Działalność Rady Towarzystw Naukowych w 2019 roku

Szczegóły

Sprawozdanie z działalności Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN
w 2019 roku

W 2019 roku Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN działała w składzie ustalonym Uchwałami nr 13/2019 Prezydium PAN z dnia 19 lutego 2019 r. i nr 18/2019 Prezydium PAN z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie powołania członków komitetów problemowych i rad przy Prezydium PAN na okres kadencji 2019-2022 i wynikiem wyborów przeprowadzonych na zebraniu plenarnym Rady w dniu 7 marca 2019 r.

Prezydium:

Przewodnicząca:
prof. dr hab. Iwona HOFMAN – Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej. Lublin

Z-cy przewodniczącej:

  • prof. dr hab. Zbigniew CZERNICKI – Polskie Towarzystwo Neurochirurgów, Warszawa
  • prof. dr hab. inż. Wiesław NAGÓRKO – Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, Warszawa

Członkowie:

  • prof. dr hab., czł. rzecz. PAN – Andrzej GRZYWACZ - Polskie Towarzystwo Leśne, Warszawa
  • prof. dr hab. Zbigniew KRUSZEWSKI – Towarzystwo Naukowe Płockie, Płock
  • prof. dr hab. Stanisław KUNIKOWSKI - Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławek
  • prof. dr hab. Joanna MADALIŃSKA-MICHALAK – Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Warszawa
  • prof. dr hab. Jerzy MAJKOWSKI - Federacja Polskich Towarzystw Medycznych, Warszawa

Sekretarz:
mgr. inż. Tadeusz MAJSTERKIEWICZ - Polska Akademia Nauk, Warszawa

Członkowie Rady:

  • prof. dr hab. inż. Jerzy BARGLIK – Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Katowice
  • prof. dr hab. Jerzy BŁAŻEJOWSKI - Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk
  • prof. dr hab. inż. Marek DAROWSKI - Polskie Towarzystwo Inżynierii Biomedycznej, Warszawa
  • prof. dr hab. Bohdan DOBRZAŃSKI jr - Polskie Towarzystwo Agrofizyczne, Lublin
  • dr hab., prof UHP Julia DZIWOKI - Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Częstochowa
  • dr hab., prof. ISl PAN Anna ENGELKING – Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Warszawa
  • prof. dr hab. Barbara GIERSZEWSKA - Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce
  • prof. dr hab. Igor GOŚCIŃSKI – Towarzystwo Lekarskie Krakowskie, Kraków
  • prof. dr hab. inż. Ewa GÓRSKA – Polskie Towarzystwo Ergonomiczne, Warszawa
  • prof. dr hab. Anna GRONOWSKA-SENGER - Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych, Warszawa
  • prof. dr hab. Andrzej GULCZYŃSKI – Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań
  • dr hab. Jacek IMIELA - Towarzystwo Internistów Polskich, Warszawa
  • prof. dr hab. Małgorzata JĘDRYCZKA - Polskie Towarzystwo Genetyczne, Poznań
  • prof. dr hab. med. Zbigniew KALARUS - Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Zabrze
  • prof. dr hab. Ryszard KASPEROWICZ - Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa
  • prof. dr hab. Marek Wł. KOWALCZYK – Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa
  • prof. dr hab., czł. rzecz. PAN Andrzej LEGOCKI - Polskie Towarzystwo Biochemiczne, Poznań
  • dr inż. Jan ŁUKASZEWICZ - Polskie Towarzystwo Leśne, Warszawa
  • prof. dr hab. Jolanta MAŁYSZKO - Polskie Towarzystwo Transplantacyjne, Warszawa
  • prof. dr hab., czł. koresp. PAN Małgorzata MAŃKA – Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, Poznań
  • prof. dr hab. Elżbieta MĄCZYŃSKA – Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa
  • prof. dr hab. Cezary OBRACHT-PRONDZYŃSKI – Instytut Kaszubski, Gdańsk
  • dr hab., prof. UJ Diana PIETRUCH-REIZES - Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej, Kraków
  • prof. dr hab. Marek Jacek SARNA - Polskie Towarzystwo Astronomiczne, Warszawa
  • prof. dr hab. Leszek SIRKO - Polskie Towarzystwo Fizyczne, Warszawa
  • prof. dr hab. Jan TWARDOŃ - Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych, Wrocław
  • prof. dr hab. Andrzej WAC-WŁODARCZYK - Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin
  • dr hab. Krzysztof Jan WALCZAK – Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Kalisz
  • prof. dr hab. Stanisław WINCENCIAK - Polskie Towarzystwo Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej, Warszawa

W dniu 18 lipca 2019 r. zmarł prof. dr hab. Jerzy Majkowski, członek Rady Towarzystw Naukowych od 1987 roku, to jest przez 32 lata, w tym od 1999 roku, przez pięć pełnych kadencji członek Prezydium Rady. Prof. F. Majkowski zmarł w czasie szóstej kadencji, która rozpoczęła się w bieżącym roku, po raz kolejny wybrany na członka Prezydium Rady, w latach 2003-2010 Profesor był zastępcą Przewodniczącego RTN. W czasie działania w RTN prof. J. Majkowski był autorem i współautorem czterech opracowań. Opracowanie z 2001 roku „Społeczny Ruch Naukowy. Medyczne Towarzystwa w Polsce w latach 1945-1998”. Dwa opracowania, przygotowane z prof. L. Dietrichem i prof. A. Grzywaczem oraz z prof. A. Massalskim zaproponowały kryteria ilościowo-jakościowe klasyfikacji specjalistycznych towarzystw naukowych i regionalnych towarzystw naukowych. Opracowanie z 2010 roku, przygotowane wspólnie z prof. Z. Sadowskim i prof. M. Piekarskim, przedstawiło strategię działania Rady Towarzystw Naukowych i Polskiej Akademii Nauk na rzecz poprawy warunków ekonomiczno-finansowych i propozycje wytyczenia celów i form działania towarzystw naukowych.

