Działalność Rady Towarzystw Naukowych w 2020 roku

Szczegóły

Sprawozdanie z działalności Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w 2020 roku

W 2020 roku Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN działała w składzie ustalonym Uchwałami nr 13/2019 Prezydium PAN z dnia 19 lutego 2019 r. i nr 18/2019 Prezydium PAN z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie powołania członków komitetów problemowych i rad przy Prezydium PAN na okres kadencji 2019-2022 i wynikiem wyborów przeprowadzonych na zebraniu plenarnym Rady w dniu 7 marca 2019 r. oraz na zebraniu plenarnym Rady w dniu 3 marca 2020 r.

Prezydium:

Przewodnicząca:
prof. dr hab. Iwona HOFMAN – Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej. Lublin

Z-cy przewodniczącej:

  • prof. dr hab. Zbigniew CZERNICKI – Polskie Towarzystwo Neurochirurgów, Warszawa
  • prof. dr hab. inż. Wiesław NAGÓRKO – Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, Warszawa

Członkowie:

  • prof. dr hab. inż. Jerzy BARGLIK – Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Katowice
  • prof. dr hab., czł. rzecz. PAN – Andrzej GRZYWACZ - Polskie Towarzystwo Leśne, Warszawa
  • prof. dr hab. Jacek IMIELA - Towarzystwo Internistów Polskich, Warszawa
  • prof. dr hab. Zbigniew KRUSZEWSKI – Towarzystwo Naukowe Płockie, Płock
  • prof. dr hab. Stanisław KUNIKOWSKI - Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławek
  • prof. dr hab. Joanna MADALIŃSKA-MICHALAK – Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Warszawa

Sekretarz:
mgr inż. Tadeusz MAJSTERKIEWICZ - Polska Akademia Nauk, Warszawa

Członkowie Rady:

  • prof. dr hab. Jerzy BŁAŻEJOWSKI - Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk
  • prof. dr hab. inż. Marek DAROWSKI - Polskie Towarzystwo Inżynierii Biomedycznej, Warszawa
  • prof. dr hab. Bohdan DOBRZAŃSKI jr - Polskie Towarzystwo Agrofizyczne, Lublin
  • dr hab., prof UHP Julia DZIWOKI - Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Częstochowa
  • dr hab., prof. ISl PAN Anna ENGELKING – Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Warszawa
  • prof. dr hab. Barbara GIERSZEWSKA - Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce
  • prof. dr hab. Igor GOŚCIŃSKI – Towarzystwo Lekarskie Krakowskie, Kraków
  • prof. dr hab. inż. Ewa GÓRSKA – Polskie Towarzystwo Ergonomiczne, Warszawa
  • prof. dr hab. Anna GRONOWSKA-SENGER - Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych, Warszawa
  • prof. dr hab. Andrzej GULCZYŃSKI – Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań
  • prof. dr hab. Małgorzata JĘDRYCZKA - Polskie Towarzystwo Genetyczne, Poznań
  • prof. dr hab. med. Zbigniew KALARUS - Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Zabrze
  • prof. dr hab. Ryszard KASPEROWICZ - Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa
  • prof. dr hab. Marek Wł. KOWALCZYK – Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa
  • dr hab. Beata KRAWCZYK, prof. PG – Federacja Polskich Towarzystw Medycznych, Gdańsk
  • prof. dr hab., czł. rzecz. PAN Andrzej LEGOCKI - Polskie Towarzystwo Biochemiczne, Poznań
  • dr inż. Jan ŁUKASZEWICZ - Polskie Towarzystwo Leśne, Warszawa
  • prof. dr hab. Jolanta MAŁYSZKO - Polskie Towarzystwo Transplantacyjne, Warszawa
  • prof. dr hab., czł. koresp. PAN Małgorzata MAŃKA – Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, Poznań
  • prof. dr hab. Elżbieta MĄCZYŃSKA – Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa
  • prof. dr hab. Cezary OBRACHT-PRONDZYŃSKI – Instytut Kaszubski, Gdańsk
  • dr hab., prof. UJ Diana PIETRUCH-REIZES - Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej, Kraków
  • prof. dr hab. Marek Jacek SARNA - Polskie Towarzystwo Astronomiczne, Warszawa
  • prof. dr hab. Leszek SIRKO - Polskie Towarzystwo Fizyczne, Warszawa
  • prof. dr hab. Jan TWARDOŃ - Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych, Wrocław
  • prof. dr hab. Andrzej WAC-WŁODARCZYK - Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin
  • prof. dr hab. Krzysztof Jan WALCZAK – Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Kalisz
  • prof. dr hab. Stanisław WINCENCIAK - Polskie Towarzystwo Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej, Warszawa

