Publikacje RTN
Komunikacja w nauce. Komunikowanie wiedzy. Rola towarzystw naukowych
- Szczegóły
Komunikacja w nauce. Komunikowanie wiedzy. Rola towarzystw naukowych
Wydawca
Warszawa: Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk,
Opis
Komunikacja w nauce, komunikowanie naukowe, komunikowanie wiedzy, dystrybucja wiedzy, upowszechnianie nauki to tylko kilka określeń niesłusznie utożsamionych procesów, które obecnie, w relatywnie krótkim czasie kumulują zainteresowania badaczy, a przede wszystkim świadomą część opinii publicznej. Co to znaczy świadomą i czego świadomą? Myślę o odbiorcach/użytkownikach wszystkich rodzajów mediów rozpoznających mechanizmy manipulacji, zakłamanie obrazu medialnego rzeczywistości, dezinformację. W tym aspekcie komunikowanie naukowe zyskało na znaczeniu wskutek zaburzenia struktury informacji podczas pandemii Covid-19. W 2022 roku dezinformacja stała się dramatycznie weryfikowanym narzędziem wojny hybrydowej. Komunikowanie naukowe może być (i jest coraz częściej) rozumiane jako swoista odmiana informacji spełniającej medioznawcze kryteria wartości komunikatu, tj. – rzetelność, odpowiedzialność, istotność, aktualność, związek z sytuacją odbiorcy, a wiec przydatność. Taką miarą, zmodyfikowaną standardami badań w dyscyplinach naukowych, można oznaczać komunikaty naukowe w postaci każdej wypowiedzi wynikającej z wiedzy i kompetencji badaczy. Zapotrzebowanie na komunikowanie naukowe i komunikowanie wiedzy stale rośnie, bo wzrasta poziom edukacji i aspiracji poznawczych społeczeństwa. Jednocześnie, do dyskursu medialnego i publicznego przenikają komunikaty „szamańskie”, nie mające żadnych podstaw racjonalnych. Drogą do zmiany proporcji pomiędzy komunikatami naukowymi i nie-naukowymi jest upowszechnianie nauki i dystrybucja wiedzy. Jak każdy proces komunikowania mogą one zachodzić poziomo i pionowo, tzw. rozprzestrzeniać się w określonym środowisku (czy bańce informacyjnej?), przy zachowaniu równości dla każdego nadawcy lub pomiędzy specjalistami a m.in. pracownikami, hobbystami, studentami, uczniami. Upowszechnianie stało się czynnikiem społecznego funkcjonowania np. towarzystw naukowych.
(ze Wstępu)
Konferencja Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce
Autor
Iwona Hofman (oprac.) , Karolina Burno-Kaliszuk (oprac.) , Sylwia Skotnicka (oprac.)
Wydawca
Warszawa: Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk,
Opis
Konferencja „Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce” odbyła się 28 listopada 2019 roku w Warszawie. Uczestniczyło w niej blisko 80 przedstawicieli wszystkich rodzajów towarzystw i stowarzyszeń. Referaty programowe wygłaszali: prof. dr hab. Zbigniew Kruszewski, prof. dr hab. Stanisław Kunikowski, prof. dr hab. Iwona Hofman. Następnie odbyły się cztery panele według podziału: towarzystwa ogólne i regionalne, towarzystwa w naukach społecznych i humanistycznych (panel pierwszy prowadzony przez dr hab. Dianę Pietruch-Reizes, prof. UJ), towarzystwa w naukach biologicznych i rolniczych (panel drugi prowadzony przez prof. dr. hab. Andrzeja Grzywacza), towarzystwa w naukach ścisłych i technicznych, stowarzyszenia naukowo- techniczne Naczelnej Organizacji Technicznej (panel trzeci prowadzony przez prof. dr. hab. Wiesława Nagórko), towarzystwa w naukach medycznych (panel czwarty prowadzony przez prof. dr. hab. Zbigniewa Czernickiego). Wszystkie wystąpienia i głosy w dyskusji zostały zamieszczone w publikacji. Znajduje się w niej również dokument zatytułowany „Stanowisko Rady Towarzystw Naukowych w sprawie ustawowego uregulowania działalności społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego w Polsce”, przekazany 17 grudnia 2019 roku dr. Jarosławowi Gowinowi, Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Znaczenie tego dokumentu wyraża się w determinacji i kontynuacji inicjatyw środowiska naukowego reprezentowanego przez towarzystwa, zwracających uwagę opinii publicznej na marginalizowanie społecznego ruchu naukowego.
