Rada Towarzystw Naukowych

Sprawozdanie z działalności Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w 2023 roku

Szczegóły

Opublikowano: 10 lipiec 2025

Sprawozdanie z działalności Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w 2023 roku

W 2023 roku Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN działała w składzie ustalonym Uchwałami nr 8/2023 Prezydium PAN z dnia 21 lutego 2023 r. w sprawie powołania przewodniczących komitetów problemowych i rad przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk na kadencję 2023-2026 i nr 9/2023 Prezydium PAN z dnia 21 lutego 2023 r. w sprawie powołania członków komitetów problemowych i rad przy Prezydium PAN na kadencję 2023-2026 i wynikiem wyborów przeprowadzonych na zebraniu plenarnym Rady w dniu 8 marca 2023 r.

Prezydium:

przewodnicząca:

prof. dr hab. Iwona Hofman – Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin,

zastępcy przewodniczącej:

prof. dr hab. n. med. Zbigniew Czernicki – Polskie Towarzystwo Neurochirurgów, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa,

prof. nadzw. dr hab. inż. Zbigniew Kruszewski - Towarzystwo Naukowe Płockie, Szkoła im. Pawła Włodkowica, Płock,

członkowie Prezydium

prof. dr hab. inż. Jerzy Barglik – Akademia Inżynierska w Polsce, Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Politechnika Śląska, Katowice,

prof. dr hab. Anna Gronowska-Senger - Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa,

prof. dr hab. inż., czł. rzecz. PAN Andrzej Grzywacz - Polskie Towarzystwo Leśne, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa,

prof. dr hab. Wojciech Iwańczak – Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Akademia Ignatianum, Kraków,  

prof. nadzw. dr hab. Stanisław Kunikowski - Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Kujawska Szkoła Wyższa we Włocławku, Włocławek,

sekretarz:

mgr inż. Tadeusz Majsterkiewicz - Polska Akademia Nauk, Warszawa,

Członkowie Rady:

prof. dr hab. n. med. Janusz Andres – Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum, Kraków,

prof. dr hab. Jerzy Błażejowski - Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Uniwersytet Gdański, Gdańsk

mgr. inż. Magdalena Borek-Daruk – Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT, Towarzystwo Kultury i Historii Techniki, Wydawnictwo SIGMA-NOT, Warszawa,

dr hab. prof. UW Agnieszka Budzyńska-Daca – Polskie Towarzystwo Retoryczne, Uniwersytet Warszawski, Warszawa,

prof. dr hab. n. med. Roman Danielewicz – Polskie Towarzystwo Transplantacyjne, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa,

prof. dr hab. inż. Marek Darowski - Polskie Towarzystwo Inżynierii Biomedycznej, Instytut Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej PAN, Warszawa,

prof. dr hab. Bohdan Dobrzański jr - Polskie Towarzystwo Agrofizyczne, Uniwersytet Przyrodniczy, Instytut Agrofizyki im. B. Dobrzańskiego PAN, Lublin,

dr hab. prof. ISl PAN Anna Engelking – Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Instytut Slawistyki PAN, Warszawa,

dr hab. inż. prof. WSEiZ Ewa Górska – Polskie Towarzystwo Ergonomiczne, Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania, Politechnika Warszawska, Warszawa,

prof. dr hab. n. med. Marcin Grabowski – Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa,

prof. dr hab. Jacek Imiela - Towarzystwo Internistów Polskich, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny, Warszawa

prof. dr hab., czł. koresp. PAN Małgorzata Jędryczka - Polskie Towarzystwo Genetyczne, Instytut Genetyki Roślin PAN, Poznań,

dr hab. prof. UEP Filip Kaczmarek – Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań,

prof. dr hab. inż. Tomasz Krzyżyński – Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, Politechnika Koszalińska, Koszalin,

prof. dr hab., czł. rzecz. PAN Andrzej Legocki - Polskie Towarzystwo Biochemiczne, Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, Poznań,

dr inż. Jan Łukaszewicz - Polskie Towarzystwo Leśne, Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie, Warszawa,

prof. dr hab., czł. rzecz. PAN Małgorzata Mańka – Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Poznań,

prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska – Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa,

prof. dr hab. Krzysztof Mikulski – Polskie Towarzystwo Historyczne, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń,