Epidemia koronawirusa Covid 19 od połowy marca 2020 roku i wprowadzone przez Rząd obostrzenia, ograniczające praktycznie prowadzenie spotkań w większym aniżeli 10-osobowym gronie, praktycznie uniemożliwiła przeprowadzenie zebrań plenarnych Rady i organizację zaplanowanych w przyjętym na zebraniu plenarnym Rady w dniu 5 marca 2020 r. programie działań Rady w 2020 roku konferencji „Społeczny ruch naukowy w procesie zmiany” (planowanej wspólnie z Towarzystwem Naukowym Płockim) i konferencji „Komunikacja w nauce – Komunikowanie wiedzy” (planowanej wspólnie z Polskim Towarzystwem Komunikacji Społecznej i Lubelskim Towarzystwem Naukowym). W tej sytuacji skoncentrowano się na działaniach związanych z wydaniem materiałów z odbytej 28 listopada 2019 r. konferencji „Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”, kontynuowano działania związane z wydaniem materiałów z II Kongresu Towarzystw Naukowych „Rola towarzystw naukowych w rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej", odbytego w Poznaniu w dniach 14-15 września 2018 r., opiniowaniu wpływających do Rady projektów ustaw dot. nauki i prowadzeniu strony internetowej Rady, na której na bieżąco zamieszczano wpływające z towarzystw naukowych informacje o odbywanych lub planowanych konferencjach, zjazdach i jubileuszach. Z uwagi na aktualną sytuację epidemiologiczną nie uruchomiono „Newsletter’a” o działaniach Rady Towarzystw Naukowych.

W 2020 roku odbyły się 2 zebrania plenarne Rady (5 marca 2020 r. i przeprowadzone zdalnie w dniu 3 grudnia 2020 ) i 3 posiedzenia Prezydium Rady (4 lutego 2020 r., 17 czerwca 2020 r. i 17 września 2020 r.).

Odbyte w dniu 4 lutego 2020 r. posiedzenie Prezydium Rady, poświęcono przyjęciu ostatecznego tekstu „Stanowiska Rady Towarzystw Naukowych w sprawie ustawowego uregulowania działalności społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego w Polsce”, podjętego przez uczestników konferencji „Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”, odbytej w dniu 28 listopada 2019 roku, rozpatrzeniu propozycji działań Rady Towarzystw Naukowych w 2020 roku i materiałów na zebranie plenarne Rady, zaplanowane w dnu 5 marca 2020 r.

W trakcie odbytego w dniu 5 marca 2020 r. zebrania plenarnego Rady przeprowadzono wybory uzupełniające członka Rady i członków Prezydium Rady, przyjęto sprawozdanie z działalności Rady Towarzystw Naukowych w 2019 roku, plan pracy Rady Towarzystw Naukowych w 2020 roku i sprawozdanie z konferencji "Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”, odbytej w dniu 28 listopada 2019 roku oraz ostateczną wersję "Stanowiska Rady" przyjętego na tej konferencji. W miejsce zmarłego w dniu 18 lipca 2019 r. członka Prezydium Rady prof. dr hab. Jerzego Majkowskiego została wybrana dr hab. Beata Krawczyk, prof. PG – Federacja Polskich Towarzystw Medycznych, a w skład Prezydium Rady zostali wybrani prof. dr hab. Jerzy Barglik – Stowarzyszenie Elektryków Polskich i prof. dr hab. Jacek Imiela – Towarzystwo Internistów Polskich.

Odbyte w dniu 17 czerwca 2020 r. posiedzenie Prezydium Rady poświęcono rozważeniu możliwości realizacji programu działań Rady zaplanowanych na 2020 rok w aktualnej sytuacji epidemiologicznej oraz zajęciu stanowiska w sprawie przesłanego wszystkim członkom Rady projektu Ustawy o Polskiej Akademii Nauk z dnia 9 grudnia 2019 r., przygotowanego przez Zespół do spraw opracowania założeń do projektu oraz projektu nowelizacji ustawy o Polskiej Akademii Nauk, powołany przez Prezesa PAN w dniu 25 stycznia 2019 r.