We wstępie do ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wymieniono zasady i wartości charakteryzujące status i działanie podmiotów nauki przez pryzmat „szlachetnej działalności człowieka” oraz „fundamentalnej roli nauki w tworzeniu cywilizacji”. Rolą podmiotów nauki jest stymulowanie do poznawania prawdy, przekazywania wiedzy, tworzenia kultury badawczej, współkształtowania standardów moralnych, dbałość o autonomię dziedzin i dyscyplin naukowych. Rolę tę spełniają na przestrzeni wieków towarzystwa i stowarzyszenia naukowe przez ustawodawcę pomijane. Ten zapis, dając podstawy do dyskusji konferencyjnych, zapoczątkował proces weryfikowania statusu towarzystw w świetle ustawy. Podkreślmy: w świetle ustawy, bowiem w ocenie międzynarodowego środowiska naukowego, społeczny ruch naukowy w Polsce, którego emanacją są towarzystwa i stowarzyszenia, posiada prestiż wiarygodnego partnera korporacyjnego i sieciowego. Punktami odniesienia w dyskusji były także wykazy czasopism naukowych i zrecenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych oraz wydawnictw publikujących zrecenzowane monografie naukowe (komunikaty MNiSW odpowiednio z dnia 31 lipca 2019 roku i 18 stycznia 2019 roku; skorygowane w grudniu 2019 roku).
(z Wprowadzenia)
Społeczny ruch naukowy w procesie zmian
Autor
red. nauk. Iwona Hofman , red. nauk. Zbigniew Kruszewski
Wydawca
Warszawa: Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk,
Opis
Społeczny ruch naukowy jako istotny element krajobrazu nauki i życia zbiorowego charakteryzuje się wielością celów, funkcji i form. Stowarzyszenia naukowe prowadzą działalność, dostosowując się do warunków społecznych, politycznych i technologicznych, odgrywając różne role. Uzasadnia to potrzebę namysłu nad społecznym ruchem naukowym w procesie zmiany. Wynikiem tej refleksji jest monografia pt. Społeczny ruch naukowy w procesie zmiany. Ukazano w niej organizacje naukowe jako wynik i jednocześnie czynnik zmiany społecznej, uwzględniając szereg problemów szczegółowych, m.in. przemiany towarzystw naukowych, realizowane przez nie funkcje, różnorodność celów i form działania oraz przyszłość społecznego ruchu naukowego.(...)
W monografii ukazano wkład społecznego ruchu naukowego w rozwój nauki w Polsce. Towarzystwa naukowe odgrywają istotną rolę w systemie kultury i nauki oraz przyczyniają się do rozwoju regionów, powodując zmiany społeczne lub wykorzystując szanse powstałe w ich wyniku. Dlatego też istnieje pilna potrzeba otoczenia tych organizacji opieką państwa, w tym zabezpieczenia ich odrębnymi unormowaniami ustawowymi.
(z Wprowadzenia)
Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych
Autor
red. nauk. Iwona Hofman , red. nauk. Jerzy Błażejowski , red. nauk. Andrzej Kansy
Wydawca
Warszawa: Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk,
Opis
Książka zawiera najnowsze ustalenia na temat działalności i roli towarzystw naukowych w krajobrazie nauki polskiej. […] Wyróżnia je to, że są stowarzyszeniami dobrowolnymi, samorządnymi i działającymi pro bono, m.in. prowadząc badania naukowe i upowszechniając ich wyniki. […] Monografia Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych stanowi ważne źródło wiedzy na temat wciąż mało znanego oraz niedocenianego przez państwo i samorządy, a przecież znaczącego odcinka integracji naukowej i życia społecznego, jakimi są towarzystwa naukowe.