W 2019 roku odbyły się 3 zebrania plenarne Rady (7 marca 2019 r., 17 czerwca 2019 r. i 29 października 2019 r.) i 3 posiedzenie Prezydium Rady (31 stycznia 2019 r., 25 kwietnia 2019 r. i 27 września 2019 r.) oraz zrealizowane zostały następujące prace, wynikające z przyjętego programu działań Rady na rok 2019:

Odbyte w dniu 31 stycznia 2019 r. posiedzenie Prezydium Rady, poświęcono ustaleniu podziału ustalonych dla Rady Towarzystw Naukowych, przez Prezydium PAN, 35 miejsc między poszczególne grupy towarzystw naukowych i rozpatrzeniu propozycji trybu wyboru kandydatów do Rady na okres kadencji 2019-2022. Dokonano wyboru 17 osób zgłaszanych Prezesowi PAN przez ustępujące Prezydium Rady i przedstawiono kandydatury 41 osób zgłoszonych przez towarzystwa naukowe do wyboru 18 członków Rady przez Prezydium PAN. Rozpatrzono wstępne propozycję działań Rady w 2019 roku

Na odbytym w dniu 7 marca 2019 r. zebraniu plenarnym Rady, zwołanym przez Prezesa PAN, wiceprezes PAN, czł. koresp. PAN Romuald Zabielski wręczył, w imieniu Prezesa PAN powołania członkom Rady i powołanej przez Prezydium PAN przewodniczącej Rady (prof. dr hab. I. Hofman), przeprowadzono wybory zastępców przewodniczącego (prof. dr hab. Z. Czernicki, prof. dr hab. W. Nagórko), członków Prezydium (prof. dr hab. Z. Kruszewski, prof. dr hab. S. Kunikowski, prof. dr hab. Jerzy Majkowski) i sekretarza Rady (mgr inż. T. Majsterkiewicz) oraz przedyskutowano założenia programu działań Rady w kadencji 2019-2022.

Odbyte w dniu 25 kwietnia 2019 r. posiedzenie Prezydium Rady, poświęcono ustaleniu propozycji programu prac Rady w kadencji 2019-2022 oraz planu pracy na 2019 rok, z uwzględnieniem wniosków wynikających z dyskusji na inauguracyjnym zebraniu plenarnym Rady w dniu 7 marca br., jakie będą przedstawione do akceptacji na zebraniu plenarnym Rady, wstępnie zaplanowanym na 13 lub 20 czerwca 2019 r.

Odbyte w dniu 17 czerwca 2019 r. zebranie plenarne Rady poświęcono ustaleniu programu działania Rady na okres kadencji 2019-2022 i ustaleniu planu pracy Rady na 2019 rok (za priorytetowe uznano konieczność kontynuowania działań Rady związanych z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce, prowadzonych w poprzednich kadencjach pod kierunkiem prof. Z. Kruszewskiego), przewodnicząca Rady wręczyła nominacje 3 członkom Rady nieobecnym na posiedzeniu w dniu 7 marca 2019 r. i przeprowadzono wybory uzupełniające, w wyniku których w skład Prezydium Rady wybrano prof. dr hab. A. Grzywacza. Przeprowadzono wstępną dyskusję nad ustalonymi Uchwałą Rady z dnia 16 czerwca 2014 r. kryteriami uznawania towarzystw za naukowe, ustalając, że Prezydium Rady przeanalizuje zgłoszone wnioski i podejmie decyzję w sprawie potrzeby i możliwości prowadzenia prac nad tymi kryteriami, uwzględniając realia jakie zostaną stworzone przez rząd dla nauki po jesiennych wyborach parlamentarnych.

Odbyte w dniu 27 września 2019 r. posiedzenie Prezydium Rady, poświęcono ustaleniu referentów i programu konferencji „Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy 2.0 Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”. Postanowiono zmienić jej termin na 28 listopada 2019 r. w związku z ustaleniem terminu wyborów parlamentarnych na 13 października 2019 r. Ustalono wygłoszenie 3 referatów programowych, zaproszenie do udziału w konferencji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego lub wysokiej rangi przedstawiciela MNiSW, Prezesa lub Wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk, prof. dr hab. A. Białasa, jako przedstawiciela Polskiej Akademii Umiejętności oraz przedstawicieli sejmowej i senackiej komisji ds. nauki, o ile do czasu konferencji takie komisje zostaną powołane.

Odbyte w dniu 29 października 2019 r. zebranie plenarne Rady, poświęcono ustaleniu referentów i programu konferencji „Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy 2.0 Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”. Zaakceptowano zmianę jej terminu na 28 listopada 2019 r. Ustalono wygłoszenie 3 referatów programowych (prof. Z. Kruszewski referat definiujący historię oraz znaczenie towarzystw naukowych w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, prof. S. Kunikowski referat dot. funkcjonowania towarzystw naukowych i ich roli w rozwoju dyscyplin naukowych i uczelni wyższych, prof. I. Hofman referat nt. stanu rozwiązań prawnych dot. statusu i funkcjonowania towarzystw naukowych), zaproszenie do udziału w konferencji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego lub wysokiej rangi przedstawiciela MNiSW, Prezesa lub Wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk, prof. dr hab. A. Białasa, jako przedstawiciela Polskiej Akademii Umiejętności oraz przedstawicieli sejmowej i senackiej komisji ds. nauki, o ile do czasu konferencji takie komisje zostaną powołane. Przeprowadzono wybory uzupełniające członka Rady, w miejsce zmarłego prof. J. Majkowskiego i 2 członków Prezydium Rady, ale z uwagi na brak quorum na zebraniu ich wyniki nie mogły być przedstawione do akceptacji Prezesowi PAN.