Wypracowana przez Zespół propozycja nowelizacji Ustawy o PAN, była przedmiotem szerokiej dyskusji w Akademii. Założenia tej propozycji były dyskutowane na zebraniach plenarnych wydziałów PAN, na zebraniach Rady Dyrektorów Jednostek Naukowych, oddziałów PAN, Prezydium PAN i na posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego PAN. W PAN została przygotowana kompleksowa propozycja reformy Akademii i zamiarem władz PAN, było przeprowadzenie szerokich konsultacji w wielu ośrodkach Polskiej Akademii Nauk w kraju. Umówione i przygotowane były już dwa spotkania – w Poznaniu i Gdańsku, w których udział zapowiedzieli przedstawiciele Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z Premierem Jarosławem Gowinem na czele. Zaplanowane były kolejne konferencje w innych częściach kraju. Spotkania te, na skutek wybuchu epidemii, nie mogły dojść do skutku i zostały przeniesione na czas późniejszy.

Po upublicznieniu w dniu 30 kwietnia 2020 r. propozycji Komitetu Polityki Naukowej (KPN) dotyczących reformy Polskiej Akademii Nauk, która w przekonaniu władz PAN może prowadzić do dezintegracji Polskiej Akademii Nauk i likwidacji ponad połowy instytutów naukowych PAN, Prezes PAN przesłał środowisku naukowemu zrzeszonemu w komitetach naukowych i problemowych, propozycję wypracowaną w Polskiej Akademii Nauk, z prośbą o wnikliwą analizę i opinię.

W dotychczasowej debacie Zespół do spraw opracowania założeń do projektu oraz projektu nowelizacji ustawy o Polskiej Akademii Nauk wyraził swój sprzeciw wobec propozycji KPN, podobne stanowisko przygotowała Rada Dyrektorów Jednostek Naukowych, złożona z 11 dyrektorów instytutów PAN. Dokumenty te zostały poparte przez Prezydium PAN w dn. 19 maja 2020 r. Środowisko PAN jest przekonane, że proponowane przez KPN rozwiązanie nie wpłynie na poprawę jakości badań naukowych, a wręcz przeciwnie może doprowadzić do likwidacji najlepszych cech potencjału Polskiej Akademii Nauk, która swą siłę czerpie z integralności obejmującej zarówno związek instytutów z korporacją, jak i związek pełnego cyklu edukacji doktorskiej (łącznie z nadawaniem stopni) z zaawansowanymi badaniami.

Projekt Zespołu do spraw opracowania założeń do projektu oraz projektu nowelizacji ustawy o Polskiej Akademii Nauk, zakłada m. in. reformę relacji instytutów z korporacją poprzez wyraźne wzmocnienie w niej reprezentacji instytutów, silniejsze zintegrowanie kształcenia doktorskiego z badaniami w ramach rozwiązań dla całej Akademii, przy poszanowaniu samodzielności jej instytutów. Wprowadza też rozwiązania strukturalne zdecydowanie ułatwiające instytucjonalną elastyczność i umiędzynarodowienie zapewniające działanie w PAN wyłącznie jednostek reprezentujących wysoki poziom. W przekonaniu władz PAN najlepszą drogą do poprawy jakości funkcjonowania PAN jest wzmocnienie i oparcie na nowych zasadach jej integralności, bo to ona buduje potencjał Akademii.

Po dyskusji Prezydium Rady podjęło decyzję o poparciu przez Radę, stanowiska władz PAN w sprawie konieczności zachowania autonomii Akademii i instytutów Akademii oraz poparciu stanowiska władz PAN w sprawie proponowanej przez Komitet Polityki Naukowej reformy Polskiej Akademii Nauk.

Postanowiono, że Rada wystąpi do władz PAN o rozważenie w projekcie ustawy zmiany zapisu punktu 9 w art. 2 pkt. 2. Do zadań Akademii należy w szczególności:

9) współpraca z uczelniami, federacjami podmiotów systemów szkolnictwa wyższego i nauki, Centrum Łukasiewicz i instytutami działającymi w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, instytutami badawczymi oraz towarzystwami naukowymi, w szczególności w zakresie działalności naukowej;

poprzez wykreślenie w tym punkcie sformułowania oraz towarzystwami naukowymi, i dodanie punktu 10 w brzmieniu:

10) współdziałanie ze społecznym ruchem naukowym, w szczególności z towarzystwami i stowarzyszeniami naukowymi

jednocześnie odpowiednio zmieniając numerację kolejnych punktów.

