Działalność Rady Towarzystw Naukowych w 2013

Szczegóły

Sprawozdanie z działalności Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN
w 2013 roku

Zgodnie z przyjętym planem pracy na 2013 rok działalność Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w okresie sprawozdawczym skoncentrowana została na pracach przygotowawczych, związanych z organizacją I Kongresu Towarzystw Naukowych, zaplanowanego na 17-18 września 2013 r., kontynuowaniu działań związanych z uchwaleniem przez Sejm ustawy o towarzystwach naukowych oraz na realizacji opracowań związanych z przygotowaniem ekspertyzy dotyczącej stanu społecznego ruchu naukowego oraz wypracowania postulatów odnośnie polityki naukowej państwa w tym zakresie.

W dniach 17-18 września 2013 r. odbył się w Warszawie I Kongres Towarzystw Naukowych „Towarzystwa naukowe w Polsce – dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie", zorganizowany z inicjatywy działającej przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk Rady Towarzystw Naukowych. Kongres obył się pod Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego. Organizatorami Kongresu były: Polska Akademia Nauk, a z jej ramienia Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN, Polska Akademia Umiejętności oraz Towarzystwo Naukowe Płockie i Towarzystwo Naukowe Warszawskie.

W czasie Kongresu, na 4 sesjach plenarnych i 2 sesjach problemowych, odbywających się jednocześnie w 5 salach na terenie Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW zostało wygłoszonych 67 referatów (wykaz referatów w załączniku nr 1), w tym 15 referatów na sesjach plenarnych oraz 52 referaty i komunikaty na sesjach problemowych. W referatach wygłoszonych na sesjach plenarnych przedstawiono dotychczasowy wkład społecznego ruchu naukowego w rozwój i upowszechnianie nauki w Polsce oraz w rozwój kraju, regionów i lokalnych społeczności, dokonano oceny stanu i warunków działania społecznego ruchu naukowego w Polsce oraz przedstawiono obecne miejsce i rolę społecznego ruchu naukowego w systemie kultury, dziedzictwa narodowego, nauki, a zwłaszcza jej upowszechniania w Polsce. W referatach i komunikatach wygłoszonych na sesjach problemowych przedstawiono dotychczasową działalność i dorobek poszczególnych towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-zawodowych oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT oraz warunki, w jakich obecnie funkcjonuje społeczny ruch naukowe w Polsce, formułując postulaty pod adresem władz państwowych, szczególnie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, o uznanie roli i miejsca towarzystw i stowarzyszeń naukowych w systemie nauki w Polsce oraz wypracowanie zasad ich dofinansowywania.

Uczestnicy Kongresu podjęli Uchwałę, skierowaną do Prezydenta RP, Marszałka Sejmu RP, Marszałka Senatu RP, do Prezesa Rady Ministrów, Ministra Finansów, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Prezesa PAN, wnosząc o podjęcie działań mających na celu wypracowanie zasad polityki państwa w stosunku do społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego oraz umocnienia miejsca i roli towarzystw i stowarzyszeń naukowych (towarzystw ogólnych i regionalnych, specjalistycznych towarzystw naukowych, stowarzyszeń naukowo-technicznych) w systemie nauki oraz wprowadzenia rozwiązań prawnych umożliwiających zapewnienie funkcjonowania i rozwoju społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego w Polsce.

W Kongresie uczestniczyło 206 osób, w tym: przewodniczący Senackiej Komisji Nauki, Edukacji i Sportu prof. dr hab. Kazimierz Wiatr, senator Sławomir Preiss, poseł Artur Ostrowski – członek Sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży, Prezes Polskiej Akademii Nauk czł. rzecz. PAN Michał Kleiber, Wiceprezes Polskiej Akademii Nauk czł. koresp. PAN Mirosława Marody, Wiceprezes Polskiej Akademii Umiejętności czł. rzecz. PAN Andrzej K. Wróblewski, Sekretarz Generalny Polskiej Akademii Umiejętności prof. dr hab. Jerzy Wyrozumski, honorowa przewodnicząca Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich prof. dr hab. Katarzyna Chałasińska-Macukow, prorektor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego prof. dr hab. Jan Niemiec, rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Warszawie prof. dr hab. Julian Auleytner, rektor Akademii Humanistycznej w Pułtusku prof. dr hab. Adam W. Koseski, rektor Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej we Włocławku prof. dr hab. Stanisław Kunikowski, rektor Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie prof. dr hab. Elżbieta Mycielska-Dowgiałło, Mazowiecki Kurator Oświaty Karol Semik, zastępca przewodniczącego Akademii Młodych Uczonych prof. dr hab. Roman Szewczyk, Prezes Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT Ewa Mańkiewicz-Cudny, Wiceprezes Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT prof. dr hab. Janusz Dyduch, Prezes Federacji Polskich Towarzystw Medycznych prof. dr hab. Jerzy Majkowski, przewodnicząca Rady Upowszechniania Nauki przy Prezydium PAN prof. dr hab. Magdalena Fikus, przewodniczący Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przy Prezydium PAN prof. dr hab. Tadeusz Markowski, wicedyrektor Departamentu Instrumentów Polityki Naukowej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Krzysztof Frelich, dyrektor Biura Upowszechniania i Promocji Nauki PAN dr Michał Kabata, wicedyrektor Gabinetu Prezesa PAN, rzecznik prasowy PAN Mieczysław Grabianowski oraz przedstawiciele Polskiej Agencji Prasowej, Ośrodka Przetwarzania Informacji i szeregu instytucji związanych z nauką oraz 170 przedstawicieli 102 towarzystw i stowarzyszeń naukowych oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT.