prof. dr hab. Anna Mikuła – Polskie Towarzystwo Botaniczne, Ogród Botaniczny - Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN w Powsinie, Warszawa,

prof. dr hab. Magdalena Musiał-Karg – Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań,

dr hab. prof. UŚ Urszula Myga-Piątek – Polskie Towarzystwo Geograficzne, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Sosnowiec,

prof. dr hab. Izabela Nowak – Polskie Towarzystwo Chemiczne, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań,

dr hab. prof. UJ Diana Pietruch-Reizes - Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków,

prof. dr hab. Antoni Różalski – Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Uniwersytet Łódzki, Łódź,

prof. dr hab. Marek Jacek Sarna - Polskie Towarzystwo Astronomiczne, Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN, Warszawa

prof. dr hab. Jan Twardoń - Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Wrocław,

prof. dr hab. Andrzej Wac-Włodarczyk - Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Politechnika Lubelska, Lublin,

dr hab. prof. AKal Krzysztof Jan Walczak – Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Akademia Kaliska im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, Kalisz,

dr hab. prof UŁa Anna Wilmowska-Pietruszyńska – Federacja Polskich Towarzystw Medycznych, Polskie Towarzystwo Orzecznictwa Lekarskiego, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa

W okresie sprawozdawczym odbyły się 4 zebrania plenarne, 2 przeprowadzone stacjonarnie w dniu 8 marca 2023 r. i uroczyste zebranie plenarne z okazji 60-lecia Rady oraz 2 prowadzone zdalnie w dniu 8 maja 2023 r. i w dniu 25 października 2023 r. oraz 3 zebrania Prezydium Rady w dniu 7 lutego 2023 r. w składzie z poprzedniej kadencji oraz w dniu 19 kwietnia 2023 r. i w dniu 28 września 2023 r.

W dniu 14 czerwca 2023 r. w Senacie na zaproszenie Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej prof. Tomasza Grodzkiego odbyła się konferencja „Status i funkcjonowanie towarzystw naukowych w Polsce”, zorganizowana z okazji 60-lecia działalności Rady Towarzystw Naukowych. Otwarcia konferencji dokonali prof. Tomasz Grodzki, Marszałek Senatu RP i prof. Iwona Hofman, przewodnicząca Rady Towarzystw Naukowych, prezeska PT Komunikacji Społecznej.

W czasie konferencji wygłoszone zostały 3 referaty:

- Historia i funkcjonowanie towarzystw naukowych w Polsce (prof. Andrzej Grzywacz, mgr inż. Tadeusz Majsterkiewicz),

- Problemy towarzystw naukowych w świetle obowiązującego prawa (prof. Iwona Hofman),

- Projekty nowelizacji ustaw regulujących status towarzystw naukowych (prof. Zbigniew. Kruszewski).

W drugiej części, której moderatorem była prof. Anna Gronowska-Senger sytuację towarzystw naukowych według ich podziału przedstawili:

- prof. Elżbieta Mączyńska - towarzystwa społeczne i humanistyczne (Polskie Towarzystwo Ekonomiczne),

- prof. Zbigniew Czernicki – towarzystwa medyczne (Polskie Towarzystwo Neurochirurgów),

- prof. Jerzy Barglik – towarzystwa techniczne i stowarzyszenia naukowo-techniczne (Akademia Inżynierska w Polsce),

- prof. Anna Mikuła - towarzystwa biologiczne, leśne i rolnicze (Polskie Towarzystwo Botaniczne),

- dr hab. prof. KSW Stanisław Kunikowski - towarzystwa ogólne i regionalne (Włocławskie Towarzystwo Naukowe).

Do udziału w konferencji zgłosiło się 76 osób, w tym 26 członków Rady. Z uwagi na procedury bezpieczeństwa obowiązujące w Senacie Rada nie uzyskała informacji ile osób ze zgłoszonych wzięło udział w konferencji. W konferencji uczestniczyli wiceprezesi Polskiej Akademii Nauki czł. rzecz. PAN Aleksander Welfe i czł. koresp. PAN Mirosława Ostrowska oraz czł. rzecz. PAN Marek Krawczyk - Dziekan Wydziału V PAN - Nauk Medycznych.