Na zebraniach plenarnych Rady Towarzystw Naukowych w dniach 17 czerwca 2019 r. i 29 października 2019 r. oraz na zebraniach Prezydium Rady w dniach 25 kwietnia 2019 r. i 27 września 2019 r. przewodnicząca Rady przedstawiała poza informacją o bieżących pracach Prezydium Rady informacje o odbytych spotkaniach, w tym:

  • informacje o Jej powołaniu i wyborze na Wiceprzewodniczącą Rady komitetów naukowych i problemowych Polskiej Akademii Nauk, organu doradczego Prezesa PAN, nowego ciała którego zadaniem jest wypracowanie nowego regulaminu komitetów naukowych i dostosowanie sieci komitetów naukowych PAN do wykazu dyscyplin i dziedzin naukowych;
  • informacje z udziału w odbytych spotkaniach, w dniu 15 czerwca br. w Zgromadzeniu Polskiej Akademii Umiejętności, w dniu 25 czerwca br. w spotkaniu z Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego i w odbytym w dniu 27 czerwca br. Zgromadzeniu Ogólnym Polskiej Akademii Nauk. Rozmowy przeprowadzone w czasie Zgromadzenia Polskiej Akademii Umiejętności potwierdziły potrzebę i chęć ze strony PAU do kontynuacji współdziałania Rady z PAU w pracach nad wypracowywaniem rozwiązań dot. systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce, z kolei spotkanie z Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, na którym praktycznie dokonano tylko podsumowania prac nad wprowadzeniem ustawy o szkolnictwie wyższym, nie przyniosło odpowiedzi dot. przewidywanego przez rząd kierunku zmian w organizacji nauki w Polsce, której jednym z podstawowych członów są towarzystwa naukowe;
  • informację o pracach Rady komitetów naukowych i problemowych Polskiej Akademii Nauk, organu doradczego Prezesa PAN i propozycjach dot. zakończenia kadencji komitetów i ustalenia nowej sieci dostosowanej do ustalonych dyscyplin naukowych, ograniczenia liczby członków komitetów do 30 osób i wprowadzenia przy wyborach głosowania elektronicznego w przypadku komitetów naukowych;
  • informację, jaka została przedstawiona na posiedzeniu Rady Doskonałości Naukowej dot. stanu prac nad nowelizacją ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce. Przewidywana nowelizacja ustawy o szkolnictwie wyższym jest możliwa na początku stycznia 2020 roku, RDN poparła wnioski o korektę wykazu czasopism w stosunku do ustalonych dziedzin nauki i wniosek w sprawie utrzymania 20 punktów dla czasopism polskojęzycznych. Poinformowała zebranych o toczących się w RDN dyskusjach nad ustaleniem kryteriów dla poszczególnych etapów rozwoju naukowego, w tym kryteriów oceny aktualnego dorobku dla poszczególnych stopni i tytułów naukowych;
  • informację o uwagach Rady Doskonałości Naukowej dot. zasad ewaluacji dla stopni i tytułu naukowego, w tym trybu losowania recenzentów.

W dniu 28 listopada 2019 r. odbyła się w Warszawie konferencja „Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”.

Realizując zadania ustalone w uchwale Prezydium PAN nr 3/2019 z dnia 22 stycznia 2019 roku o powołaniu komitetów problemowych przy Prezydium PAN dot. „prowadzenia działań związanych z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce” Rada Towarzystw Naukowych zorganizowała w dniu 28 listopada 2019 r. konferencję „Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”. Konferencja odbyła się w Warszawa, w Pałacu Staszica, ul. Nowy Świat 72 (Sala Okrągłego Stołu). W konferencji uczestniczyło ogółem 76 osób, w tym 23 członków Rady Towarzystw Naukowych, Prezes Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT oraz 52 przedstawicieli towarzystw i stowarzyszeń naukowych.

Konferencja miała na celu przedyskutowanie sytuacji społecznego ruchu naukowego w Polsce będącej wynikiem uchwalenia przez Sejm Ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce i wydanych na jej podstawie aktów prawnych dot. prowadzenia działalności naukowej i upowszechniania nauki dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i szeroko rozumianej kultury. W czasie konferencji wygłoszono 3 referaty wprowadzające, w których przedstawiono aktualną sytuację i rolę poszczególnych grup towarzystw i stowarzyszeń naukowych w rozwój społeczeństwa obywatelskiego, w rozwój dyscyplin i dziedzin nauki oraz status prawny funkcjonowania społecznego ruchu naukowego w świetle postanowień ww. ustawy, zwanej „Konstytucją dla nauki”.

Prof. dr hab. Zbigniew Kruszewski w referacie „Rola społecznego ruchu naukowego w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego” przedstawił zasady, podstawy i kształtowanie się demokracji i ustroju demokratycznego w Polsce oraz rolę działań ruchów społeczno-naukowych i społeczno-kulturalnych, których istotą jest samorządność, niezależność i wolność w budowaniu społeczeństwa wiedzy i społeczeństwa obywatelskiego. Zdaniem referenta w te działania wpisuje się społeczny ruch naukowy, który realizuje się w towarzystwach naukowych i stowarzyszeniach naukowo-technicznych. Towarzystwa naukowe są organizacjami wolnymi, powstającymi z inicjatywy osób działających na rzecz dobra publicznego, wspólnego, które wspierają, a często wyręczają działania instytucji państwowych i samorządowych. Towarzystwa są swoistymi korporacjami nauki i jej miłośników ujawniających pasje popularyzacji wyników badań naukowych. Działalność statutowa towarzystw nastawiona jest na dobro publiczne, przez co są podmiotami życia publicznego i dobrem wszystkich obywatelu, podobnie jak partie polityczne czy związki zawodowe, które również są instytucjami publicznymi.

Referent podkreślił, że towarzystwa naukowe, partie i związki zawodowe, jako instytucje publiczne, różnią się regułami, którymi się kierują. Charakterystyczny dla towarzystw naukowych kompleks norm i wartości, obyczajów i zwyczajów, zasad moralnych – jawnych bądź ukrytych, mniej lub bardziej oczywistych – to kultura stowarzyszenia naukowego współbrzmiąca z kulturą akademicką, uniwersytecką. Inny poziom kulturowy dotyczy partii politycznych, który koncentruje się na władczym organizowaniu życia społecznego i egzekwowaniu prawa. Jeszcze inna jest kultura związków zawodowych oparta na prawach pracowniczych i konsumpcji środków finansowych. Wszystkie instytucje są autonomiczne i niezależne od władz państwa, kierują się one swymi wewnętrznymi zasadami, w granicach ustanowionego prawa.

