dostrzegane i finansowo wspierane przez podmioty gospodarcze. Ze względu na ważny interes państwa oraz z uwagi na pilną potrzebę naukową  i społeczną Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk podjęła pracę nad przygotowaniem projektu ustawy o towarzystwach naukowych, której celem jest poprawienie ich funkcjonowania, zwiększenie wpływu na rozwój nauki i wzmocnienie roli w kształtowaniu nowoczesnego społeczeństwa wiedzy.

Dlatego też zwracamy się do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałka Sejmu RP, Marszałka Senatu RP, Prezesa Rady Ministrów, Ministra Edukacji i Nauki, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministra Finansów o zainteresowanie się towarzystwami naukowymi i wsparcie ich funkcjonowania przez trwałe uregulowania o charakterze systemowym. Wyrażamy przekonanie, że przyczyniłoby się to do zwiększenia udziału polskiej nauki w światowych dokonaniach.

W trakcie przygotowywania Kongresu  do ponad 300 towarzystw naukowych dwukrotnie (w marcu i czerwcu) rozesłano informację o planowanym Kongresie, wraz z Komunikatem organizacyjnym, formularzem zgłoszeniowym (z terminem zgłoszeń do końca czerwca br., następnie przedłużonym do 15 lipca br.) i Ankietą, której celem jest zebranie przed Kongresem danych i opracowanie ekspertyzy o stanie społecznego ruchu naukowego w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2021 r.

Prowadzono także działania związane z realizacją innych zadań przyjętych w programie prac Rady na 2022 rok.

Kontynuowano działania związane z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce, w tym działania związane z uchwaleniem przez Sejm ustawy o towarzystwach naukowych i zmian w ustawie o Polskiej Akademii Nauk i w ustawie o samorządzie terytorialnym, pod kątem dostosowania rozwiązań prawnych i systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce do przepisów w Unii Europejskiej. Powołano Zespół ds. znowelizowania projektu Ustawy pod kierunkiem profesora Zbigniewa Kruszewskiego. Zaktualizowano, wypracowany w poprzednich kadencjach projekt Ustawy o towarzystwach naukowych, dostosowując go do aktualnych rozwiązań prawnych w nauce, proponujący powrót do istniejącej do 1990 roku afiliacji towarzystw naukowych przy wydziałach Polskiej Akademii Nauk i zwiększenie udziału towarzystw naukowych w polityce samorządowej i regionalnej poprzez powiązanie z samorządami. Na Kongresie Towarzystw Naukowych w Gdańsku został przedstawiony referat „Społeczny ruch naukowy a uregulowania prawne”, z omówieniem projektu Ustawy o towarzystwach naukowych, dla upublicznienia tego projektu i jego wsparcia przez uczestników Kongresu przy rozmowach z władzami państwowymi i samorządowymi.

W 2022 roku prowadzono prace związane z wydaniem publikacji z konferencji zorganizowanych w 2021 roku - odbytej w dniu 17 września 2021 roku w Płocku konferencji „Społeczny ruch naukowy w procesie zmiany” i z zorganizowanej w dniach 29 maja i 10 grudnia 2021 r. „Komunikacja w nauce, Komunikowanie wiedzy – Rola towarzystw naukowych”. Publikacja z konferencji „Społeczny ruch naukowy w procesie zmiany” ukazała się drukiem w pierwszych dniach czerwca 2022 r. w nakładzie 120 egz., które zostały rozesłane autorom referatów, członkom Rady i uczestnikom konferencji. Na początku lipca 2022 r. złożono do Biura Upowszechniania i Promocji Nauki PAN celem ich opublikowania w wersji internetowej i w kilkunastu/kilkudziesięciu  egzemplarzach materiały z konferencji „Komunikacja w nauce, Komunikowanie wiedzy – Rola towarzystw naukowych”.

Na posiedzeniu Prezydium Polskiej Akademii Nauk w dniu 24 maja br. przedstawiona została ocena działalności Rady w bieżącej kadencji, dokonana  przez powołaną przez Prezesa PAN Komisję, kierowaną przez czł. koresp. PAN Andrzeja Buko – Wydział I PAN. Komisja wysoko oceniła działalność Rady.