List do uczestników Kongresu przesłały Marszałek Sejmu RP Ewa Kopacz oraz Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. dr hab. Barbara Kudrycka, w którym podkreśliły rolę Kongresu w dyskusji nad miejscem i rolą społecznego ruchu naukowego w Polsce, rolę towarzystw w rozwijaniu współczesnego społeczeństwa obywatelskiego, w upowszechnianiu wiedzy, rozwoju innowacji, nauki i gospodarki oraz integracji środowisk lokalnych i regionalnych.

Podstawę dyskusji na Kongresie stanowił referat przewodniczącego Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN prof. nadzw. dr hab. Zbigniewa Kruszewskiego „Rola towarzystw naukowych w urzeczywistnianiu idei społeczeństwa obywatelskiego", w którym referent przedstawił aktualny stan prawny i sytuację społecznego ruchu naukowego w Polsce oraz jego rolę w rozwoju kraju i społeczeństwa obywatelskiego, wskazując na potrzebę prawnych unormowań w ustawodawstwie polskim i potrzebę wsparcia finansowego przez państwo.

W ramach promocji I Kongresu Towarzystw Naukowych w czasopiśmie „PauZa Akademicka” nr 207 z dnia 18.04.2013 r. ukazał się artykuł przewodniczącego Rady prof. Z. Kruszewskiego nt. „Towarzystwa naukowe w Polsce – dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie”. Zrealizowano także kilka audycji w radiu i w telewizji. W dniu 28.08.2013 o godz.21.30 w programie I Polskiego Radia, w Redakcji Wiedzy i Edukacji odbyła się rozmowa redaktor Doroty Truszczak z prof. M. Kowalczykiem nt. „Historia i rola towarzystw naukowych w Polsce”. W dniu 12 września 2013 r. w siedzibie Prezesa Polskiej Akademii Nauk w Pałacu Kultury i Nauki odbyła się konferencja prasowa Prezesa PAN prof. M. Kleibera, prof. prof. H. Samsonowicza, Zb. Kruszewskiego i M. Kowalczyka na temat zbliżającego się I Kongresu Towarzystw Naukowych, w dniu 16 września 2013 r. o godz. 14.00 w Polskim Radiu odbyła się prowadzona przez red. M. Wasilewską dyskusja rozmowa z prof. Z. Kruszewskim na temat celów zbliżającego się I Kongresu Towarzystw Naukowych i sytuacji społecznego ruchu naukowego w Polsce, a w dniu 18 września 2013 r. o godz. 20.00 w TVP Warszawa rozmowa prowadzona przez red. K. Michalskiego z prof. Z. Kruszewskim i prof. M. Kowalczykiem na temat zakończonego I Kongresu Towarzystw Naukowych, wynikających z debaty wniosków i przyjętej uchwały.

Koordynacją organizacji Kongresu i przygotowaniem jego programu zajmowały się powołane przez Radę komitety: Komitet Honorowy, Komitet Naukowo-Programowy, Komitet Informacyjno-Promocyjny i Komitet Organizacyjny, w niżej przedstawionych składach:

Komitet honorowy:

  • Prof. Barbara KUDRYCKA, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
  • Bogdan ZDROJEWSKI, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
  • Dr Krystyna ŁYBACKA, Przewodnicząca Podkomisji Stałej ds. Nauki i Szkolnictwa Wyższego w Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Sejmu RP,
  • Prof. Kazimierz WIATR, Przewodniczący Komisji Nauki, Edukacji i Sportu Senatu RP,
  • Grzegorz CZELEJ, Przewodniczący Komisji Kultury i Środków Przekazu Senatu RP,
  • Prof. Michał KLEIBER, Prezes Polskiej Akademii Nauk,
  • Prof. Andrzej BIAŁAS, Prezes Polskiej Akademii Umiejętności,
  • Prof. Wiesław BANYŚ, Przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich.

Komitet naukowo-programowy:

  • Prof. Anna GRONOWSKA-SENGER, Przewodnicząca Komitetu, Wiceprzewodnicząca Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN,
  • Prof. Magdalena FIKUS, Przewodnicząca Rady Upowszechniania Nauki przy Prezydium PAN,
  • Prof. Andrzej GRZYWACZ, Wiceprzewodniczący Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w latach 2003-2006 i 2007- 2010, Prezes Polskiego Towarzystwa Leśnego,
  • Prof. Zbigniew KRUSZEWSKI, Przewodniczący Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN, Prezes Towarzystwa Naukowego Płockiego,
  • Prof. Janusz LIPKOWSKI, Prezes Towarzystwa Naukowego Warszawskiego,
  • Prof. Jerzy MAJKOWSKI, Prezes Federacji Polskich Towarzystw Medycznych,
  • Ewa MAŃKIEWICZ-CUDNY, Prezes Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT,
  • Prof. Mirosława MARODY, Wiceprezes Polskiej Akademii Nauk,
  • Prof. Jan STRELAU, Przewodniczący Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w kadencji 2003-2006,
  • Prof. Alojzy SZYMAŃSKI, Rektor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego,
  • Prof. Andrzej Kajetan WRÓBLEWSKI, Wiceprezes Polskiej Akademii Umiejętności.

Komitet informacyjno-promocyjny:

  • Prof. Marek KOWALCZYK, Przewodniczący Komitetu, Wiceprzewodniczący Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN, Wiceprezes Towarzystwa Naukowego Warszawskiego,
  • Dr Andrzej KANSY, dyrektor Biura Zarządu Towarzystwa Naukowego Płockiego,
  • Krzysztof MICHALSKI, Polskie Radio,
  • Red. Wiktor NIEDZICKI, Politechnika Warszawska,
  • Prof. Diana PIETRUCH-REIZES, Prezes Towarzystwa Naukowego Informacji Naukowej, członek Prezydium Rady Towarzystw Naukowych,
  • Prof. Bronisław SIEMIENIECKI, Prezes Polskiego Towarzystwa Kognitywistycznego, członek Prezydium Rady Towarzystw Naukowych,
  • Prof. Łukasz TURSKI, Centrum Fizyki Teoretycznej PAN.