Postanowiono, aby w wystąpieniu do władz PAN zwrócić się także, o poparcie, przez władze PAN, starań Rady o uchwalenie odrębnej ustawy o towarzystwach naukowych, której projekt w 2009 roku został przekazany do Sejmu.

Z uwagi na sytuację epidemiologiczną i trudność przewidzenia, jakie będą możliwości organizacji konferencji nie podjęto decyzji w sprawie planowanej na 2020 rok konferencji „Komunikacja w nauce. Komunikowanie wiedzy” (Lublin, 21-22 październik 2020 r.), ustalono, że decyzja o odbyciu tej konferencji w listopadzie 2020 lub przeniesieniu na następny rok zostanie podjęta na początku września, po przeprowadzeniu rozeznania w sprawie możliwości zabezpieczenia przez zespól informatyków Polskiej Akademii nauk odbycia takiej konferencji.

Mając na uwadze sytuację epidemiologiczną i obowiązujące zarządzenia władz państwowych dot. organizacji spotkań ustalono, że w zależności od rozwoju sytuacji epidemiologicznej następne zebranie Prezydium Rady odbędzie się w końcu sierpnia lub na początku września i wtedy zostaną podjęte ostateczne decyzje w sprawie dalszych działań Rady w 2020 roku.

Odbyte w dniu 17 września 2020 r. posiedzenie Prezydium Rady poświęcono możliwości realizacji programu działań Rady zaplanowanych na 2020 rok w sytuacji epidemiologicznej, w tym możliwości organizacji zaplanowanych na 2020 rok konferencji. W wyniku dyskusji ustalono, że:

  • rezygnuje się z organizacji w 2020 roku konferencji „Społeczny ruch naukowy w procesie zmiany”, jaka miała być zorganizowana wspólnie z Towarzystwem Naukowym Płockim w ramach obchodów 200-lecia TNP. Obchody Jubileuszu TNP zostały przeniesione na drugą połowę października 2020 r. i będą połączone z okolicznościową wystawą. Organizatorzy skłaniają się w kierunku organizacji jednodniowego spotkania jubileuszowego, o ich odbyciu TNP podejmie ostateczną decyzję na początku września br., w trakcie tych obchodów zostaną wręczone przyznane przez Prezesa PAN odznaczenia dla TNP;
  • ustalono, ze konferencja „Komunikacja w nauce. Komunikowanie wiedzy” zaplanowana na 21-22 października 2020 r. w Lublinie, odbędzie się na przełomie listopada/grudnia 2020 r. jako konferencja prowadzona zdalnie, po przeprowadzeniu rozeznania w sprawie możliwości zabezpieczenia przez zespól informatyków Polskiej Akademii Nauk odbycia takiej konferencji. Ostatecznie, z uwagi na kolejne ograniczenia dot. organizacji konferencji organizację tej konferencji przeniesiono na 2021 rok.

Odbyte w dniu 3 grudnia 2020 r. zebranie plenarne Rady poświęcono omówieniu publikacji z II Kongresu Towarzystw Naukowych „Rola towarzystw naukowych w rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej", odbytego w Poznaniu w dniach 14-15 września 2018 r. i publikacji z konferencji "Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy "Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce', odbytej w Warszawie w dniu 28 listopada 2019 r., informacji o obchodach 200-lecia Towarzystw Naukowego Płockiego, odbytych w dniu 17 października 2020 r. i rozpatrzeniu projektu planu działań Rady Towarzystw Naukowych w 2021 roku.

Wydana w roku sprawozdawczym publikacja z odbytego w Poznaniu w dniach 13-14 września 2018 r. II Kongresu Towarzystw Naukowych „Rola towarzystw naukowych w rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej", której redaktorami są profesorowie A. Gulczyński i Z. Kruszewski, zawiera zbiór artykułów powstałych na bazie wystąpień wygłoszonych podczas II Kongresu, w których przedstawiono wkład społecznego ruchu naukowego w rozwój i popularyzację nauki, a także jego osiągnięcia w zakresie kształtowania świadomości narodowej i obywatelskiej. W szeregu artykułach została dokonana ocena działań i ewolucji społecznego ruchu naukowego od chwili odzyskania przez Polskę niepodległości, diagnoza stanu aktualnego oraz refleksja dotycząca przyszłości towarzystw regionalnych i specjalistycznych w systemie nauki w kraju.