Zdaniem referenta społeczny ruch naukowy skupiony w towarzystwach i stowarzyszeniach naukowo-technicznych to rodzaj harmonijnego połączenia strefy państwowej i prywatnej. Tak jak państwo demokratyczne nie może istnieć bez partii politycznych, gdyż są one elementem systemu, tak uczelnie, instytuty naukowe nie mogą funkcjonować bez społecznego ruchu naukowego, gdyż jest on niezbędnym elementem kultury uprawiania nauki. Towarzystwa naukowe swoim funkcjonowaniem wpisują się w pożądane zmiany naszej kultury, kultury obywatelskiej. Społeczeństwo obywatelskie nie może istnieć bez kultury dialogu, kultury krytyki, bez zaufania i wyobraźni, bez kreatywności i abstrakcyjnego myślenia. Cechy te można kształtować na bazie edukacji humanistycznej, która z powodzeniem jest realizowana w towarzystwach naukowych.

W refleksji uogólniającej referent stwierdza, że towarzystwa naukowe:

  1. tak jak w przeszłości, tak i obecnie wspierają społeczeństwo w jego rozwoju, wzmacniają postawy obywatelskie, stoją na straży patriotyzmu;
  2. sytuują się w przestrzeni pozarządowej, są organizacjami niezależnymi, autonomicznymi, wolnymi i często są wsparciem dla struktur władzy państwowej i samorządowej;
  3. przyczyniają się do budowania społeczeństwa obywatelskiego, kształtują kulturę obywatelską poprzez swoje formy działalności;
  4. są ważnym podmiotem rozwoju społecznego ruchu intelektualnego, przyczyniają się do budowania społeczeństwa wiedzy;
  5. integrują środowiska intelektualne w obszarach ich działalności;
  6. dokumentują życie kulturowo-cywilizacyjne zachodzące w kraju i regionie;
  7. wychodzą naprzeciw współczesnym wyzwaniom życia kulturowo-naukowego i jednocześnie popularyzują znaki cywilizacji informacyjnej i środowiskowej.

Prof. dr hab. Stanisław Kunikowski w referacie „Wkład towarzystw ogólnych i regionalnych oraz towarzystw specjalistycznych w rozwój dyscyplin i dziedzin nauki” omawia wpływ i wkład towarzystw naukowych w ujęciu historycznym do 1939 r. w rozwój wielu dziedzin i dyscyplin naukowych, stwierdzając, że w odróżnieniu od innych państw, w Polsce towarzystwa naukowe odegrały o wiele większą rolę, wynikającą chociażby ze specyficznej sytuacji politycznej, w jakiej przyszło im funkcjonować. Przedstawia rozwój społecznego ruchu naukowego w Polsce, od jego początków, założone w Krakowie ok. 1489 roku Bractwo Literackie Nadwiślańskie, powstałe w 1720 w Gdańsku Societas Litteraria, powstałe w 1743 w Gdańsku towarzystwo o charakterze przyrodniczym, któremu w 1756 roku król August III nadał tytuł Królewskiego Towarzystwa Naukowego. W 1765 roku w Warszawie zostaje utworzone Towarzystwo Literackie, w 1767 roku Towarzystwo Warszawskie Fizyczno-Chemiczne, i w 1777 roku Towarzystwo Nauk Fizycznych. Zdaniem referenta przełomową datą w dziejach społecznego ruchu naukowego na ziemiach polskich pod zaborami był 23 listopada 1800 roku, w którym utworzono Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Warszawie – pierwsze zinstytucjonalizowane towarzystwo naukowe, które wykazało się konkretnym dorobkiem naukowym. Towarzystwo utworzyło pięć wydziałów: nauk wyzwolonych, historii i starożytności, prawa, nauk fizycznych i nauk matematycznych. Podejmowane prace badawcze i wydawnicze miały duże znaczenie dla nauki polskiej, na uwagę zasługiwały studia nad językiem polskim, studia dotyczące historii Polski, w tym także historii gospodarczej, historii nauk prawnych, literatury i sztuki, podejmowano badania w zakresie rolnictwa, medycyny, ekonomii, fizyki, matematyki i chemii. Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk działało do 1832 roku, kiedy w wyniku represji carskich zostało rozwiązane.

Zdaniem referenta namiastką wspierania badań naukowych było utworzenie w 1881 roku instytucji pod nazwą „Kasa im. doktora Józefa Mianowskiego”, przez ówczesnego rektora Szkoły Głównej Warszawskiej. Była ona do chwili utworzenia w 1907 roku Towarzystwa Naukowego Warszawskiego jedyną organizacją, która odgrywała znaczącą rolę w życiu naukowym Królestwa Polskiego. Omawiając powstałe w okresie zaborów towarzystwa naukowe ogólne (utworzone w 1857 r. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, utworzone w 1875 r. Towarzystwo Naukowe w Toruniu), a także specjalistyczne, stały się z biegiem lat jedynymi instytucjami, w których kultywowano polskie tradycje narodowe, ale także dawały możliwość rozwijania nauki. W Towarzystwie Przyjaciół Nauk w Poznaniu prowadzone badania dominowały na wydziale przyrodniczym, wydziale historycznym i wydziale lekarskim, w Toruniu swoją aktywność badawczą przejawiały wydział historyczno-archeologiczny, teologiczny i lekarsko-przyrodniczy.
Wiele uwagi poświęciły towarzystwa naukowe w Toruniu i Poznaniu tworzeniu własnych zbiorów muzealnych oraz, podobnie jak w innych towarzystwach naukowych na ziemiach polskich po zaborami, gromadzeniu zbiorów bibliotecznych pod przyszłe biblioteki naukowe. Przy tworzeniu uniwersytetów w Poznaniu w 1919 roku i w 1945 roku w Toruniu istotną rolę odegrały środowiska naukowe skupione wokół Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz Towarzystwa Naukowego w Toruniu i gromadzone przez te środowiska zbiory biblioteczne. Podobnie rzecz się miała przy tworzeniu w 1915 roku w Warszawie Uniwersytetu i Politechniki. Kadra profesorska obu uczelni składała się w większości z członków Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Dzięki wysoko wyspecjalizowanej kadrze naukowej Towarzystwa Warszawskiego, powstało wiele instytucji państwowych i instytutów naukowych w Niepodległej Polsce.