Komitet organizacyjny:

  • Prof. Zbigniew KRUSZEWSKI, Przewodniczący Komitetu, Przewodniczący Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN, Prezes Towarzystwa Naukowego Płockiego,
  • Tadeusz MAJSTERKIEWICZ, Sekretarz Komitetu; Sekretarz Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN,
  • prof. dr hab. Elżbieta MĄCZYŃSKA, członek Prezydium Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN, Prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego,
  • dr inż. Andrzej PASZKIEWICZ, członek Prezydium Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN, członek Prezydium NOT.

W okresie sprawozdawczym wydano monografię „Towarzystwa naukowe w Polsce – dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie”, zawierającą 63 opracowania naukowe. W przedstawionych opracowaniach, stanowiących rozszerzoną wersję referatów wygłoszonych na I Kongresie Towarzystw Naukowych, odbytym w dniach 17-18 września 2013 r. w Warszawie, przedstawiono dotychczasowy wkład społecznego ruchu naukowego w rozwój i upowszechnianie nauki w Polsce oraz w rozwój kraju, regionów i lokalnych społeczności, dokonano oceny stanu i warunków działania społecznego ruchu naukowego w Polsce oraz obecne miejsce i rolę społecznego ruchu naukowego w systemie kultury, dziedzictwa narodowego i nauki, zwłaszcza jej upowszechniania w Polsce. W przedstawionych referatach i komunikatach, wygłoszonych na sesjach problemowych Kongresu, przedstawiono historię, dotychczasową działalność i dorobek poszczególnych towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-zawodowych oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT. Przedstawiono także współdziałanie Polskiej Akademii Nauk ze społecznym ruchem naukowym oraz działania Rady Towarzystw Naukowych w okresie 50-lecia jej działalności w zakresie analiz stanu i systemu finansowania towarzystw naukowych. Opublikowanie materiałów z Kongresu i przesłanie ich do najwyższych władz państwowych, Sejmu i Senatu RP, ma na celu zwrócenie uwagi na warunki, w jakich działają towarzystwa i stowarzyszenia naukowe, ich roli w upowszechnianiu wiedzy, rozwoju innowacji, nauki i kultury, integracji środowisk lokalnych i regionalnych oraz na potrzebę prawnych unormowań w ustawodawstwie polskim i potrzebę wspierania finansowego przez państwo.

W roku sprawozdawczym, w ramach kontynuacji starań o uchwalenie odrębnej ustawy o towarzystwach naukowych przewodniczący i zastępca przewodniczącego Rady odbyli kilka spotkań z posłami senatorami RP oraz  dwa spotkania z wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego. W trakcie spotkań z wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego dyskutowano nad powadzonymi przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego pracami nad zmianami systemu finansowania towarzystw, umożliwiającymi przyznawanie środków na organizację zebrań formalnych, zebrań zarządów i zjazdów lub zebrań sprawozdawczo-wyborczych oraz prowadzonymi pracami nad zmianami w ustawie o samorządach, które umożliwią samorządom dofinansowanie działalności towarzystw działających na ich terenie. Przedstawiciele Rady przedstawili na tych spotkaniach również założenia organizacyjne Kongresu, uzyskując poparcie prof. Orłowskiej dla przeprowadzenia Kongresu.

W roku sprawozdawczym kontynuowano prace nad ekspertyzą „Stan społecznego ruchu naukowego w Polsce”, wykonywanej przez zespół Rady w składzie: prof. nadzw. dr hab. Stanisław Kunikowski, prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Kruszewski, prof. dr hab. Marek Kowalczyk, prof. dr hab. Jerzy Majkowski, dr Andrzej Kansy, mgr inż. Tadeusz Majsterkiewicz. W ramach prac wykonanych w 2013 roku opracowano wzór ankiety, jaka została przesłana do ponad 350 towarzystw i stowarzyszeń naukowych oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT; dokonano analizy i podsumowania 116 ankiet nadesłanych przez towarzystwa i stowarzyszenia naukowe i stowarzyszenia naukowo-techniczne NOT; przygotowano roboczą wersję ekspertyzy; przygotowano dwa koreferaty do roboczej wersji ekspertyzy. Przewiduje się zakończenie prac nad ekspertyzą i jej przedstawienie na zebraniu plenarnym Rady do końca I kwartału 2014 roku, a następnie jej przekazanie władzom i Prezydium Polskiej Akademii Nauk oraz władzom państwowym oraz komisjom Sejmu i Senatu RP.

W okresie sprawozdawczym zorganizowano 3 zebrania plenarne Rady – w dniach 14 marca, 13 czerwca i 5 grudnia 2013 r. oraz 3 posiedzenia Prezydium Rady w dniach 14 lutego, 16 maja i 5 grudnia 2013 r. Na posiedzeniach Prezydium Rady i zebraniach plenarnych odbytych w okresie sprawozdawczym zajmowano się sprawami związanymi z logistycznym przygotowaniem Kongresu, ustaleniem programu Kongresu, ustaleniem referentów sesji plenarnych itp. Postęp tych prac był referowany i omawiany na posiedzeniach Prezydium i zebraniach plenarnych Rady, na których podejmowano odpowiednie ustalenia. Mając na uwadze fakt, że wszyscy członkowie Rady otrzymywali protokoły z tych posiedzeń w niniejszym sprawozdaniu ograniczymy się do przypomnienia podstawowej tematyki poszczególnych posiedzeń, bez przytaczania spraw organizacyjnych, takich jak przyjęcie protokołów czy ustalania tematyki kolejnych zebrań.