Prowadzono stronę internetową Rady, pełniącą rolę Newsletter’a” o działaniach Rady Towarzystw Naukowych i towarzystw naukowych oraz platformę współdziałania z towarzystwami i stowarzyszeniami naukowymi ogólnymi, regionalnymi i specjalistycznymi oraz ze stowarzyszeniami naukowo-technicznymi NOT, poprzez zamieszczanie na stronie Rady nadsyłanych informacji o wydarzeniach w działalności towarzystw, organizowanych konferencjach, zjazdach, jubileuszach, patronaty nad organizacją konferencji, udział w obchodach jubileuszy itp.

W październiku 2022 r. podjęto prace nad aktualizacją wydanego w 2004 roku przez Bibliotekę Polskiej Akademii Nauk w Warszawie i Radę Towarzystw Naukowych „Słownika Towarzystw Naukowych – Towarzystwa aktualnie działające w Polsce”, opracowanego pod kierunkiem doc. Barbary Sordylowej. W „Słowniku” zamieszczonych jest 256 haseł o towarzystwach naukowych ogólnych i specjalistycznych, towarzystwach naukowo-zawodowych oraz stowarzyszeniach naukowo-technicznych i stowarzyszeniach miłośników (przyjaciół) nauki. We wrześniu 2022 r. rozesłano wersję elektroniczną haseł zamieszczonych w tym „Słowniku” do około 50 towarzystw, z uwagi na prace związane z przygotowaniem Kongresu przerwano te prace, wysłanie haseł do pozostałych towarzystw, z prośbą o aktualizację i uzupełnienie o działalność w ostatnich 20 latach, przełożono na następny rok.

W 2022 roku odbyły się 3 zebrania plenarne Rady w dniu 29 marca br., 22 października br. i 1 grudnia br. W przeprowadzonym zdalnie w dniu 29 marca 2022 r. zebraniu plenarnym Rady wzięło udział 31 osób. Z  uwagi na potwierdzenie możliwości udziału w zebraniu stacjonarnym przez zbyt małą ilość członków Rady, nie gwarantującej quorum, w ostatniej chwili zdecydowano się na organizację zebrania w trybie zdalnym. Spotkanie w trybie zdalnym realizowano zgodnie z rozesłanym wcześniej programem, obejmującym informację o działaniach Prezydium Rady od 10 grudnia 2021 r., przedstawienie stanu przygotowań do III Kongresu Towarzystw Naukowych - Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych", planowanego w dniach 20-22 października 2022 r. w Gdańsku i przyjęcie propozycji składów komitetów: Honorowego, Naukowego i Organizacyjnego, przedstawienie i rozważenie poparcia stanowiska Towarzystwa Naukowego Warszawskiego w sprawie projektu utworzenia Akademii Kopernikańskiej, przedstawienie zaktualizowanej wersji "Ustawy o towarzystwach naukowych", przyjęcie sprawozdania z działalności Rady w 2021 r. i przyjęcie protokołu z zebrania plenarnego Rady w dniu 10 grudnia 2021 r.

W trakcie posiedzenia dyskutowano głównie nad sprawami zawiązanymi z organizacją Kongresu, w tym wystąpieniem o patronat Prezydenta RP oraz patronatami Ministra Edukacji i Nauki oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Profesor J. Błażejowski przedstawił wstępny harmonogram  obchodów 100-lecia powstania Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku (TPNiS) oraz tradycji Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (GTN) i Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (GTPS) obejmujący:

- promocję specjalnego tomu „Rocznika Gdańskiego” dedykowanego 100-leciu TPNiS/GTN/GTPS – marzec/kwiecień 2022
- sesję naukową upamiętniającą 100-lecie powstania Towarzystwa połączoną z Walnym Zebraniem członków GTN – 26 maja 2022
- Galę i Koncert w Filharmonii Bałtyckiej dedykowane 100-leciu Towarzystwa – 16 września 2022
- III Kongres Towarzystw Naukowych „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych”.

I dzień 20 października 2022 (czwartek) – Dwór Artusa w Gdańsku – uroczyste otwarcie, z wystąpieniami powitalne przewodniczącej Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN, prezesa GTN, prezesa Oddziału PAN w Gdańsku, wykład inauguracyjny, wystąpienia gości, wręczenie uhonorowań, wyróżnień i upominków, promocja księgi pamiątkowej wydanej z okazji 100-lecia Towarzystw Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku/Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, koncert Capelli Gedanensis i poczęstunek,

II dzień (piątek) – sesje naukowe - Centrum Dydaktyczno-Konferencyjne Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego w Sopocie (ul. Piaskowa 9),

III dzień (sobota) – sesje naukowe – Politechnika Gdańska (ul. Gabriela Narutowicza 11/12 – budynek z 1904 r.)