Zdaniem referenta wyjątkową rolę w rozwoju nauki i kultury w okresie zaborów i po odzyskaniu w 1918 roku niepodległości odegrało, utworzone w 1815 roku Towarzystwo Naukowe Krakowskie, które było nierozerwalnie związane z Uniwersytetem Krakowskim. Na uwagę zasługiwała działalność naukowo-badawcza na sześciu wydziałach: teologii, prawa, medycyny, matematyki, literatury oraz gospodarstwa i wiadomości technicznych. Po likwidacji w 1832 roku Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Towarzystwo Krakowskie reprezentowało naukę polską na arenie międzynarodowej. W 1872 roku Towarzystwo uległo przekształceniu w Akademię Umiejętności co znacznie umocniło aspiracje jej członków do objęcia opieką naukową wszystkich ziem polskich. Druga połowa XIX wieku przynosi znaczny wzrost liczby towarzystw specjalistycznych, w zakresie nauk medycznych, humanistycznych, rolniczych i leśnych.

Powstanie niepodległego państwa polskiego w 1918 roku wiązało się z tworzeniem zinstytucjonalizowanych organizacji naukowych i kulturalnych, towarzystwa naukowe coraz bardziej zaczęły zmierzać w kierunku organizacji skupiających ludzi zawodowo uprawiających naukę. Towarzystwa naukowe o profilu ogólnym, wraz z rozwojem różnych dziedzin nauki i kultury, przyczyniły się do powstawania towarzystw specjalistycznych oraz różnorodnych organizacji społecznych i kulturalnych. Utworzona w 1920 roku Akademia Nauk Technicznych w okresie międzywojennym wypełniała swoistą lukę na mapie organizacji polskiej nauki, gdyż ani Polska Akademia Umiejętności ani Towarzystwo Naukowe Warszawskie nie zajmowały się w pełni naukami technicznymi.
W okresie międzywojennym wkład poszczególnych towarzystw naukowych w rozwój nauki polskiej był znaczący. Szczególnie rozwinęła się działalność wydawnicza. Towarzystwa naukowe tzw. akademickie rozwinęły na szeroką skalę działalność naukową i badawczą przyczyniając się do rozwoju różnych dziedzin i dyscyplin naukowych, badania prowadzono niejednokrotnie wspólnie z uczelniami wyższymi, a wyniki tychże badań były przedmiotem działalności wydawniczej towarzystw naukowych.

Prof. dr hab. Iwona Hofman w referacie „Status prawny funkcjonowania społecznego ruchu naukowego w świetle ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce” przedstawiła obowiązujące podstawowe akty prawne dot. funkcjonowania społecznego ruchu naukowego i działania Rady Towarzystw Naukowych w ostatnich latach, związane z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce.

Obecnie wszystkie towarzystwa naukowe działają w oparciu o ustawę z 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. nr 79, poz. 855 z 2001 roku z późniejszymi zmianami), a Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk funkcjonuje dzięki ustawie o Polskiej Akademii Nauk przyjętej w 2010 roku. Zdaniem referentki społeczny ruch naukowy ma za sobą dwie lub trzy dekady (w zależności od sposobu ujęcia genezy problemu) stabilizacji, nieuchronnie prowadzącej do zaniechań. Skalę problemu uwidoczniła ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 20 lipca 2018 roku i kolejne rozporządzenia do ustawy, w których to aktach prawnych nie wymienia się towarzystw naukowych jako podmiotów nauki. Informacje o planowanej zmianie ustawy o PAN zdominowały dyskusje o potrzebie zdefiniowania społecznego ruchu naukowego i lokalizacji towarzystw naukowych w nowoczesnym modelu tworzenia i dystrybucji wiedzy. Należy dodać, że RTN kilkakrotnie formalizowała postulaty w tych sprawach, m.in. podczas pierwszego i drugiego Kongresu Towarzystw Naukowych, projekcie ustawy przedłożonym Sejmowi VII kadencji, stanowisku z 30 maja 2008 roku, uchwale I Kongresu Towarzystw Naukowych z 18 września 2013 roku, uchwale z 16 czerwca 2014 roku w sprawie określenia kryteriów uznawania towarzystw za naukowe, i innych.

W uchwale I Kongresu Towarzystw Naukowych z 18 września 2013 roku stwierdza się, że „towarzystwa naukowe i stowarzyszenia naukowo-techniczne, jako społeczna, pozarządowa organizacja naukowa są integralną częścią i jednym z filarów kultury i nauki polskiej także w niepodległej Polsce, stanowiąc obywatelski fundament w środowisku nauki i nauczania”.

W uchwale RTN z 14 czerwca 2014 roku w sprawie kryteriów uznawania towarzystw za naukowe, zdefiniowano, „że za towarzystwa naukowe uważa się za dobrowolne, samorządne stowarzyszenia pracowników nauki, ludzi uprawiających działalność naukową niezawodowo i tzw. przyjaciół nauki (mecenasów, sponsorów, działaczy kulturalnych), zakładane w celu wspólnego prowadzenia działalności naukowej różnego typu (badań, dyskusji naukowych, konferencji itd.), popierania nauki przez stworzenie warunków jej rozwoju, publikowania i upowszechniania jej wyników oraz reprezentowania jej interesów wobec władz i opinii publicznej”. Kryteria te formalne spełnia ok. 330 towarzystw naukowych w Polsce w grupach towarzystw ogólnych i regionalnych, towarzystw specjalistycznych i stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT. Oznacza to duży potencjał naukowy i społeczny, jak dotąd marginalizowany w procesach zarządzania nauką. Towarzystwa spełniają cele przypisane instytucjonalnym podmiotom nauki, chociaż nie są objęte pomocą ustawową wyrażającą się w uznaniu statusu podmiotów i zapewnienia środków finansowania działalności.

Przedstawiając przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z 20 lipca 2018 roku (Dz.U. 2018, poz. 1668) referentka stwierdza, że zdefiniowane w ustawie pryncypia były i są właściwe dla społecznego ruchu naukowego w długim procesie jego trwania, ze szczególnym uwzględnieniem założenia o misyjności podmiotów naukowych wobec państwa i społeczeństwa. Założenia te współgrają z omówionymi wcześniej charakterystykami RTN. Przepisy ogólne ustawy, porządkują terminologię w zakresie misji i funkcjonowania szkolnictwa wyższego i nauki, działalności naukowej, dziedzin i dyscyplin nauki, podmiotu odpowiedzialnego za politykę naukową państwa i podmiotów systemu szkolnictwa wyższego. Wśród ośmiu takich podmiotów nie ma towarzystw naukowych, nie wymienia się ich również w aktach wykonawczych do ustawy. Jaskrawo obrazuje to niedocenienie potencjału towarzystw, które dzięki sieciom i federacjom oraz oddziaływaniu społecznemu mogą być pożądanym partnerem w procesie komercjalizacji badań podstawowych i rozwojowych. W konsekwencji nieuznawania podmiotowości towarzystw w systemie szkolnictwa wyższego i nauki, towarzystwa nie występują również w przepisach dotyczących ewaluacji jakości kształcenia, ewaluacji szkół doktorskich i ewaluacji jakości działalności naukowej.