Na poszczególnych posiedzeniach Prezydium Rady rozpatrywano:

14 lutego 2013 r.

  • Przyjęcie sprawozdania z działalności Rady w 2012 roku
  • Dyskusja nad składami: Komitetu Honorowego, Komitetu Programowego, Komitetu Organizacyjnego I Kongresu Towarzystw Naukowych
  • Dyskusja nad propozycjami referatów i referentów na sesjach plenarnych Kongresu
  • Dyskusja nad propozycjami tematyki sesji problemowych Kongresu i referentami

16 maja 2013 r.

  • Dyskusja nad propozycjami referatów i referentów na sesjach plenarnych Kongresu, propozycjami tematyki sesji problemowych Kongresu i referentami
  • Dyskusja nad działaniami związanymi z promocją Kongresu

5 grudnia 2013 r.

  • Podsumowanie I Kongresu Towarzystw Naukowych
  • Projekt planu prac Rady Towarzystw Naukowych na 2014 r.

Na zebraniach plenarnych Rady rozpatrywano:

14 marca 2013 r.

  • Zasady finansowania towarzystw naukowych w 2013 r. z funduszy na działalność upowszechniającą naukę – referat dyr. Krzysztof Frelich – MNiSW 
  • Przyjęcie sprawozdania z działalności Rady Towarzystw Naukowych w 2012 roku.
  • Przygotowania do organizacji Kongresu Towarzystw Naukowych – przyjęcie założeń organizacyjnych, składu Komitetu Honorowego, Komitetu Naukowo-Programowego, Komitetu Informacyjno-Promocyjnego i Komitetu Organizacyjnego
  • Przedstawienie propozycji tematów referatów na sesjach plenarnych i propozycji tematyki sesji problemowych
  • Przedstawienie propozycji działań informacyjno-promocyjnych Kongresu

W informacji na temat „Zasady finansowania towarzystw naukowych w 2013 r. z funduszy na działalność upowszechniającą naukę”, K. Frelich, wicedyrektor Departamentu Instrumentów Polityki Naukowej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w swojej wypowiedzi przedstawił zasady jakimi kieruje się Ministerstwo przy przyznawaniu towarzystwom naukowym środków na działalność upowszechniającą naukę (DUN) po zmianie ustawy o nauce w  2010 r., od kiedy w budżecie wydzielane są środki na tę działalność w miejsce poprzednio funkcjonującego określenia na działalność wspomagającą badania (DWB). 

Podkreślając bardzo ważną rolę, jaką, zdaniem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, pełni społeczny ruch naukowy w upowszechnianiu wyników badań naukowych, przekazywaniu wiedzy oraz kształtowaniu kultury i świadomości obywatelskiej, przedstawił zmiany jakie wprowadzono rozwiązaniami nowej ustawy. Ministerstwo szczególnie podkreśla społeczny charakter i wartość działalności towarzystw naukowych dla rozwoju polskiej nauki. Zdaniem referenta na szczególne podkreślenie zasługują działania towarzystw w zakresie upowszechniania nauki poprzez organizowanie odczytów, konferencji, sesji i sympozjów naukowych, publikację wydawnictw naukowych i popularno-naukowych, gromadzenie zasobów i prowadzenie archiwów, bibliotek i muzeów, gromadzenie baz danych, organizację konkursów, wystaw i targów oraz szeroko rozumianą działalność opiniodawczą, ekspertalną i popularyzującą naukę w środkach masowego przekazu i w Internecie. Wszystkie te formy są jednakowo postrzegane przez Ministerstwo i ich realizacja jest dofinansowywana z corocznej, skromnej puli środków wydzielanych na ten cel (w 2012 r. ok. 40 mln zł, z czego ok. 17 mln zł zostało przeznaczane dla towarzystw naukowych), co przy kilku tysiącach wniosków składanych przez podmioty działające na rzecz nauki powoduje, że jednostkowe dofinansowanie na poszczególne zadania jest niezadowalające, zarówno w opinii towarzystw jak i w ocenie samego Ministerstwa. Rozwiązania wprowadzone nową ustawą, szczególnie wprowadzenie trybu odwoławczego od decyzji, poprawiło funkcjonowanie systemu finansowania tych zadań, ale w dalszym ciągu ten system jest niedoskonały i Ministerstwo podjęło prace nad nowelizacją ustawy.

Ministerstwo planuje przygotować i przekazać nowelizację ustawy do lipca 2013 r., proponując zawężenie listy mających prawo do ubiegania się o te środki, szczególnie poprzez ograniczenie dofinansowania dla prywatnych firm prowadzących działalność wydawniczą (w 2012 r. ok. 8,5 mln zł co stanowiło ok. ¼ środków DUN), w tym szczególnie wyeliminowanie dofinansowania do tytułów nie upowszechniających nauki; ograniczenie dofinansowania do międzynarodowych wystaw promujących kraj i wynalazki, ale nie upowszechniających nauki (obecnie międzynarodowy charakter przedsięwzięć jest jak najbardziej akceptowalny). Bardziej precyzyjne określenie zadań, jakie mogą być dofinansowane ze środków DUN i kryteriów, jakie powinny spełnić jednostki realizujące te zadania, powinno poprawić sytuację. Przewiduje się również zawężenie podmiotów działających na rzecz nauki w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, poprzez precyzyjniejsze określenie hasła „jednostka naukowa”.