Referenci przedstawiający sytuację towarzystw naukowych i zabierający głos w dyskusji wykazały dorobek i wkład towarzystw naukowych w rozwój nauki i gospodarki w Polsce, wskazując jednocześnie problemy społecznego ruchu naukowego oraz jego ogromne zróżnicowanie i różne postrzeganie, także przez same towarzystwa, ich roli w rozwoju społeczeństwa i kraju, poruszyli m.in. problemy uregulowań prawnych statusu towarzystw, integracyjnej funkcji towarzystw naukowych, roli towarzystw naukowych w szerzeniu wiedzy i aktywizacji środowisk lokalnych, roli stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT w rozwoju nowoczesnego przemysłu oraz dyscyplin naukowych w Polsce, rolę i działania towarzystw w realizacji misji społecznego ruchu naukowego na rzecz społeczeństwa i kraju, zwiększenia udziału towarzystw naukowych w polityce samorządowej i regionalnej poprzez powiązanie z samorządami, wskazywali potrzebę wypracowania i uchwalenia rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce, w tym uchwalenia przez Sejm ustawy o towarzystwach naukowych i zmian w ustawie o Polskiej Akademii Nauk i w ustawie o samorządzie terytorialnym, pod kątem dostosowania rozwiązań prawnych i systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce do przepisów w Unii Europejskiej. Na Kongresie Towarzystw Naukowych w Gdańsku został przedstawiony referat „Społeczny ruch naukowy a uregulowania prawne”, z omówieniem projektu Ustawy o towarzystwach naukowych, dla upublicznienia tego projektu i jego wsparcia przez uczestników Kongresu przy rozmowach z władzami państwowymi i samorządowymi.

                W 2023 roku odbyły się 4 zebrania plenarne Rady, 2 przeprowadzone stacjonarnie w dniu 8 marca 2023 r. i uroczyste zebranie plenarne z okazji 60-lecia Rady oraz 2 prowadzone zdalnie w dniu 8 maja 2023 r. i w dniu 25 października 2023 r.

W zwołanym przez Prezesa PAN posiedzeniu Rady w dniu 8 marca 2023 r., dyrektor Gabinetu Prezesa PAN Mieczysław Grabianowski, w imieniu Prezesa PAN, wręczył prof. Iwonie Hofman nominację na przewodniczącą Rady Towarzystw Naukowych, powołanej Uchwałą nr 8/2023 Prezydium Polskiej Akademii Nauk z dnia 21 lutego 2023 r. w sprawie powołania przewodniczących komitetów problemowych i rad przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk na kadencję 2023-2026, życząc kontynuacji prac Rady nad wypracowaniem rozwiązań prawnych do. statusu i finansowania towarzystw naukowych oraz wypracowania kryteriów uznawania towarzystw za naukowe. Następnie wręczył indywidualne powołania wszystkim członkom Rady powołanym Uchwałą nr 9/2023 Prezydium Polskiej Akademii Nauk z dnia 21 lutego 2023 r. w sprawie powołania członków komitetów problemowych i rad przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk na kadencję 2023-2026.

W prowadzonym następnie przez prof. I. Hofman zebraniu dokonano, w tajnych głosowaniach, wyboru: 2 zastępców przewodniczącej, 5 członków Prezydium i sekretarza Rady, dyskutowano nad przedstawionymi przez przewodniczącą założeniami programu działalności Rady w kadencji 2023 – 2026 i propozycjami do planu działalności Rady w 2023 roku i w kolejnych latach oraz Regulaminem Rady.