W publikacji wykorzystano logo Kongresu, nawiązujące do logo I Kongresu, odbytego w 2013 roku, dla podkreślenia kontynuacji problematyki poruszanej w czasie obrad. W części I, która zawiera artykuły dotyczące fundamentów społecznego ruchu naukowego, znajduje się referat prof. Andrzeja Białasa, b. Prezesa Polskiej Akademii Umiejętności, który uznał polskie towarzystwa naukowe za „prawdziwy skarb narodowy […], który nie tylko znakomicie wzbogaca naszą pamięć historyczną i umacnia tradycję, ale, podobnie jak w przeszłości, również dzisiaj konsekwentnie i skutecznie służy budowaniu siły Najjaśniejszej Rzeczypospolitej” oraz referaty prof. Z. Kruszewskiego i prof. I. Hofman. W kolejnych rozdziałach zawarte są referaty poświęcone działalności towarzystw, związanej z odzyskiwaniem w 1918 roku niepodległości oraz referaty przedstawiające działalność poszczególnych towarzystw w minionym stuleciu, z podziałem na towarzystwa regionalne i specjalistyczne.

W publikacji zawarte są streszczenia w języku angielskim i notki o autorach oraz Uchwała uczestników Kongresu, w której podkreślono: doniosłą rolę towarzystw naukowych w czasach zaborów i w dziejach niepodległego Państwa Polskiego; stwierdzono, że towarzystwa naukowe organizując społeczny ruch naukowy i budując społeczeństwo obywatelskie są integralną częścią nauki polskiej i są podmiotami życia publicznego, i ze względu na swoje znaczenie dla społeczeństwa powinny znaleźć należne miejsce w systemie prawnym w kraju, powinny być wspierane finansowo, zarówno podmiotowo, jak i przedmiotowo przez budżet państwa oraz budżety samorządowe, ze względu na ich znaczenie dla rozwoju społeczeństwa. Prof. A. Gulczyński, poinformował uczestników zebrania, że obecnie Towarzystwo aktualizuje adresy uczestników Kongresu, którym w najbliższym czasie zostanie przesłana ta publikacja.

Publikacja z konferencji „Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce", odbytej w Warszawie w dniu 28 listopada 2019 r. została sfinansowana przez Polską Akademię Nauk ze środków na działalność upowszechniającą naukę. Publikacja zawiera wygłoszone w czasie konferencji referaty „Rola społecznego ruchu naukowego w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego” (prof. Z. Kruszewski), „Wkład towarzystw ogólnych i regionalnych oraz towarzystw specjalistycznych w rozwój dyscyplin i dziedzin nauki” (prof. S. Kunikowski) i „Status prawny funkcjonowania społecznego ruchu naukowego w świetle ustawy „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce” (prof. I. Hofman), dyskusję w 4 panelach obejmujących grupy towarzystw (Panel 1 – towarzystwa ogólne i regionalne oraz towarzystwa w naukach społecznych i humanistycznych, Panel 2 – towarzystwa w naukach biologicznych i rolniczych, Panel 3 – towarzystwa w naukach ścisłych i technicznych oraz stowarzyszenia naukowo-techniczne NOT, Panel 4 – towarzystwa w naukach medycznych), przyjęte przez uczestników konferencji „Stanowisko Rady Towarzystw Naukowych w sprawie ustawowego uregulowania działalności społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego w Polsce” oraz listę uczestników i sprawozdanie z konferencji. W przyjętym przez uczestników konferencji „Stanowisku Rady Towarzystw Naukowych w sprawie ustawowego uregulowania działalności społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego w Polsce” wskazuje się na konieczność przyjęcia odrębnej ustawy o działających w kraju towarzystwach i stowarzyszeniach naukowych, zharmonizowanej z ustawami odnoszącymi się do całego obszaru edukacji i nauki, która powinna określić rolę i zadania społecznego ruchu naukowego w systemie nauki w Polsce, jego rangę społeczną, zasadnicze kierunki działania, uprawnienia i obowiązki, a także zasady finansowania towarzystw i stowarzyszeń naukowych. Szczegółowe informacje o sprawach poruszonych w referatach oraz przebiegu dyskusji panelowych zawarte są w sprawozdaniu z działalności Rady Towarzystw Naukowych w 2019 roku.