Nie przewiduje się uchwalenia ustawy o towarzystwach naukowych, prowadzone są prace nad przypisaniem funkcjom towarzystw odpowiednich zapisów w ramach ustawy „Prawo o stowarzyszeniach”. Podejmowane są próby znalezienia innych rozwiązań np. poprzez wpisanie możliwości dofinansowywania towarzystw do ustawy o samorządach, ale mimo przesłania przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji wystąpienia MNISW do Ministerstwa Finansów o zajęcie stanowiska w przedmiotowej sprawie brak jest stanowiska Ministerstwa Finansów. Powołany przez MNiSzW Zespół interdyscyplinarny do spraw działalności upowszechniającej naukę – podobnie jak w 2012 roku, negatywnie zaopiniował wnioski o dofinansowanie działalności bibliotek Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i Towarzystwa Naukowego Płockiego oraz Muzeum Techniki uznając, że wnioski te obejmują głównie bieżące koszty eksploatacyjne i nie powinny być finansowane ze środków DUN. Obecnie wnioski te są analizowane przez Zespół Odwoławczy, który w ubiegłym roku podtrzymał opinię Zespołu interdyscyplinarnego, a ostateczną decyzję w tym roku podejmie Minister Nauki, który nie musi uwzględniać opinii Zespołu. Rozważane jest przekazanie finansowania utrzymania zbiorów zgromadzonych w bibliotekach PTPN i TPN do Biblioteki Narodowej (przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego) jako utrzymanie zbiorów zaliczanych do dziedzictwa narodowego po ich przekazaniu przez Towarzystwa w porozumieniu z MKiDN, a pokrycie kosztów funkcjonowania Muzeum Techniki do Ministerstwa Gospodarki, prowadzone są rozmowy nt. wsparcia finansowego Muzeum Techniki NOT przez Ministerstwo Gospodarki.

Środki na działalność upowszechniającą naukę pozostają w dalszym ciągu głównym źródłem utrzymania towarzystw. Z wydzielonej w 2013 r. kwoty 37 mln zł na wnioski złożone do 30 września 2012 r. została rozdysponowana kwota 10.5 mln zł. Pozostała kwota jest zarezerwowana na wnioski, jakie mogą być złożone do końca marca br. oraz na rozpatrzenie odwołań od decyzji Zespołu interdyscyplinarnego do spraw działalności upowszechniającej naukę. Być może, że po rozpatrzeniu odwołań towarzystwom może być w tym roku przydzielona większa pula środków aniżeli w latach ubiegłych.

Mając na uwadze fakt, że kadencja obecnie powołanych zespołów oceniających kończy się w 2013 roku (Zespół Odwoławczy jest powołany przez Ministra bezterminowo), Rada Towarzystw Naukowych powinna rozważyć delegowanie do tych zespołów swoich przedstawicieli. W bieżącym roku nie ma praktycznie możliwości zmiany przyjętych przez Zespoły mechanizmu i kryteriów oceniania wniosków, ale Rada Towarzystw Naukowych mogłaby podjąć prace i przedstawić Ministerstwu propozycję zmiany tych kryteriów w przyszłości między innymi pod kątem:

  • wypracowania kryteriów ograniczających liczbę podmiotów działających na rzecz nauki, uprawnionych do ubiegania się o środki DUN (np. poprzez wyeliminowanie prywatnych firm wydających publikacje nie związane z upowszechnianiem nauki – foldery, mapy, przewodniki);
  • wypracowania propozycji „zasad” minimalnej liczby osób niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania towarzystw i uwzględniania kosztów „obsługi” towarzystwa (obsługi finansowo-księgowej, sekretarskiej, utrzymania lokalu itp.) we wnioskach zadań zgłaszanych przez towarzystwa do realizacji ze środków DUN;
  • wypracowanie propozycji kosztów, jakie mogłyby być pokrywane ze środków DUN na utrzymanie zasobów bibliotecznych (np. zakupy publikacji, zakupy regałów, ochrona itp.). 

Kończąc swoją wypowiedź dyr. K. Frelich wyraził pogląd, że w perspektywie najbliższych lat należy się spodziewać utrzymania środków na działalność upowszechniającą naukę na dotychczasowym poziomie i utrzymania ich podziału na podstawie opinii interdyscyplinarnych zespołów, powoływanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, do których Rada powinna rozważyć delegowanie swoich przedstawicieli.   

W dyskusji poruszono następujące sprawy:

  • brak jednoznacznego zdefiniowania pojęć „nauka” i „towarzystwo naukowe” (zdefiniowanie tego drugiego pojęcia proponowała przygotowana w 2010 roku przez Radę Towarzystw Naukowych ustawa o towarzystwach naukowych, nie uchwalona z uwagi na brak woli politycznej w rządzie i w Sejmie), jest powodem trudności z wypracowaniem jednolitych kryteriów podziału środków na naukę i środków na działalność upowszechniającą naukę, co powoduje, że autonomiczne zespoły dokonują oceny wniosków zgodnie z oczekiwaniami decydentów, a nie środowiska zrzeszonego w towarzystwach naukowych; 
  • zapisy proponowanej przez Radę Towarzystw Naukowych ustawy o towarzystwach naukowych, poza zdefiniowaniem zadań towarzystw naukowych, nie nakładały obowiązku lecz jedynie stwarzały możliwość finansowania towarzystw naukowych przez samorządy, ale brak rozeznania przez rząd i samorządy „wpływu” działalności prowadzonej przez towarzystwa na rozwój lokalnych społeczności, spowoduje odrzucenie tego wniosku również przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji;
  • nie jest możliwe funkcjonowanie towarzystw naukowych bez wsparcia finansowego, ze środków na rozwój nauki, którego są nieodłącznym elementem (wg wielu opinii stanowią, obok szkół wyższych, placówek Polskiej Akademii Nauk i instytutów resortowych, czwarte ogniwo polskiej nauki), mającym szczególnie niepodważalny wkład w upowszechnianie jej wyników;
  • szczególnie zaniepokojenie towarzystw budzi odmowa dofinansowywania prowadzonych od wielu lat wydawnictw w języku angielskim, często o dużym prestiżu międzynarodowym, niezbędne jest wypracowanie kryteriów oceny takich wydawnictw przez zespół ds. wydawnictw z udziałem przedstawicieli towarzystw, a nie uzależnianie ich dofinansowania jedynie od opinii często tylko jednego członka zespołu oceniającego z innej dziedziny nauki; niezbędne jest więc rozważenie wypracowania bardziej jednoznacznych kryteriów ilościowo-jakościowych i ocenianie danego czasopisma w oparciu o sporządzony przez wnioskodawcę jednolity formularz;
  • brak jednoznacznego sprecyzowania roli poszczególnych form upowszechniania nauki, niejednorodnych i zróżnicowanych w poszczególnych grupach i dziedzinach nauk, szczególnie roli upowszechniającej muzeów i bibliotek prowadzonych przez towarzystwa oraz ich zróżnicowania przez zespół oceniający ds. upowszechniania nauki, powoduje, że opinie członków zespołu są niespójne, a nawet krańcowo odmienne;
  • w odniesieniu do promocji innowacji za granicą (szczególnie międzynarodowych wystaw promujących kraj i wynalazki, ale także festiwali i pikników) zespół oceniający opracował kryteria ich finansowania, ale są one bardzo ogólne i niespójne z  kryteriami finansowania takich imprez w kraju;
  • brak, ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, jednoznacznego uzasadnienia i kryteriów powoływania, obecnie funkcjonujących zespołów eksperckich powoduje, że w wielu środowiskach postuluje się rozważenie powrotu do dyscyplinowych zespołów oceniających, co byłoby wskazane ze względu na lepszą znajomość przez członków tych zespołów specyfiki i form działań związanych z upowszechnianiem nauki w określonych grupach czy dziedzinach nauk;
  • odrzucanie wniosków o dużym znaczeniu merytorycznym dla rozwoju nauki z przyczyn drobnych błędów formalnych przynosi wiele szkody i prowadzi do marnotrawienia pieniędzy, powodując, że środki są przekazywane na wnioski o mniejszym znaczeniu, często tylko środowiskowym, ale formalnie dobrze przygotowane; czy nie warto by rozważyć rozwiązania, że wnioski o dużym znaczeniu merytorycznym dla rozwoju nauki „są akceptowane” do realizacji pod warunkiem usunięcia błędów formalnych, a nie  odrzucane do następnej tury ich składania.

Ustosunkowując się do pytań i głosów w dyskusji dyr. K. Frelich podziękował za zgłoszone uwagi i wnioski, które postara się przekazać zespołowi pracującemu nad nowelizacją aktów prawnych dotyczących finansowania działalności upowszechniającej naukę. Podkreślił, że jednym z najważniejszym, a zarazem najtrudniejszym zadaniem, będzie właściwe sprecyzowanie pojęć „działalność upowszechniająca naukę” i „określenie podmiotów” mogących korzystać ze środków na działalność upowszechniającą naukę, których działalność bezpośrednio wspiera lub przyczynia się do rozwoju polskiej nauki. Wyraził pogląd, że udział przedstawicieli Rady w pracach zespołów oceniających przy wypracowywaniu kryteriów oceny mógłby przynieść rozwiązania wielu kwestii i przyniósłby również korzyści wielu towarzystwom.  

13 czerwca 2013 r.

  • Przygotowania do organizacji Kongresu Towarzystw Naukowych – informacja o stanie przygotowań, liczbie zgłoszeń
  • Przedstawienie propozycji tematów referatów na sesjach plenarnych i propozycji tematyki sesji problemowych
  • 3Przedstawienie propozycji działań informacyjno-promocyjnych Kongresu

5 grudnia 2013 r.

  • Podsumowanie I Kongresu Towarzystw Naukowych
  • Informacja o wpływach i kosztach organizacji Kongresu
  • Informacja nt. stanu prac nad wydaniem monografii "Towarzystwa naukowe w Polsce - dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie"
  • Informacja nt. stanu prac nad ekspertyzą "Stan społecznego ruchu naukowego w Polsce"
  • Przyjęcie planu prac Rady Towarzystw Naukowych na 2014 r.

Załącznik nr 1. Wykaz referatów wygłoszonych w czasie I Kongresu Towarzystw Naukowych

17 września 2013 (wtorek), Aula II:

Sesja plenarna I: Miejsce i rola towarzystw naukowych w systemie nauki w Polsce
Przewodniczący: prof. dr hab. M. Marody, prof. dr hab. A. Gronowska-Senger

  • Rozwój i wkład towarzystw naukowych w kształtowanie świadomości narodowej i obywatelskiej na przestrzeni wieków. Prof. dr hab. H. Samsonowicz (PT Historyczne)

  • Rola towarzystw naukowych w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego. Prof. dr hab. Z. Kruszewski (TN Płockie)

  • Współdziałanie PAN ze społecznym ruchem naukowym. Prof. dr hab. A. Grzywacz (PT Leśne)

Sesja plenarna II: Towarzystwa Naukowe w upowszechnianiu nauki
Przewodniczący: prof. dr hab. A. Wróblewski, prof. dr hab. M. Kowalczyk

  • Rada Upowszechniania Nauki w upowszechnianiu nauki. Prof. dr hab. M. Fikus (Rada Upowszechniania Nauki)