Postanowiono o zaproszeniu do Komitetu Honorowego prezesów Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności, przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich oraz przewodniczącego Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Zaproponowano skład Komitetu Naukowego – prof. dr hab. I. Hofman, przewodnicząca Rady Towarzystw Naukowych,  prof. dr hab. inż. J. Błażejowski, Prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego,  Wiceprezes PAN czł. koresp. PAN R. Zabielski, prezes Oddziału PAN w Gdańsku czł. koresp. PAN G. Węgrzyn, członkowie Polskiej Akademii Nauk będący członkami Rady: czł. rzecz. PAN  A.  Grzywacz, czł. rzecz. PAN A. Legocki i czł. rzecz. PAN M. Mańka; z-cy przewodniczącej Rady: prof. dr hab. Z. Czernicki i prof. dr hab. W. Nagórko, organizator I i II Kongresu prof. dr hab. Z. Kruszewski oraz przewodniczący Rady Upowszechniania Nauki przy Prezydium PAN prof. dr hab. P. Golik.

Zaproponowano powołanie do składu Komitetu Organizacyjnego, kierowanego przez przewodniczącą Rady Towarzystw Naukowych i Prezesa Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, sekretarza Rady T. Majsterkiewicza i autora Ankiety o towarzystwach naukowych dr hab., prof. MUP A. Kansy oraz dr Karolinę Burno-Kaliszuk, prowadzącą stronę internetową Rady, włączenie członków Rady z terenu Gdańska – prof. dr hab. Cezarego Obracht-Prondzyńskiego – Instytut Kaszubski w Gdańsku i dr hab., prof. PG Beatę Krawczyk – Politechnika Gdańska, o ile wyrażą zgodę na udział w tym Komitecie. Ustalono, że do składu Komitetu Organizacyjnego zostaną również włączeni zaproponowani przez Prezesa Gdańskiego Towarzystwa Naukowego pracownicy GTN lub Oddziału PAN w Gdańsku.

Podjęto decyzje o wspólnym wystąpieniu, przewodniczącej Rady Towarzystw Naukowych i Prezesa Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, do Prezydenta RP A. Dudy o objęcie III Kongresu patronatem narodowym lub honorowym patronatem Prezydenta RP, do prezesów Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności oraz przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich o zgodę na udział w Komitecie Honorowym Kongresu i do osób zaproponowanych do Komitetu Naukowego, o zgodę na udział w tym Komitecie. Ustalono osoby odpowiedzialne za rozsyłanie wszelkich informacji o Kongresie i zdecydowano o zamieszczeniu, na stronie Rady informacji o Kongresie, wraz z formularzem zgłoszenia i kolejnych Komunikatów dot. Kongresu.

Na zebraniu plenarnym Rady  Towarzystw Naukowych odbytym w czasie Kongresu na terenie Politechniki Gdańskiej w dniu 22 października 2022 r., w którym wzięło udział 17 osób przedyskutowano projekt stanowiska III Kongresu Towarzystw Naukowych, przedstawiono informację o zgłoszonych przez Towarzystwo Naukowe Warszawskie i Polskie Towarzystwo Fizyczne uwagach do projektu Ustawy o towarzystwach naukowych, dyskutowano nad planem pracy Rady w 2023 roku i ustaleniem terminu zebrania plenarnego Rady podsumowującego działalność Rady w kadencji 2019-2022.

W wyniku dyskusji wprowadzono korekty do przygotowanego projektu Uchwały Kongresu, zaproponowano aby w planie pracy Rady w 2023 roku uwzględnić:

- wydanie publikacji z III Kongresu Towarzystwo Naukowych „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych,
- zorganizowanie w Warszawie w październiku 2023 roku konferencji lub uroczystego zebrania plenarnego Rady w 60-lecie utworzenia Rady,
- rozważenie wydania publikacji „60 lat działalności Rady Towarzystw Naukowych i jej działania na rzecz społecznego ruchu naukowego”,
- kontynuację,  rozpoczętych prace nad uaktualnieniem „Słownika Towarzystw Naukowych” z 2004 roku, wydanego rzez Bibliotekę PAN w Warszawie i Radę Towarzystw Naukowych.  Ustalono, że zebranie plenarne Rady podsumowujące kadencję 2019-2022 odbędzie się w dniu 1 grudnia 2022 r.