Publikacja została wydana w 200 egzemplarzach, zostanie przekazana władzom PAN, przesłana wszystkim członkom Rady i wszystkim uczestnikom konferencji, reprezentującym poszczególne towarzystwa i stowarzyszenia naukowe oraz najbardziej aktywnym towarzystwom i stowarzyszeniom naukowym w poszczególnych grupach towarzystw i stowarzyszeń. Część nakładu zostanie zarezerwowana do przekazania w czasie spotkań z władzami ministerstwa edukacji i nauki oraz komisjami Sejmu i Senatu RP, które w tym roku były niemożliwe z uwagi na zmiany spowodowane reorganizacją rządu, jakie kierownictwo Rady zamierza odbyć w ramach kontynuacji działań związanych z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce.

W roku sprawozdawczym Towarzystwo Naukowe Płockie obchodziło Jubileusz 200-lecia powstania. Z tej okazji zaplanowano wiele wydarzeń w ciągu całego roku, ale panująca epidemia znacznie zmodyfikowała pierwotne plany m. innymi odwołano planowaną konferencję „Społeczny ruch naukowy w procesie zmian”. Zachowując zasady reżimu sanitarnego w dniu 17 października 2020 r. w Auli Liceum Ogólnokształcącego im. marsz. S. Małachowskiego zorganizowano Otwarte Nadzwyczajne Walne Zebranie Członków Towarzystwa Naukowego Płockiego. Po odśpiewaniu Hymnu Miasta Płocka i Hymnu TNP, prof. Zbigniew Kruszewski, Prezes Towarzystwa wygłosił okolicznościowy referat. Następnie wręczono dyplomy Członka Honorowego TNP prof. Iwonie Hofman – Przewodniczącej Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN, Adamowi Struzikowi – Marszałkowi Województwa Mazowieckiego oraz dr. Tomaszowi Makowskiemu – Dyrektorowi Biblioteki Narodowej. W trakcie tej okolicznościowej sesji Wiceprezes PAN prof. dr hab. czł. koresp. PAN Romuald Zabielski wręczył Prezesowi TNP przyznany przez Prezydium PAN Medal Polskiej Akademii Nauk „Zasłużony dla Nauki” i „Statuetkę Polskiej Akademii Nauk” dla Towarzystwa Naukowego Płockiego. Kolejnym programem uroczystości było otwarcie wystawy „Dwieście artefaktów na dwusetlecie Towarzystwa Naukowego Płockiego” w siedzibie Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Na ekspozycji zaprezentowano najcenniejsze obiekty o randze arcycymeliów w wymiarze światowym ze zbiorów Towarzystwa, m.in. pierwodruk dzieła Mikołaja Kopernika De revolutionibus orbium coelestium (1543), inkunabułowe wydanie La Commedia Dantego Aligieri (1487), czy grafikę, pochodzącą z kolekcji Los Caprichos Fransisco Goi (1799). Symboliczna liczba 200 obiektów ma na celu podkreślenie rangi jubileuszu najstarszego towarzystwa naukowego w Polsce oraz pokazanie zbiorów po raz pierwszy w tak szerokim stopniu. Po wernisażu, w sali konferencyjnej Towarzystwa Naukowego Płockiego odbyła się nieformalna, końcowa część uroczystości, na której wszystkim uczestnikom wręczono upominki w postaci okolicznościowych wydawnictw TNP, m.in. ekskluzywny katalog wystawy „Dwieście artefaktów na dwusetlecie Towarzystwa Naukowego Płockiego”. Sponsorem uroczystości był PKN ORLEN SA. Wsparcia finansowego udzielił również Samorząd Województwa Mazowieckiego. Z okazji Jubileuszu do Towarzystwa Naukowego Płockiego wpłynęło wiele gratulacji, m. in. dyplom od Marszałka województwa mazowieckiego, pismo z Urzędu Miasta i listy od wielu towarzystw naukowych. Wystawa, po otwarciu, z uwagi na ograniczenia związane z epidemią. została zamknięta, jeżeli sytuacja ulegnie zmianie w czasie zaplanowanej na 2021 rok konferencji część zbiorów zostanie pokazana jej uczestnikom.