Przedstawiając niektóre akty wykonawcze do Ustawy referentka jest zdania, że przepisy Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie ewaluacji jakości działalności naukowej z 22 lutego 2019 roku dot. tzw. „opinii wpływu” przy ocenie jednostek Beneficjentami przepisów są jednostki ewaluowane w dziedzinach nauk: humanistycznych, społecznych i teologicznych, które mogą zgłosić dodatkowo 3 opinie wpływu (nauki inżynieryjne i techniczne – 2 opinie). Towarzystwa naukowe, mając bardzo dobre rozeznanie w środowisku i rzeczywiste oddziaływanie społeczne, dysponują intelektualną technologią i „narzędziami” pomiaru wpływu badań naukowych na jakość życia. Partnerstwo uczelni i towarzystw naukowych, wielokrotnie testowane w organizacji życia naukowego, tutaj przekształca się w instytucjonalną ramę współpracy.

Referentka wskazuje także skutki wprowadzenia wykazu czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych dla ewaluacji (Komunikat MNiSW z 31 lipca 2019 roku i 18 grudnia 2019 roku) i wykazu wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe (Komunikat MNiSW z 18 stycznia 2019 roku i 17 grudnia 2019 roku). Oba wykazy, zdecydowanie krytycznie przyjęte w środowisku naukowym w Polsce, premiując publikacje obcojęzyczne, skutecznie wyrugowały z obiegu naukowego m.in. czasopisma wydawane przez towarzystwa naukowe. Pominięto m.in. czasopisma o ponad 100-letnich tradycjach wydawania, pełniących rolę pośrednika w adaptacji osiągnięć naukowych w środowiskach zawodowych, dla których – ze względu na specyfikę obszaru zainteresowań – język polski jest jedynym możliwym do komunikacji.

Ustawa nie przewiduje finansowania towarzystw naukowych, co jest oczywistą konsekwencją odmówienia towarzystwom statusu podmiotów nauki. Projekt ustawy o towarzystwach naukowych, przygotowany przez RTN w 2009 roku oraz projekt zmiany ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie województwa przewidywały indywidualne ścieżki finansowania przez MNiSW, MKiDN, Narodowe Centrum Nauki i Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w formie dotacji na cele naukowe: statutowe lub inne, a także przyznawanie środków przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy samorządu terytorialnego każdego stopnia. Oddzielnie zapisano możliwość dofinansowania działalności towarzystw przez fundusze pomocowe Unii Europejskiej, darowizny od osób prawnych i fizycznych.

Konkludując referentka stwierdza, ze obecnie, przy przyjętych uwarunkowaniach ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce towarzystwa naukowe mogą tylko częściowo wykorzystać swój potencjał jako podmioty inicjujące, prowadzące i umiędzynarodawiające badania naukowe poprzez sieci i federacje, będące właściwą formą działalności towarzystw. Kryteria ewaluacji jednostek naukowych stwarzają możliwość rozwoju współpracy towarzystw z tymi jednostkami przez formułę tzw. „opinii wpływu”. Towarzystwa i jednostki naukowe łączy kwestia oceny czasopism i wydawnictw, wręcz konsolidująca pod hasłem zwiększenia punktacji czasopism i wydawnictw, reprezentatywnych dla obszarów badawczych dyscyplin i dziedzin naukowych. Towarzystwa i jednostki naukowe łączy kwestia oceny czasopism i wydawnictw, wręcz konsolidująca pod hasłem zwiększenia punktacji czasopism i wydawnictw, reprezentatywnych dla obszarów badawczych dyscyplin i dziedzin naukowych. Ważnym problemem dla społecznego ruchu naukowego jest utrzymanie czasopism, wydawnictw, bibliotek, zbiorów muzealnych. Rozważanie tych kwestii wymaga synergii MNiSW oraz MKiDN.

W 4 panelach obejmujących grupy towarzystw (Panel 1 – towarzystwa ogólne i regionalne oraz towarzystwa w naukach społecznych i humanistycznych, Panel 2 – towarzystwa w naukach biologicznych i rolniczych, Panel 3 – towarzystwa w naukach ścisłych i technicznych oraz stowarzyszenia naukowo-techniczne NOT, Panel 4 – towarzystwa w naukach medycznych) zabierających głos ponad 20 zaproszonych przedstawicieli ogólnych i regionalnych towarzystw naukowych oraz specjalistycznych towarzystw naukowych działających w poszczególnych grupach nauk oraz przedstawicieli stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT, przedstawiło sytuację społecznego ruchu naukowego w Polsce oraz sytuację dyscyplin i dziedzin naukowych po uchwaleniu tej Ustawy, zgłaszając szereg wniosków pod adresem władz państwowych, dot. uregulowania sytuacji prawnej społecznego ruchu naukowego w aktualnym systemie nauki w Polsce, dokonanie oceny aktualnego systemu dofinansowywania społecznego ruchu naukowego ze środków przeznaczanych na naukę oraz roli towarzystw i stowarzyszeń naukowych w kształtowaniu kultury polskiej, w rozwoju społeczno-ekonomicznym kraju oraz rozwoju techniki i gospodarki.