Zebranie plenarne Rady w dniu 1 grudnia 2022 r. poświęcono podsumowaniu III Kongresu Towarzystw Naukowych "Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych", zorganizowanego przez Radę i Gdańskie Towarzystwo Naukowe; podsumowaniu działalności Rady Towarzystw Naukowych w 2022 roku i w kadencji 2019-2022, z przyjęciem sprawozdania za rok 2022, omówieniu założeń programowych działalności Rady Towarzystw Naukowych na kadencję 2023-2026 i projektu planu pracy Rady na 2023 rok oraz stanowisk Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i Polskiego Towarzystwa Fizycznego do przygotowanego projektu Ustawy o towarzystwach. - wydanie publikacji z III Kongresu Towarzystwo Naukowych „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych. Jako najważniejsze w  planie pracy na 2023 rok przejęto:

- kontynuowanie działań związanych z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce,
- zorganizowanie w Warszawie w październiku 2023 roku konferencji lub uroczystego  zebrania plenarnego Rady w 60-lecie utworzenia Rady,
- rozważenie wydania publikacji „60 lat działalności Rady Towarzystw Naukowych i jej działania na rzecz społecznego ruchu naukowego”,
- kontynuację,  rozpoczętych prace nad uaktualnieniem „Słownika Towarzystw Naukowych” z 2004  roku, wydanego rzez Bibliotekę PAN w Warszawie i Radę Towarzystw Naukowych.

W roku sprawozdawczym odbyły się 3 posiedzenia Prezydium Rady w dniu 24 lutego, 12 maja i 20 września 2022 r.

W trakcie odbytego w dniu 24 lutego 2022 r. posiedzenia Prezydium Rady dyskutowano głównie nad sprawami zawiązanymi z organizacją Kongresu, w tym wystąpieniem o patronat Prezydenta RP oraz patronatami Ministra Edukacji i Nauki oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ustalono, że w czasie sesji plenarnych zostanie wygłoszonych 10-12 referatów i będą zorganizowane 4 sesje problemowe, w których zaprezentowane będą referaty i komunikaty zgłoszone przez uczestników Kongresu. Przygotowano propozycje składów Komitetu Honorowego, Komitetu Naukowego i Komitetu Organizacyjnego, które będą przedstawione do akceptacji Rady.

W trakcie odbytego w dniu 12 maja 2022 r. zebrania Prezydium Rady, zgodnie z postanowieniami podjętymi w czasie zebrania plenarnego Rady w dniu 29 marca br., przedyskutowaniu założenia organizacyjnych, zaplanowanego na 21-22 października 2022 r. III Kongresu Towarzystw Naukowych „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych”, przedyskutowaniu i podjęciu decyzji w sprawie wystąpienia do Prezydenta RP o objęcie Kongresu patronatem narodowym i przyjęciu składów Komitetu Honorowego, Komitetu Naukowego i Komitetu Organizacyjnego.

W wyniku dyskusji zaakceptowano wystąpienie do Prezydenta RP o objęcie Kongresu patronatem narodowym, bez występowania o patronat  ministrów edukacji i nauki oraz kultury i dziedzictwa narodowego i bez udziału tych ministrów w Komitecie Honorowym Kongresu, zdecydowano, że do Komitetu Honorowego będą zaproszeni prezes Polskiej Akademii Nauk i przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, do Komitetu Naukowego włączono Panią Profesor M. Jędryczka - która w ostatnich wyborach w Polskiej Akademii Nauk została wybrana członkiem korespondentem PAN, postanowiono ustalenie programu Kongresu odłożono do czasu zamknięcia zgłoszeń i zgłoszenia referatów,  podjęto decyzje o ustaleniu wpisowego w wysokości 200 zł dla młodych (do 35 lat) członków towarzystw naukowych, rozpatrzono uwagi prof. dr  hab. czł. rzecz. PAN A. Białasa – byłego prezesa Polskiej Akademii Umiejętności do zaktualizowanego projektu Ustawy o Polskiej Akademii Nauk, wprowadzając stosowne zmiany do tego projektu.