Otwierając zebranie prof. I. Hofman poinformowała zebranych o prowadzonych, przez zespoły powołane przez Prezesa PAN, pracach nad reformą Akademii, nad określeniem jej struktury, roli placówek i komitetów naukowych Akademii i jej pozycji w polskiej nauce. Zwróciła uwagę, że w przepisach prawnych dot. nauki towarzystwa naukowe nie są traktowane jako podmioty naukowe, nie ma ścieżek finansowania nauki, co szczególnie w trudnej sytuacji braku środków stawia towarzystwa ogólne i regionalne, posiadające zabytkowe budynki oraz archiwalia i biblioteki, w których zgromadzone są zbiory dziedzictwa narodowego, wymagające konserwacji i ochrony. Dokonując krótkiego podsumowania minionej kadencji, podkreśliła problemy z komunikowaniem się z biurami towarzystw, które wielokrotnie nie odpowiadały na przesyłane zapytania, szczególnie niezadowalający był brak odpowiedzi na przesłane w 2022 roku Ankiety, które są niezbędne na określenie przez Radę aktualnego stanu towarzystw naukowych. Zwróciła uwagę, że w trakcie kadencji, z uwagi na epidemię koronawirusa Covid-19 została ograniczona działalność Rady w 2020 roku. Podkreśliła, że jednym z ważniejszych wydarzeń minionej kadencji była organizacja III Kongresu Towarzystw Naukowych „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych”, który odbył się w Gdańsku w dniach 20-22 października 2022 r., niestety przy stosunkowo niedużej liczbie uczestników (91 osób) reprezentujących 56 towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych, co stanowiło mniej niż 50 % uczestników I Kongresu, odbytego w Warszawie w 2013 r. Na zaproszenie do udziału w Kongresie odpowiedziała tylko jedna trzecia towarzystw i stowarzyszeń naukowych. Do Biura Upowszechniania i Promocji Nauki PAN zostały pod koniec stycznia 2023 roku przekazane do druku materiały z tego Kongresu. Przekazano do druku tylko 47 referatów przesłanych przez uczestników Kongresu. Mimo przedłużonego do połowy stycznia 2023 r. terminu nie przysłało swoich wystąpień 11 osób. Komitet Redakcyjny prof. J. Błażejowski, prof. I. Hofman i prof. A. Kansy podjął decyzję o przekazaniu materiałów do druku bez tych referatów. Przewodnicząca Rady nadmieniła, że nowe kierownictwo Akademii nie przewiduje wydawania publikacji drukiem, publikacje będą tylko zamieszczane w internecie, może jeszcze uda się wydać materiały z Kongresu. W minionej kadencji kontynuowano prace nad rozwiązaniami prawnymi dot. statusu i finansowania towarzystw naukowych, zespół kierowany przez prof. Z. Kruszewskiego, dostosował opracowany i złożony do Sejmu w 2009 roku projekt ustawy o towarzystwach naukowych do zmienionych przepisów ustawy o nauce, który był konsultowany z kilkoma towarzystwami, których przedstawiciele nie uczestniczą w pracach Rady. W uchwale podjętej na III Kongresie Towarzystw Naukowych poparto zaproponowany w projekcie ustawy kierunek zmian, zorganizowano kilka konferencji: w dniu 28 listopada 2019 r. „Przyszłość towarzystw naukowych w świetle postanowień ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”, w dniu 17 września 2021 r. „Społeczny ruch naukowy w procesie zmiany” i w dniu 27 maja 2021 r., „Komunikacja w nauce. Komunikowanie wiedzy. Rola towarzystw naukowych” i w dniu 10 grudnia 2021 r. warsztaty stanowiące drugą część tej konferencji.

W roboczej części zebrania w wyniku przeprowadzonych głosowań zastępcami przewodniczącej Rady na kadencję 2023-2026 wybrani zostali:  

- prof. dr hab. n. med. Zbigniew Czernicki, przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Neurochirurgów, zastępca przewodniczącej Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w kadencji 2019-2022, członek Rady od 2015 roku,

- prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Kruszewski, prezes Towarzystwa Naukowego Płockiego, przewodniczący Rady w kadencjach 2007-2010, 2011-2014 i 2015-2018, członek Rady od 2004 roku.

Członkami Prezydium Rady na kadencję 2023-2026 wybrani zostali:  

- prof. dr hab. inż. Jerzy Barglik - Akademia Inżynierska w Polsce, Stowarzyszenie Elektryków Polskich, członek Prezydium Rady w kadencji 2019-2022, członek Rady od 2015 roku,

- prof. dr hab. Anna Gronowska-Senger – Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych, z-ca przewodniczącego Rady w kadencjach 2011-2014 i 2015-2018, członkini Rady od 2011 roku,

- prof. dr hab., czł. rzecz. PAN – Andrzej Grzywacz - Polskie Towarzystwo Leśne, wiceprzewodniczący Rady w kadencjach 2003-2006 i 2007-2010, członek Prezydium Rady w kadencjach 2015-2018 i 2019-2022, członek Rady od 1999 roku, dotychczas reprezentujący w Radzie Prezesa Polskiej Akademii Nauk,

- prof. dr hab. Wojciech Iwańczak – Towarzystwo Naukowe Warszawskie, sekretarz Zarządu TNW,

- dr hab. prof. KSW Stanisław Kunikowski – Włocławskie Towarzystwo Naukowe, członek Prezydium Rady w kadencji 2019-2022, członek Rady od 2007 roku.