Z recenzji ks. prof. dr hab. Henryka Seweryniaka
Społeczny ruch naukowy w Polsce – historia i przyszłość
- Szczegóły
 |
Społeczny ruch naukowy w Polsce – historia i przyszłość red. Z. Kruszewski, S. Kunikowski, T. Majsterkowicz Warszawa, Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN, 2014 ISBN 978-83-61236-55-9 |
Ekspertyza „Społeczny ruch naukowy w Polsce – historia i przyszłość” obejmuje 6 rozdziałów oraz wykaz literatury i 14 załączników, którymi są najważniejsze opracowania Rady, kierowane do władz państwowych memoriały i stanowiska Rady na temat sytuacji towarzystw naukowych, w tym zaproponowany przez Radę tekst ustawy o towarzystwach naukowych, poparcia tej ustawy przez towarzystwa i inne organizacje działające w obszarze nauki oraz dane o aktualnie działających w Polsce towarzystwach i stowarzyszeniach naukowo-technicznych NOT.
Opracowanie „Społeczny ruch naukowy w Polsce. Historia i przyszłość” to zdaniem prof. A. Grzywacza, opiniującego ekspertyzę dla Prezydium PAN: „bardzo solidna i potrzebna ekspertyza, wykazująca, że towarzystwa naukowe powinny być wspomagane finansowo – podmiotowo i przedmiotowo przez centralny budżet państwa oraz samorządy różnych szczebli, w zależności od zadań i działalności jakie i dla kogo realizują. Pokazująca aktualny stan i kondycję, problemy i oczekiwania społecznego ruchu naukowego w Polsce. [...] Z pełnym przekonaniem – jako wieloletni przewodniczący Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Leśnego, działającego od 1882 r., liczącego obecnie 4,9 tys. członków, rekomenduję opiniowane opracowanie do druku. Jest ono potrzebne w bieżącej i przyszłej działalności towarzystw naukowych”.
W ekspertyzie przedstawiono początki powstawania towarzystw naukowych w okresie zaborów po rozkwit tego typu działalności po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w całym okresie dwudziestolecia międzywojennego. Scharakteryzowano ogromne straty ludzkie i materialne, jakich doznało polskie środowisko naukowe, w tym społeczny ruch naukowy, w wyniku II wojny światowej. Ukazano trudności, z jakimi początkowo borykał się ruch naukowy wobec niechęci władz politycznych i państwowych w okresie stalinowskim, a następnie ożywienie i wspieranie działalności oraz opiekę wykazywaną przez Polską Akademię Nauk, w szczególności w latach 1970-1991. Opisano współdziałanie PAN ze społecznym ruchem naukowym oraz 50 lat działalności Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN. Przedstawiono problemy i trudności w działalności towarzystw naukowych w okresie ostatnich 15 latach. Ukazano stan liczbowy towarzystw naukowych, zestawiony w 5 tabelach według stanu z lat 1919-1939, 1975, 1981, 1989 i 2010, trendy rozwoju tego ruchu do 1990 i po 1990 roku. Przedstawiono starania Rady Towarzystw Naukowych dotyczące opracowywania i uchwalenia projektów ustaw o towarzystwach i stowarzyszeniach naukowych, które obejmowały rozwiązania prawne dotyczące sposobów finansowania, miejsca i roli towarzystw w społeczeństwie wiedzy. Przedstawiono organizację i przebieg I Kongresu Towarzystw Naukowych „Towarzystwa naukowe w Polsce – dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie”, który odbył się w dniach 17-18 września 2013 r. w Warszawie, a także różnorodne wydawnictwa, spotkania, sympozja organizowane przez Radę w ostatnich latach.