Przeprowadzone zdalnie posiedzenie Prezydium Rady w dniu 20 września 2022 r. poświecono ocenie stanu przygotowania, zaplanowanego na 21-22 października 2022 r. III Kongresu Towarzystw Naukowych „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych”. Podjęto decyzje w sprawie referatów na sesje plenarne i podziale referatów na sesje problemowe. Ustalono, ze referaty na sesje problemowe podzielono zostaną według specyfiki towarzystw i dziedzin nauki pomiędzy towarzystwa ogólne i regionalne, reprezentujące nauki społeczne i humanistyczne, nauki biologiczne i rolnicze, nauki ścisłe, techniczne i nauki o Ziemi, towarzystwa medyczne. Ustalono Zespól ds. przygotowania projektu stanowiska Kongresu – prof. dr hab.  I. Hofman, prof. dr hab. A. Grzywacz, prof. dr hab. Z. Kruszewski . dr  hab. prof. MUP A. Kansy, ustalono czas wystąpień (25-30 minut na sesji plenarnej, do 20 minut na sesjach problemowych), ustalono, że uroczysta kolacja odbędzie się w dniu 21 października w Hotelu Sheraton w Sopocie o godz. 19.00. Dyskutowano o sprawach finansowych, zwracając uwagę, ze nie zawarcie stosownej umowy między Polską Akademią Nauk i Gdańskim Towarzystwem Naukowym określającej szczegółowe koszty i sposób finansowania nie można ustalić kosztów Kongresu. Z uwagi na brak udziału w zebraniu prof. J. Błażejowskiego sprawy finansowania i zawarcia stosownej umowy zostaną ustalone w drodze rozmów prof. I. Hofman z prof. J. Błażejowskim.

W planie pracy Rady w 2022 roku planowano „Przygotowanie i opublikowanie do końca października 2022 roku raportu dot. stanu społecznego ruchu naukowego (wg stanu na 31 grudnia 2021 r.), z wykorzystaniem ankiety opracowanej w 2013 roku (autor dr A. Kansy). Ankieta, po akceptacji na zebraniu plenarnym Rady w dniu 29 marca 2022 r. została rozesłana razem z zaproszeniem do ponad 300 towarzystw naukowych, z prośbą o jej wypełnienie i odesłanie do 30 czerwca 2022 roku. W terminie otrzymano tylko  35 ankiet, co uniemożliwiło opracowanie raportu. W wyniku kolejnych apeli do czasu rozpoczęcia Kongresu otrzymano kolejnych 30 ankiet, ta liczba ankiet nie pozwala na przygotowanie raportu przedstawiającego aktualny stan towarzystw naukowych w porównaniu ze stanem z 2013 roku, kiedy otrzymano 118 ankiet. W najbliższym czasie zostanie przygotowana analiza na podstawie otrzymanych ankiet.

Z uwagi na brak Raportu nie zrealizowano także również innych pozycji planu pracy na 2022 rok:

- przygotowanie, na podstawie Raportu, memoriału dla kierownictwa państwowego i kierownictwa Akademii, zawierającego ocenę i postulaty w zakresie polityki naukowej państwa w stosunku do społecznego ruchu naukowego,

- wypracowanie, na podstawie Raportu, wspólnie z Polską Akademią Umiejętności, Towarzystwem Naukowym Warszawskim i Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk i przedstawienie władzom państwowym i komisjom sejmowym postulatów w sprawie warunków działalności i systemu finansowania oraz polityki państwa w stosunku do społecznego ruchu naukowego”.

Nie podjęto prac nad przygotowaniem publikacji „60-lecie działalności Rady Towarzystw Naukowych i rola Polskiej Akademii Nauk w rozwoju społecznego ruchu naukowego”, na przypadające w 2023 roku 60-lecie Rady”, postanowiono przełożyć te prace na 2023 rok.

Nie zorganizowano także zebrania plenarnego Rady, planowanego w siedzibie Lubelskiego Towarzystwa Naukowego nt. Współdziałanie Rady Towarzystw Naukowych z istniejącymi strukturami koordynacji działalności poszczególnych kategorii społecznego ruchu naukowego (Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT, Federacja Polskich Towarzystw Medycznych) - do rozważenia organizacja tego zebrania w nowej kadencji.

Przygotował:

Sekretarz Rady
Tadeusz Majsterkiewicz

21 grudnia 2022 r.