Sekretarzem Rady na okres kadencji 2023-2026, został wybrany mgr inż. Tadeusz Majsterkiewicz - Polska Akademia Nauk.

Przedstawiając założenia do programu działalności Rady w kadencji 2023-2026 przewodnicząca Rady, podkreśliła, że zgodnie z uchwałą Prezydium PAN do zadań Rady w bieżącej kadencji, w szczególności należy:

• prowadzenie działań związanych z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce,
• współdziałanie z ministrem właściwym do spraw nauki w sprawach finansowania i rozwoju społecznego ruchu naukowego oraz dostosowania rozwiązań prawnych i systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce do przepisów w Unii Europejskiej,
• ustalenie kryteriów uznawania towarzystw i stowarzyszeń za naukowe, z weryfikacją aktualnego wykazu towarzystw i stowarzyszeń naukowych,
• rozwinięcie współdziałania z towarzystwami i stowarzyszeniami naukowymi i naukowo-technicznymi NOT m. innymi poprzez współudział w organizacji konferencji, patronaty itp.

Przedstawiając następnie program prac Rady na 2023 rok, prof. I. Hofman zwróciła szczególną uwagę na planowaną organizację zebrania plenarnego Rady w Senacie RP, na przełomie maja/czerwca 2023 r. „60-lecie działalności Rady Towarzystw Naukowych i rola Polskiej Akademii Nauk w rozwoju społecznego ruchu naukowego”. Podkreśliła, że niezbędne jest przeprowadzenie analizy aktualnego stanu towarzystw, poprzez ponownie zwrócenie się do towarzystw, które w 2022 roku nie przesłały „Ankiet” o stanie towarzystwa i prolongowanie opracowania raportu dot. stanu społecznego ruchu naukowego. Bardzo ważnym zadaniem jest kontynuacja starań o uchwalenie odrębnej ustawy o towarzystwach naukowych i nowelizację zapisów w innych ustawach (o samorządach, o finansowaniu nauki) oraz przygotowywanie opinii w sprawie przygotowywanych aktów prawnych dot. społecznego ruchu naukowego oraz materiałów do wystąpień i na spotkania Kierownictwa Polskiej Akademii Nauk z przedstawicielami władz państwowych w sprawach społecznego ruchu naukowego.

Niezbędne jest zintensyfikowanie prac i doprowadzenie do uaktualnienia do połowy kadencji elektronicznej wersji wydanego w 2004 roku, przez Radę Towarzystw Naukowych i Bibliotekę PAN w Warszawie, „Słownika Towarzystw Naukowych – Towarzystwa aktualnie działające w Polsce”. Ważnym zadaniem jest kontynuacja współdziałania z towarzystwami i stowarzyszeniami naukowymi ogólnymi, regionalnymi i specjalistycznymi oraz ze stowarzyszeniami naukowo-technicznymi NOT, poprzez współudział i patronaty nad organizacją konferencji, udział w obchodach jubileuszy itp. Kontynuowane będzie prowadzenie strony internetowej Rady pełniącej rolę Newsletter’a” o działaniach Rady Towarzystw Naukowych i towarzystw naukowych, która wymaga dostosowania do obecnie prowadzonych stron, pozwalając na wzajemne informowanie i komunikowanie się towarzystw.