Na podstawie 118 ankiet nadesłanych przez towarzystwa (21 towarzystw naukowych ogólnych, 88 towarzystw specjalistycznych – 27 z nauk społecznych, 10 z nauk biologicznych, 4 z nauk matematycznych, fizycznych i chemicznych, 15 z nauk technicznych, 8 z nauk rolniczych i leśnych, 19 z nauk medycznych, 5 z nauk o ziemi i górniczych oraz 9 stowarzyszeń naukowo-technicznych) przedstawiono aktualny stan towarzystw naukowych. Tylko 18% badanych towarzystw ma status organizacji pożytku publicznego, grupa 118 towarzystw zrzesza ponad 140 tys. członków i zatrudnia 541 pracowników, 21% towarzystw prowadzi działalność gospodarczą, wszystkie towarzystwa prowadzą różnorodną współpracę z uczelniami i instytucjami naukowymi, samorządami, innymi organizacjami naukowymi, muzeami, bibliotekami, centrami kultury, komitetami i wydziałami PAN, głównymi źródłami dochodów są składki członkowskie, 48% towarzystw wskazało jako główne źródła dotacje i granty (w tym z MNiSW), 32% towarzystw głównie finansuje swoją działalność ze środków sponsorów (państwowych, samorządowych i prywatnych), 65% towarzystw funkcjonuje w lokalach użyczonych, tylko 21% posiada własne lokale, a 14% nie posiada lokalu w ogóle. Działalność merytoryczna badanych towarzystw ma bardzo różnorodne formy – prowadzą biblioteki, muzea, izby pamięci, bogatą działalność wydawniczą (czasopisma, książki, biuletyny, prasa branżowa), działalność naukowo-badawczą (70% badań wykonywanych jest społecznie, a 30% znajduje finansowanie), ekspertyzy i opracowania, najwięcej organizowanych jest konferencji i sesji naukowych, odczytów naukowych, wystaw, liczne są udziały w festiwalach nauki i innych imprezach o charakterze popularyzatorskim (rocznie ponad 7 tys. przedsięwzięć naukowych). Do najważniejszych problemów towarzystwa zaliczają trudności w zdobywaniu funduszy na działalność, biurokrację administracji publicznej, skomplikowane formalności rozliczania się z grantów i zleceń, niekorzystny wizerunek organizacji w mediach, trudności w utrzymaniu bazy materialnej i pracowników, niska aktywność członków.
W podsumowaniu stwierdza się, że:
- społeczny ruch naukowy to ponad 300 towarzystw, zrzeszających ponad 500 tys. członków, a dotychczasowe rozwiązania legislacyjne nie dają zabezpieczenia działalności towarzystw i należytego ich udziału w rozwoju nauki w kraju;
- wieloletnie zabiegi Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN nie przyniosły uchwalenia przez Sejm RP bardzo potrzebnej ustawy o towarzystwach naukowych;
- władze państwowe i odpowiedzialne za rozwój nauki, jej popularyzację i upowszechniania nie wykorzystują inicjatyw, aktywności i możliwości działalności społecznego ruchu naukowego.
Przedstawiona w ekspertyzie analiza aktualnego stanu społecznego ruchu naukowego w Polsce w pełni uzasadnia wnioski w niej zawarte – konieczność wypracowania zasad polityki państwa w stosunku do społecznego ruchu naukowego i uchwalenia przez Sejm odrębnej ustawy o towarzystwach naukowych i stowarzyszeniach naukowo-technicznych. Towarzystwa naukowe jako integralna część systemu nauki polskiej i kultury powinny być finansowane podmiotowo oraz przedmiotowo na szczeblu centralnym, samorządu województwa lub samorządów miast i gmin, w zależności od celów jakie realizują.
Ekspertyzę wydano w nakładzie 1000 egzemplarzy, które przekazano władzom państwowym i Prezydium Polskiej Akademii Nauk oraz komisjom Sejmu i Senatu RP, towarzystwom i stowarzyszeniom naukowym oraz stowarzyszeniom naukowo-technicznym NOT i innym organizacjom działającym w obszarze nauki – w tym uczelniom i komitetom naukowym Polskiej Akademii Nauk.
Towarzystwa naukowe w Polsce – dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie
- Szczegóły
Ukazała się, wydana przez Radę Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN (druk wykonany przez Warszawską Drukarnię Naukową PAN) 2-tomowa monografia „Towarzystwa naukowe w Polsce – dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie", zawierająca 63 opracowania naukowe.
W opracowaniach, stanowiących rozszerzoną wersję referatów wygłoszonych na I Kongresie Towarzystw Naukowych, odbytym w dniach 17-18 września 2013 r. w Warszawie, przedstawiono dotychczasowy wkład społecznego ruchu naukowego w rozwój i upowszechnianie nauki w Polsce oraz w rozwój kraju, regionów i lokalnych społeczności, dokonano oceny stanu i warunków działania społecznego ruchu naukowego w Polsce oraz obecne miejsce i rolę społecznego ruchu naukowego w systemie kultury, dziedzictwa narodowego i nauki, zwłaszcza jej upowszechniania w Polsce. W referatach i komunikatach, wygłoszonych na sesjach problemowych Kongresu, przedstawiono historię, dotychczasową działalność i dorobek poszczególnych towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-zawodowych oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT. Przedstawiono także współdziałanie Polskiej Akademii Nauk ze społecznym ruchem naukowym oraz działania Rady Towarzystw Naukowych w okresie 50-lecia jej działalności w zakresie analiz stanu i systemu finansowania towarzystw naukowych.