W dyskusjach postulowano konieczność wypracowania wspólnego stanowiska, podkreślającego, że czasopisma w języku polskim są ważne i stanowią element naszego dziedzictwa i przekazanie tego stanowiska do MNiSW; gdyż obecny system punktacji czasopism nie uwzględnia polskiej racji stanu, a Impact Factor uwzględnia tylko cytowania, ignorując równocześnie poziom reprezentowany przez pismo w ramach danej dyscypliny; wskazywano na konieczność podkreślenia w stanowisku, że w przypadku społecznego ruchu naukowego kluczową rolę powinny pełnić czasopismo polskojęzyczne, bo to one przeciwdziałają groźbie zaniku polskiego języka naukowego; proponowano rozważenie przechodzenia na język angielski i korzystania z usług wielkich wydawnictw, z rozważeniem wprowadzenia opłat za publikację, jak to jest praktykowane w czasopismach za granicą i w niektórych towarzystwach u nas w kraju; zwracano uwagę, że obniżenie niektórym polskojęzycznym czasopismom punktacji do 5 punktów zagraża dalszemu wydawaniu tych czasopism, bardzo ważnych dla upowszechniania wyników badań naukowych w gospodarce.

Wskazywano, że towarzystwa mają bardzo bogatą historię i dorobek i to dzięki nim w II RP było możliwe tak szybkie i sprawne odbudowanie systemu nauki, a społeczny ruch naukowy jest istotnym elementem systemu nauki, ponieważ tworzy go ogromna liczba towarzystw i działających w jej ramach członków, ale towarzystwa muszą się zająć pozyskaniem i aktywizacją młodych członków. Najistotniejszymi problemami w działalności wydawniczej stowarzyszeń naukowo-technicznych jest brak środków na wydawanie czasopism stricte naukowych przedstawiających wysoki poziom merytoryczny oraz kwestia czasopism polskojęzycznych, których rolą jest edukacja społeczeństwa, które trzeba przeorganizować tak, aby zamiast kilku pism poświęconych tej samej problematyce wydawać jedno, które będzie miało szansę się utrzymać. Prowadzone przez stowarzyszenia naukowo-techniczne pisma są wydawane w języku polskim, a ich zasadniczym celem jest możliwe jak najszybsze przenoszenie ustaleń naukowych na praktykę, co jest szczególnie istotne dla inżynierów pracujących w małych i średnich firmach, które zgodnie z polityką informacyjną rządu mają wprowadzić Polskę do grupy państw o wysokim stopniu innowacyjności przemysłu, a w środowisku inżynierów istnieje bardzo silna potrzeba popularyzacji wiedzy, bo tylko ona może wspomóc rozwój techniczny kraju.

Wskazywano, że Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego wydawanymi aktami prawnymi zdaje się wskazywać, iż preferowane są dzisiaj nie czasopisma wydawane przez NGO czy uczelnie, ale przez firmy, podczas gdy żadne stowarzyszenie nie jest przedsiębiorstwem ani podatnikiem, przez co nie może ubiegać się o dofinansowanie prowadzonej działalności. Wiele czasopism zostało ocenionych przez MNiSW poniżej oczekiwań środowiska, a część z nich została błędnie sklasyfikowana dziedzinowo, przy ocenianiu czasopism konieczne jest zastosowanie dyscyplin wiodących.

Zwracano uwagę, że brakuje stabilnych zasad, które pozwoliłyby lepiej zarządzać towarzystwem; zaproponowano przyznanie polskim czasopismom minimum 100 punktów, co mogłoby zainicjować ich rozwój, a przede wszystkim pomóc rywalizować z innymi tytułami (w środowisku istnieje plan, aby wszystkie publikacje były dostępne w formule open-access, natychmiast po ich zaakceptowaniu przez recenzentów); wskazywano, że zdobywanie zewnętrznych środków finansowania przez towarzystwa jest możliwe, ale wymaga dużo determinacji i równoległego prowadzenia działań na kilku polach, ścieżki pozyskiwania środków na działalność towarzystw powinny być lepiej zdefiniowane, aby łatwej pozyskiwać, wydawać i rozliczać przyznane finansowanie.

Uwzględnienia wymaga zapowiadana przez ministerstwo ustawa o PAN i propozycja prof. Iwony Hofman, aby wprowadzić do niej zapisy o afiliacji towarzystw przez Akademię (temat ten powinien zostać przedyskutowany wewnątrz towarzystw, należy w tych rozmowach zaznaczyć, że afiliacja nie oznacza w tym przypadku utraty niezależności).

W dyskusji wskazywano, że ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce nie rokuje przyszłości towarzystw naukowych, z uwagi na brak jakichkolwiek zapisów dotyczących tej niezwykle istotnej gałęzi nauki polskiej, dotyczących zwłaszcza źródeł wspierania ich działalności, co spowoduje jej regres. Brak jednoznacznego umiejscowienia towarzystw naukowych w „panoramie naukowej państwa” oraz brak wsparcia Państwa dla działalności towarzystw naukowych jest istotnym zagrożeniem, zatem należy prowadzić wszelkie wspólne działania polskich towarzystw naukowych na rzecz zmiany tej sytuacji. największym wspólnym problemem towarzystw medycznych jest spadek prestiżu pracy naukowej i ciekawości naukowej. Wyczerpująca praca zawodowa pozwala jednak na uzyskanie wyższego statusu społecznego i sukcesu finansowego niż kariera naukowa wraz ze stopniami i tytułem naukowym. Kariera naukowa powinna być wsparta finansowo przez państwo. Kariera musi być bardziej atrakcyjna, a „ciekawość naukowa” powinna się opłacać i przynosić satysfakcję nie tylko uczonego lecz także jego rodzinie. Kluczowe dla towarzystw naukowych jest aktywne uczestniczenie w ruchu międzynarodowym i wskazanym jest wsparcie finansowe państwa w opłacaniu składek w federacjach międzynarodowych..

Podkreślano, że większość towarzystw naukowych w dzisiejszej Polsce, jest zaniepokojona brakiem wystarczającej troski ze strony instytucji Państwa o promowanie i wzmacnianie tego rodzaju aktywności społecznej. Uznając to, że zasadniczo środki na badania naukowe są dystrybuowane przez Państwo poprzez system uczelni wyższych, uważa się, że również towarzystwa naukowe powinny być ujęte w programie finansowanie nauki. Najlepszym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem z punktu widzenia przyszłego rozwoju towarzystw byłyby ustawowe rozstrzygnięcia dotyczące form wspierania społecznego ruchu naukowego przez Państwo, łącznie ze wsparciem finansowym. W każdym razie, biorąc pod uwagę aktualny brak tego rodzaju rozstrzygnięć, niektóre towarzystwa proponują, aby Rada Towarzystw Naukowych przygotowała wskazówki, w jaki sposób towarzystwa naukowe, na gruncie obowiązującego prawa, mogłyby ubiegać się pozyskiwanie finansowania lub innego wsparcia dla swojej działalności. Biorąc pod uwagę włączanie w działalność towarzystw nowych członków, zwracano uwagę, że również w tym obszarze przydatne byłyby prawne zachęty, na przykład wskazujące aktywną działalność w ramach towarzystw naukowych, jako jeden z możliwych warunków uzyskiwania awansu zawodowego (np. przez nauczycieli).