Charakteryzując projekt planu prac Rady na następne lata prof. I. Hofman podkreśliła, ze niezbędne jest podjęcie prac nad ustaleniem do końca kadencji kryteriów uznawania towarzystw za naukowe, z rozważeniem ustaleń uchwały Rady z 16 kwietnia 2014 r. i opracowanych wówczas kryteriów klasyfikacji towarzystw ogólnych i regionalnych oraz towarzystw specjalistycznych oraz wypracowanie, na podstawie Raportu, wspólnie z Polską Akademią Umiejętności, Towarzystwem Naukowym Warszawskim i Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk i przedstawienie władzom państwowym i komisjom sejmowym postulatów w sprawie warunków działalności i systemu finansowania oraz polityki państwa w stosunku do społecznego ruchu naukowego”. Należy podjąć szerszą współpracę z istniejącymi federacjami towarzystw medycznych i stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT poprzez organizację, wspólnie z Lubelskim lub Warszawskim Towarzystwem Naukowym, zebrania plenarnego Rady nt. Współdziałanie Rady Towarzystw Naukowych z istniejącymi strukturami koordynacji działalności poszczególnych kategorii społecznego ruchu naukowego. Rada powinna również rozważyć ponowne afiliowanie towarzystw naukowych przy wydziałach Polskiej Akademii Nauk, poprzez wypracowanie do końca kadencji, wspólnie z wydziałami Polskiej Akademii Nauk, kryteriów afiliacji towarzystw naukowych przy wydziałach PAN.

                Należy również rozważyć kontynuację organizacji kongresów towarzystw naukowych, poprzez zorganizowanie na zakończenie kadencji we wrześniu 2026 r., wspólnie z Federacją Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT, IV Kongresu Towarzystw Naukowych – Rola towarzystw naukowych w rozwoju techniki, technologii i gospodarki.

W wyniku dyskusji przyjęto przedstawione założenia programu działalności Rady w kadencji 2023-2026 i propozycje prac na poszczególne lata jako ramowe plany prac Rady, które będą realizowane w zależności od rozwiązań prawnych w nauce i możliwości zabezpieczenia środków przez Polską Akademię Nauk.

                Przedstawiony regulamin Rady, dokument formalizujący tryb działalności Rady, został przyjęty z uzupełnieniem zapisów dot. trybu zwoływania i odbywania posiedzeń o zapis „z dopuszczeniem środków komunikacji elektronicznej”. Przyjęty Regulamin, będzie zaopiniowany przez Zespół Prawny Polskiej Akademii Nauki i zatwierdzony przez Prezesa PAN.

            Przeprowadzone zdalnie posiedzenie plenarne Rady w dniu 8 maja 2023 r. poświecono ustaleniu programu planowanej konferencji w Senacie w dniu 14 czerwca 2023 r. "Stan i funkcjonowanie towarzystw naukowych. 60-lecie Rady Towarzystw Naukowych” oraz powołaniu zespołów roboczych dla realizacji przyjętego przez zebranie plenarne Rady w dniu 8 marca br. programu prac Rady na kadencję 2023-2026 i planu prac Rady na 2023 rok,

Prof. I. Hofman, poinformowała zebranych, że zgodnie z uzgodnieniami z koordynatorką Działu Analiz i Opracowań Tematycznych Senatu konferencja odbędzie się w sali 217 Senatu mogącej pomieścić 100 osób. Przewiduje się, że w konferencji weźmie udział ok. 20 senatorów, ze strony Rady będzie mogło wziąć udział ok. 80 osób. Na zapytanie w sprawie możliwości udziału członków Rady w konferencji, odpowiedziało 35 członków Rady, z których 28 potwierdziło swój udział i zgłosiło dodatkowych 29 przedstawicieli towarzystw przez nich reprezentowanych. Z możliwości udziału w konferencji nieprezentowanych w Radzie towarzystw zamierza skorzystać 13 przedstawicieli.

Zaproszenia na konferencję będą rozsyłane przez Kancelarię Senatu RP. Przewiduje się zaproszenie do udziału w konferencji Ministra Edukacji i Nauki; Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego; przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich; przewodniczącego Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk prof. Aleksandra Welfe i Prezesa Polskiej Akademii Umiejętności, wiceprezesów Polskiej Akademii Nauk, dziekanów wydziałów PAN i przewodniczącego Rady Upowszechniania NaukiPAN.