W dniu 4 sierpnia 2020 r. zmarł prof. dr hab. Jan STRELAU, członek rzeczywisty PAN, przewodniczący Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w kadencji 2003-2006, wybitny przedstawiciel polskiej i światowej psychologii, twórca Regulacyjnej Teorii Temperamentu, autorytet w dziedzinach badań nad temperamentem, osobowością, różnicami indywidualnymi i genetyką zachowań.

W latach 2003-2006 prof. J. Strelau pełnił funkcję wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk, będąc jednocześnie członkiem Prezydium Polskiej Akademii Nauk. W tych samych latach zostaje wybrany na przewodniczącego komitetu problemowego przy Prezydium PAN - Rady Towarzystw Naukowych. W okresie kierowania przez profesora J. Strelaua pracami Rady w kadencji 2003-2006 między innymi:

  • wypracowano i przedstawiono kierownictwu Ministerstwa Nauki i Informatyzacji Strategię działań pozwalających na określenie celów i podstawowych form działalności towarzystw naukowych służących rozwojowi nauki w Polsce”, wraz z propozycją kryteriów klasyfikacji towarzystw naukowych specjalistycznych oraz kryteriów klasyfikacji towarzystw regionalnych,
  • przyjęto i przesłano do Marszałków Sejmu i Senatu oraz ministrów: Finansów, Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Kultury i Dziedzictwa Narodowego Memoriał w sprawie zabezpieczenia warunków funkcjonowania i rozwoju społecznego ruchu naukowego w Polsce, który sygnalizował władzom państwowym, jaka jest sytuacja społecznego ruchu naukowego, i jakie problemy powinny być w najbliższej przyszłości rozwiązane, aby towarzystwom naukowym przywrócić ich rangę i rolę w polskiej nauce i jej upowszechnianiu,
  • przygotowano założenia projektu odrębnej ustawy o towarzystwach i stowarzyszeniach naukowych, rozwiązań prawnych dotyczących sposobu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce, w tym ustalenie warunków i kryteriów finansowania działalności towarzystw i stowarzyszeń naukowych,
  • we współpracy z Biblioteką PAN, opublikowano Słownik Towarzystw Naukowych - Towarzystwa naukowe działające obecnie w Polsce, zawierający hasła o 256 towarzystwach, które dokumentują dorobek społecznego ruchu naukowego w Polsce i propagują jego działania na rzecz rozwoju nauki, regionów i społeczeństwa obywatelskiego opartego na wiedzy, wykazując tym samym znaczenie i wkład społecznego ruchu naukowego w rozwój polskiej nauki.

W dniu 21 września 2020 r. zmarł prof. dr hab. Julian ŁAWRYNOWICZ, wybitny działacz społecznego ruchu naukowego, wieloletni (w latach 1984 – 2014) członek Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, w tym przez okres 6 kadencji członek Prezydium Rady, przewodniczący Rady Programowej czasopisma Problemy Społecznego Ruchu Naukowego (w latach 1994 – 1998), autor wielu artykułów poświęconych działalności towarzystw naukowych w Polsce i systemów dotowania towarzystw naukowych w krajach ościennych (Czechy, Słowacja, Ukraina, Niemcy, Finlandia), członek zagraniczny Polskiego Towarzystwa Naukowego w Żytomierzu (od 2001 r.), członek honorowy i wieloletni członek Zarządu Łódzkiego Towarzystwa Naukowego (w latach 1983-1996 sekretarz generalny ŁTN), niezwykle oddany działalności na rzecz Towarzystwa i społecznego ruchu naukowego.

W przyjętych propozycjach działań Rady w 2021 roku postanowiono część zadań zaplanowanych na 2020 rok, z uwagi na sytuację epidemiologiczną i zmiany w organizacji nauki, przenieść na 2021 rok.