Dla niektórych towarzystw niezrozumiałe są ustalenia klasyfikacji dziedzin nauki i dyscyplin naukowych. Szereg towarzystw stosunek do ustaleń klasyfikacji dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz całości zagadnień poruszanych w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wyraziło w opiniach, które zostały przekazana do Ministerstwa oraz zamieszczone na stronach towarzystw.

Dyskusja we wszystkich panelach wskazała na:

  1. konieczność przeprowadzania zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym i nauce, które zapewnią społecznemu ruchowi naukowemu odpowiednio wysoką i stabilną pozycję;
  2. podejmowanie działań mających na celu podniesienie prestiżu prowadzonych czasopism, tak aby mogły się dalej ukazywać i posiadały punktację adekwatną względem ich zawartości.

W przyjętym przez uczestników konferencji „Stanowisku Rady Towarzystw Naukowych w sprawie ustawowego uregulowania działalności społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego w Polsce” wskazuje się na konieczność przyjęcia odrębnej ustawy o działających w kraju towarzystwach i stowarzyszeniach naukowych, zharmonizowanej z ustawami odnoszącymi się do całego obszaru edukacji i nauki, która powinna określić rolę i zadania społecznego ruchu naukowego w systemie nauki w Polsce, jego rangę społeczną, zasadnicze kierunki działania, uprawnienia i obowiązki, a także zasady finansowania towarzystw i stowarzyszeń naukowych. Do czasu przygotowania nowej ustawy o społecznym ruchu naukowym w Polsce uczestnicy konferencji apelują o wprowadzenie do nowelizowanej ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce rozwiązań prawnych, które umożliwiłyby towarzystwom i stowarzyszeniom naukowym ubieganie się o środki finansowe, zarówno na szczeblu centralnym jak i lokalnie ze środków samorządu województwa, powiatu lub gminy – w zależności od celów i zadań jakie realizują, a także przez organizacje społeczne i gospodarcze. Środki te powinny być kierowane na wspomaganie działalności statutowej towarzystw, w tym na wydawanie książek i czasopism naukowych. Uczestnicy konferencji podkreślili, że wydawane przez towarzystwa naukowe, w języku polskim, czasopisma popularyzują wiedzę i istotnie wpływają na podniesienie stosunkowo niskiego poziomu rozumienia przez społeczeństwo znaczenia nauki dla rozwoju kraju. Podniesienie rangi aktywności wydawniczej powinno następować nie tylko przez wsparcie materialne, ale i przez docenianie jej we wszystkich, coraz bardziej sformalizowanych ocenach. Nowa punktacja czasopism naukowych powinna w sposób odpowiedni docenić rolę i znaczenie polskojęzycznych czasopism naukowych, naukowo-technicznych oraz popularno-naukowych, stanowiących istotną formę upowszechnienia wyników badań. Uczestnicy konferencji wnioskują również o uzupełnienie wykazu jednostek naukowych, które mogą ubiegać się o środki na badania, o regionalne instytuty i ośrodki naukowo-badawcze działające na prawach stowarzyszeń oraz rozważenie wprowadzenia zapisów umożliwiających wszystkim towarzystwom i stowarzyszeniom naukowym ubieganie się o projekty badawcze i projekty celowe. Uczestnicy konferencji zwrócili się także z apelem do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o stałą dotację dla bibliotek (działających zgodnie z ustawą o bibliotekach z 27 czerwca 1997 r.), prowadzonych przez towarzystwa naukowe, ze szczególnym uwzględnieniem bibliotek zaliczonych do bibliotek naukowych (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z dnia 19 marca 1998 r.), których zbiory tworzą narodowy zasób biblioteczny.

Projekt przyjętego przez uczestników konferencji stanowiska został opublikowany na stronie internetowej Rady Towarzystw Naukowych, zostało ono przekazane Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego, przewiduje się również przekazanie tego stanowiska komisjom Sejmu i Senatu RP zajmującym się sprawami nauki. Przewiduje się wydanie, w 2020 roku, materiałów z konferencji i ich rozesłanie komisjom Sejmu i Senatu RP oraz instytucjom państwowym zajmującym się sprawami nauki oraz towarzystwom i stowarzyszeniom naukowym, których przedstawiciele uczestniczyli w konferencji.

W dniu 17 grudnia 2019 r. przewodnicząca Rady spotkała się z Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, w trakcie którego przedstawiła ministrowi „Stanowisko Rady Towarzystw Naukowych w sprawie ustawowego uregulowania działalności społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego w Polsce”, przyjęte przez uczestników odbytej w dniu 28 listopada 2019 r. konferencji „Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”, problemy nt. sytuacji towarzystw, poruszane w trakcie konferencji oraz poinformowała o dotychczasowych działaniach Rady w sprawie ustalenia statusu towarzystw naukowych, w tym o przygotowanym w 2009 roku, pod kierunkiem prof. Z. Kruszewskiego, projekcie ustawy o towarzystwach naukowych, który dotychczas nie doczekał się rozpatrzenia przez Sejm. Minister J. Gowin poprosił o przekazanie projektu tej ustawy, obiecując analizę przekazanych materiałów przez odpowiednie departamenty ministerstwa i odpowiedź w ciągu miesiąca. W trakcie rozmowy minister J. Gowin przekazał informację, że zostały spowolnione prace nad nowelizacją ustawy prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, dla umożliwienia przeprowadzenia co najmniej rocznej konsultacji proponowanych zmian przez środowiska naukowe.

Przygotował:
Tadeusz Majsterkiewicz
Sekretarz Rady
30 stycznia 2020 r.