  • Rola naukowych towarzystw medycznych w integracji nauki i nauczania. Prof. dr hab. J. Majkowski (Federacja Polskich Towarzystw Medycznych)

  • Rola edukacyjna towarzystw naukowych. Dr A. Pollok (PT Ekonomiczne)

  • Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza – sytuacja prawna i finansowa. Dr hab. J. Wójcicki, prof. dr hab. G. Borkowska

Sesja plenarna III: Społeczny ruch naukowy w rozwoju gospodarczym
Przewodniczący: E. Mańkiewicz-Cudny, prof. dr hab. J. Lipkowski

  • Wkład społecznego ruchu naukowo-technicznego w rozwój gospodarczy kraju. E. Mańkiewicz-Cudny (Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT)

  • Udział towarzystw naukowych w aktywizacji środowisk lokalnych i regionalnych w Polsce. Prof. dr hab. S. Kunikowski (Włocławskie TN)

  • Towarzystwa naukowe w kontekście europejskiej przestrzeni badawczej. Prof. dr hab. D. Pietruch-Reizes (PT Informacji Naukowej)

  • Działalność Towarzystwa Naukowego Prakseologii na rzecz rozwoju infrastruktury etycznej w polskim biznesie. Dr R. Banajski

  • PKN Orlen jako firma zaangażowana w rozwój innowacji i wspierania nauki. Dyr. Cz. Bugaj

Sesje problemowe:

Sesja I: Miejsce i rola towarzystw naukowych w systemie nauki w Polsce

Sala 1070, Przewodniczący: prof. dr hab. E. Górska

  • Znaczenie towarzystw naukowych w upowszechnianiu wiedzy o języku polskim. Prof. dr hab. G. Majkowski (Częstochowskie TN)

  • Wkład Polskiego Towarzystwa Językoznawczego w rozwój nauk filologicznych i szerzenie wiedzy o różnych językach świata. Prof. dr hab. E. Kołodziejek, prof. dr hab. R. Przybylska

  • Działalność Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego w zakresie dokumentacji i systematycznego utrwalania pamięci o zbrodniach ludobójstwa w czasie II Wojny Światowej. Prof. dr hab. A. Gościński, dr A. Wiernikowski

  • Polskie Towarzystwo Fizyczne - 95 lat służby fizyce i Polsce. Prof. dr hab. W. Kamiński

Sesja II: Towarzystwa naukowe w upowszechnianiu nauki

Aula II, Przewodniczący: prof. dr hab. M. Fikus, prof. dr hab. A. Grzywacz

  • Wkład Polskiego Towarzystwa Nauk Żywieniowych w upowszechnianie wiedzy o prawidłowym żywieniu człowieka. Dr hab. J. Hamułka, dr hab. A. Kołłajtis-Dołowy, prof. dr hab. A. Brzozowska

  • Polskie Towarzystwo Mykologiczne jako kluczowe ogniwo informacji o grzybach. Dr M. Wrzosek, dr M. Ruszkiewicz-Michalska

  • Wkład Łódzkiego Towarzystwa Naukowego w organizację łódzkich festiwali nauki, techniki i sztuki, największej imprezy upowszechniającej naukę i sztukę w mieście. Dr E. Karasiński, prof. dr hab. A. Różalski

  • Rola Siedleckiego Towarzystwa Naukowego w badaniach nad Podlasiem Południowym. Prof. dr hab. P. Matusak

  • Upowszechnianie wiedzy – systemy CMS i inne. Dr J. Korycki (PT Tribologiczne)

Sala 6, Przewodniczący: prof. dr hab. J. Majkowski

  • Miejsce, rola i zadania towarzystwa naukowego w dużym ośrodku akademickim. Przykład Łódzkiego Towarzystwa Naukowego. Prof. dr hab. S. Liszewski, prof. dr hab. M. Krajewska

  • Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej – jego miejsce i rola wśród towarzystw naukowych w Polsce i na świecie. Prof. dr hab. B. Dobek-Ostrowska

  • Polskie Towarzystwo Orientalistyczne 1922-2013 i jego dorobek naukowy i popularyzatorski. Prof. dr hab. M. Dziekan

  • Rola Polskiego Towarzystwa Antropologicznego w krzewieniu wiedzy o człowieku. Prof. dr hab. M. Kaczmarek

Sala 09, Przewodniczący: prof. dr hab. M. Maj-Żurawska

  • Polskie Towarzystwo Informatyczne - jedno z najstarszych stowarzyszeń naukowo-zawodowych w Polsce. Prof. dr hab. M. Noga

  • W stronę kultury heweliuszowskiej. Gdańskie Towarzystwo Naukowe wobec wyzwań współczesności. Prof. dr hab. M. Mendel

  • Seksuologia w Polsce – historia towarzystw naukowych, problemy i kontrowersje, seksuolodzy. Prof. dr hab. Z. Lew-Starowicz (PT Seksuologiczne)

  • Działalność Polskiego Towarzystwa Kalorymetrii i Analizy Termicznej. Prof. dr hab. B. Pacewska

  • Wspomaganie społecznego ruchu naukowego w kilku krajach ościennych. Prof. dr hab. J. Ławrynowicz (Łódzkie TN)

Sala 1071, Przewodniczący: prof. dr hab. J. Głaz

  • Rola Stowarzyszenia Archeologów Polskich w ochronie dziedzictwa kulturowego, rozwoju nauki i integracji środowiska archeologicznego w Polsce. Prof. dr hab. Z. Kobyliński

  • Działalność Polskiego Towarzystwa Wzrostu Kryształów. Prof. dr hab. E. Talik

  • Polskie Towarzystwo Geofizyczne – działalność i problemy. Doc. dr hab. A. Dubicki