Opublikowanie monografii ma na celu zwrócenie uwagi na warunki, w jakich działają towarzystwa i stowarzyszenia naukowe, na ich rolę w upowszechnianiu wiedzy, rozwoju innowacji, nauki i kultury, integracji środowisk lokalnych i regionalnych oraz na potrzebę prawnych unormowań w ustawodawstwie polskim i potrzebę wspierania finansowego przez państwo.
Na marginesie swobody. „Notatki Płockie” (1956-2011) – historia i polityka
- Szczegóły
 |
Andrzej Kansy |
Praca Andrzeja Kansy pt. Na marginesie swobody. „Notatki Płockie" (1956-2011) – historia i polityka poświęcona została funkcjonowaniu polskiego regionalnego czasopisma naukowego w latach 1956-2011. Kwartalnik „Notatki Płockie" powstał w Płocku na fali przemian 1956 r. Jego założycielami byli płoccy działacze społeczni, członkowie Towarzystwa Naukowego Płockiego oraz Komisji Badań nad Powstaniem i Rozwojem Płocka –Tadeusz Gierzyński i Kazimierz Askanas. Czasopismo w całym okresie istnienia integrowało miejscową inteligencję, pochodzącą z różnych grup zawodowych i społecznych oraz wyznającą różne światopoglądy. „Notatki Płockie" to jedno z niewielu pism o tak długim okresie wydawniczym, wydawanych przez towarzystwa naukowe. Proces powstania pisma, jego funkcjonowania i rozwoju, a także uzyskiwania przez redakcję i wydawców coraz większych swobód, zdaniem autora, zaprzecza istnieniu w Polsce po 1956 r. systemu totalitarnego. Książka może stanowić zachętę do opracowywania monografii innych czasopism społecznego ruchu naukowego.
„Praca wpisuje się w badania dotyczące regionalnych towarzystw naukowych oraz politycznych i historycznych aspektów, związanych z wydawaniem czasopism. Można ją też odczytać jako głos w dyskusji na temat oceny dorobku okresu PRL. Nie wszystko bowiem, co powstało w tamtym czasie można przekreślić, czy wykpić, zwłaszcza jeżeli dotyczy to społecznej pracy na rzecz nauki w ośrodkach prowincjonalnych".
Z recenzji wydawniczej prof. nadzw. dr. hab. inż. Zbigniewa P. Kruszewskiego
Słownik polskich towarzystw naukowych
- Szczegóły
Przedmowa
Z początkiem lat 70. ubiegłego stulecia Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, spełniając zadania placówki naukoznawczej, podjęła się realizacji wydawnictwa encyklopedyczno-dokumentacyjnego pt. „Słownik polskich towarzystw naukowych”. Koncepcja tego przedsięwzięcia zakładała przygotowanie i opublikowanie kilkutomowego dzieła, które miało objąć w miarę pełne opracowanie uwzględniające aktualny stan badań dotyczące polskich towarzystw naukowych i upowszechniających naukę działających obecnie i w przeszłości na ziemiach polskich; przewidywano też odrębną część poświęcić towarzystwom działającym na obczyźnie.
Tak ukształtowana koncepcja stwarzała możliwość ogarnięcia całokształtu społecznego ruchu naukowego od początków jego powstania do czasów współczesnych. Sukcesywnie gromadzono materiały, na podstawie których wyspecjalizowana jednostka Biblioteki, a mianowicie Pracownia Słownika Polskich Towarzystw Naukowych, przygotowywała syntetyczne hasła o poszczególnych towarzystwach według przyjętego schematu (układu noty).
Towrzystwa naukowe ogólne
Towrzystwa naukowe specjalistyczne
- Nauki społeczne [PDF]
- Nauki biologiczne [PDF]
- Nauki matematyczne, fizyczne i chemiczne [PDF]
- Nauki techniczne [PDF]
- Nauki rolnicze i leśne [PDF]
- Nauki medyczne [PDF]
- Nauki o Ziemi i górnicze [PDF]
Stowarzyszenia naukowo-techniczne
Aneks