Sytuacja epidemiologiczna uniemożliwiła odbycie w 2020 roku konferencji „Społeczny ruch naukowy w procesie zmiany”, zaplanowano jej odbycie wspólnie z Towarzystwem Naukowym Płockim w Płocku w dniach 4–5 czerwca 2021 r. Nie mogła być również zorganizowana konferencja „Komunikacja w nauce – Komunikowanie wiedzy. Rola towarzystw naukowych”, planuje się jej organizację wspólnie z Lubelskim Towarzystwem Naukowym i Polskim Towarzystwem Komunikacji Społecznej w Lublinie w dniach 22-23 października 2021 r.

Proponuje się kontynuację działań związanych z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce, w tym kontynuację działań związanych z uchwaleniem przez Sejm ustawy o towarzystwach naukowych i zmian w ustawie o Polskiej Akademii Nauk i w ustawie o samorządzie terytorialnym. Aktualna sytuacja polityczna i zmiany ministra i ministerstwa edukacji i nauki zapewne w chwili obecnej nie stwarzają dużych nadziei na realizację tego zadania, ale należy czynić starania o wypracowanie i przedstawienie władzom państwowym rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw naukowych.

Proponuje się również, o ile zaistnieje taka możliwość, organizację spotkania z zespołami doradczymi kierownictwa Ministerstwa Edukacji i Nauki dotyczącego systemu finansowania towarzystw naukowych ze środków budżetowych państwa i roli społecznego ruchu naukowego w dziedzinie upowszechniania i promocji innowacji naukowych i nauki w społeczeństwie, jak również w zakresie kształcenia, poprzez szerzenie i upowszechnianie wiedzy, dokumentowane działalnością wydawniczą oraz współdziałanie z Ministerstwem Edukacji i Nauki poprzez zorganizowanie spotkania w sprawach rozwoju społecznego ruchu naukowego, w tym warunków działalności i systemu finansowania (środki budżetowe państwa) oraz polityki państwa w nawiązaniu do projektu Ustawy o towarzystwach naukowych i nowelizacji ustawy „Prawo o szkolnictwie wyższym”.

O ile pozwoli na to sytuacja finansowa Akademii planowana jest w listopadzie 2021 roku organizacja zebrania plenarnego Rady nt. „Współdziałanie Rady Towarzystw Naukowych z istniejącymi strukturami koordynacji działalności poszczególnych kategorii społecznego ruchu naukowego” (Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT, Federacja Polskich Towarzystw Medycznych) i towarzystw z Radą w dziedzinie upowszechniania i promocji innowacji naukowych i nauki w społeczeństwie.

Rozważane jest uruchomienie „Newslettera” o działaniach Rady Towarzystw Naukowych oraz podjęcie prac nad aktualizacją wersji elektronicznej publikacji „Słownik Towarzystw Naukowych – Towarzystwa aktualnie działające w Polsce”. Kontynuowane będzie prowadzenie strony internetowej Rady Towarzystw Naukowych, informującej o działaniach Rady i ważniejszych wydarzeniach z działalności towarzystw.

Realizowane będą wynikające z regulaminu Rady i uchwały o powołaniu Rady zadania związane z przygotowywaniem opinii w sprawie przygotowywanych aktów prawnych dot. społecznego ruchu naukowego oraz materiałów do wystąpień i na spotkania Kierownictwa Polskiej Akademii Nauk z przedstawicielami władz państwowych w sprawach społecznego ruchu naukowego.

W zależności od rozwoju sytuacji należy być przygotowanym na opracowanie memoriału dla kierownictwa państwowego i kierownictwa Akademii, zawierającego ocenę i postulaty w zakresie polityki naukowej państwa w stosunku do społecznego ruchu naukowego lub opracowanie, wspólnie z Polską Akademią Nauk i Polską Akademią Umiejętności, i przedstawienie władzom państwowym i komisjom sejmowym postulatów w sprawie warunków działalności i systemu finansowania oraz polityki państwa w stosunku do społecznego ruchu naukowego”.

Należy także, w zależności od postępu prac nad nowelizacją ustawy o PAN i nowelizacją ustawy o nauce, rozważyć przygotowanie zasad współdziałania towarzystw naukowych z Polską Akademią Nauk, Polską Akademią Umiejętności, m.in. poprzez określenie statusu towarzystw w Akademii, być może rozważenie i wypracowanie kryteriów afiliacji towarzystw przy Prezydium PAN i wydziałach Akademii.

Przygotował:
Tadeusz Majsterkiewicz
Sekretarz Rady
30 stycznia 2021 r.