  • Dwadzieścia lat Stowarzyszenia Geomorfologów Polskich. Dr L. Wachecka-Kotkowska

  • Rola Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej w integrowaniu środowiska mechaników polskich w ostatnim półwieczu. Prof. dr hab. W. Nagórko

18 września 2013 (środa)

Sesja III: Społeczny ruch naukowy w Polsce

Aula II, Przewodniczący: dr A. Paszkiewicz

  • Polskie Towarzystwo Pedagogiczne – historia i współczesność. Prof. dr hab. J. Madalińska-Michalak

  • Badania operacyjne i systemowe: sytuacja w Polsce, środowisko, perspektywy. Prof. dr hab. J. Owsiński (PT Badań Operacyjnych i Systemowych)

  • Polskie Towarzystwa Etologiczne jako platforma jednocząca osoby zainteresowane zachowaniem zwierząt i naukami behawioralnymi. Prof. dr hab. E. Godzińska

  • Stowarzyszenie Miłośników Dawnej Broni i Barwy – pomiędzy tradycją okresu międzywojennego a nowoczesnością. Mgr M. Dziewulski

  • Dotychczasowe osiągnięcia i zadania na przyszłość Towarzystwa Miłośników Dłutowa w kształtowaniu świadomości obywatelskiej. Mgr K. Ochnicki

  • Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. prof. dr hab. Juliana Aleksandrowicza – cele, historia, działalność. Prof. dr hab. M. Maj-Żurawska

Sala 1071, Przewodniczący: prof. dr hab. S. Bolkowski

  • Działalność Towarzystwa Pedagogiki Filozoficznej w latach 2006-2013. Prof. dr hab. S. Sztobryn

  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – przeszłość i teraźniejszość. Dr M. Michalska

  • Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego. Prof. dr hab. I. Gościński, dr A. Wiernikowski

  • Misja i realia działalności Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego. Prof. dr hab. E. Górska

  • Polskie Towarzystwo Próżniowe i jego działalność. Dr hab. L. Markowski

  • Polskie Towarzystwo Wirusologiczne - cele i zadania. Prof. dr hab. M. Polz-Dacewicz

Sala 1070, Przewodniczący: prof. J. Ławrynowicz

  • Paradygmat nauki o mediach a działalność sekcji badawczych Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej. Prof. dr hab. I. Hofman, dr A. Stępińska

  • Kultura słowa a kultura obywatelska – retoryka w budowaniu społeczeństwa wiedzy. Przykład działalności Polskiego Towarzystwa Retorycznego. Dr A. Kampka, dr M. Załęska

  • Rola Polskiego Towarzystwa Geograficznego w kształtowaniu świadomości narodowej i obywatelskiej. Prof. dr hab. M. Sobczyński

  • Miejsce i rola młodzieży naukowej w działalności regionalnego towarzystwa naukowego. Przypadek Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki. Prof. dr hab. K. Walczak

  • Dialektologia w czasopiśmie „Język Polski" – organie Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. Dr hab. K. Sikora

  • Geneza powstania Polskiego Towarzystwa Tribologicznego. Dr J. Korycki

Sala 6, Przewodniczący: prof. dr hab. S. Kunikowski

  • Rola Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego w upowszechnianiu nauki na Pomorzu Zachodnim w XXI wieku. Prof. dr hab. J. Jasnowska, prof. dr hab. E. Komorowska

  • Udział Polskiego Towarzystwa Leśnego w formowaniu kształtu współczesnego leśnictwa. Prof. dr hab. A. Grzywacz

  • Wkład Polskiego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych w upowszechnianie nauk ogrodniczych. Dr hab. P. Siwek

  • Wkład Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc i jego poprzedników w rozwój wiedzy o gruźlicy i chorobach płuc w Polsce. Prof. dr hab. J. Kozielski

  • 100-lecie mikrobiologicznej diagnostyki prątka gruźlicy w Polsce. Prof. dr hab. Z. Zwolska, prof. dr hab. E. Augustynowicz-Kopeć (Polskie Towarzystwo Chorób Płuc)

  • Perspektywy i możliwości działania Śląskiego Towarzystwa Muzyki Kościelnej. Prof. dr hab. M. Kierska-Witczak

Sala 09, Przewodniczący: prof. dr hab. P. Skłodowski

  • 75 lat działalności Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego. Prof. dr hab. P. Skłodowski

  • Polskie Towarzystwo Mikroskopii – działalność w kraju i zagranicą. Dr inż. G. Michta

  • Działalność Naukowego Towarzystwa Informatyki Ekonomicznej (NTIE) w środowisku akademickim i gospodarczym. Prof. dr hab. M. Pańkowska

  • Rola Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego w integracji środowiska polskich prawników zajmujących się prawem wyznaniowym. Prof. dr hab. T. Zieliński

  • Najstarsze towarzystwo naukowe w Polsce. Dr A. Kansy (Płockie TN)

Sesja plenarna IV: Wspomaganie finansowe społecznego ruchu naukowego w Polsce
Aula II, Przewodniczący: prof. dr hab. E. Mączyńska, prof. dr hab. E. Makulska-Nowak

  • 50-lecie Rady Towarzystw Naukowych. Mgr inż. T. Majsterkiewicz (Polska Akademia Nauk)

  • Działania Rady Towarzystw Naukowych w zakresie systemu finansowania społecznego ruchu naukowego. Prof. dr hab. M. Kowalczyk (TN Warszawskie)

  • Udział ruchu społeczno-naukowego w doradztwie gospodarczym. Prof. dr hab. E. Mączyńska (PT Ekonomiczne)