W programie konferencji przewiduje się wygłoszenie 3 referatów:

prof. A. Grzywacz, mgr inż. T. Majsterkiewicz „Historia i funkcjonowanie towarzystw naukowych w Polsce”; prof. I. Hofman „Problemy towarzystw naukowych w świetle obowiązującego prawa”;

prof. Z. Kruszewski „Projekty nowelizacji ustaw regulujących status towarzystw naukowych”.

Proponuje się również wygłoszenie kilkuminutowych (5 – 10 minutowych) „głosów umówionych” przez przedstawicieli poszczególnych grup towarzystw naukowych, którzy przedstawiliby problemy danej grupy towarzystw. Proponuje się wygłoszenie 4 ”głosów umówionych”, w których przedstawione zostaną ogólne problemy związane z działalnością następujących grup towarzystw:

- towarzystwa ogólne i regionalne -prof. S. Kunikowski,

- towarzystwa w naukach społecznych i humanistycznych - prof. E. Mączyńska,

- towarzystwa w naukach medycznych - prof. Z. Czernicki,

- towarzystwa w naukach technicznych, ze stowarzyszeniami naukowo-technicznymi NOT prof. J. Barglik. Przewiduje się, że wygłoszenie 3 referatów zajmie 60-80 minut, a przedstawienie „głosów umówionych” ok. 40 minut. W programie konferencji po tych wystąpieniach przewidziana jest następnie dyskusja i odpowiedzi na pytania ze strony senatorów.

Prof. I. Hofman zaproponowała aby po części referatowej prowadzenie dalszej części obrad i dyskusję prowadziła, koordynowała ze strony Rady prof. A. Gronowska-Senger.

W wyniku dyskusji ustalono przedstawienie „głosu umówionego” przez prof. A. Mikułę, jako przedstawiciela grupy towarzystw działających w naukach biologicznych i rolniczych, a problemy towarzystw w naukach ścisłych i naukach o Ziemi przedstawić razem z problemami grupy towarzystw w naukach technicznych i stowarzyszeniach naukowo-technicznych NOT. Ustalono także, że niezbędne jest rozważenie przygotowania przez Radę projektu apelu, stanowiska, jakie mogliby przyjąć uczestnicy konferencji, którego wstępny projekt powinien być przygotowany do końca maja i przedyskutowany na zdalnym posiedzeniu Rady na dwa tygodnie lub tydzień przed konferencją.

Zgodnie z propozycją Prezydium Rady powołano 3 zespoły o roboczych nazwach:

1. Zespół ds. aktualizacji wydanego w 2004 roku Słownika Towarzystw Naukowych i weryfikacji towarzystw w poszczególnych grupach,
2. Zespół ds. rozwiązań prawnych dot. społecznego ruchu naukowego,
3. Zespół ds. opracowania Strategii działania towarzystw naukowych i opracowania kryteriów uznawania "naukowości" towarzystw i stowarzyszeń.

Na przewodniczącego Zespołu ds. aktualizacji wydanego w 2004 roku Słownika Towarzystw Naukowych i weryfikacji towarzystw w poszczególnych grupach prof. Hofman zaproponowała prof. K. Walczaka, mając na uwadze Jego deklarację na zebraniu Rady w czasie Kongresu w Gdańsku. Do tego Zespołu akces na zebraniu Rady w czasie Kongresu w Gdańsku zgłosił także prof. J. Twardoń, a na poprzednim posiedzeniu Rady akces do tego typu prac zgłosiła Pani mgr inż. M. Borek-Daruk. Rolą Zespołu będzie także weryfikacja zgromadzonych przez sekretarza Rady adresów i wyegzekwowanie uaktualnionych haseł o działalność danego towarzystwa w latach 2004 -2022 i haseł od towarzystw, które nie były umieszczone w Słowniku w 2004 roku. Z uwagi na usprawiedliwioną nieobecność prof. K. Walczaka ustalono, że sprawa powołania przewodniczącego tego Zespołu zostanie uzgodniona z zainteresowanym przez przewodniczącą Rady.

Na przewodniczącego Zespołu ds. rozwiązań prawnych dot. społecznego ruchu naukowego prof. Hofman zaproponowała prof. Z. Kruszewskiego, przewodniczącego Rady w 3 kadencjach, autora projektu Ustawy o towarzystwach naukowych złożonego do Sejmu w 2009 roku, przewodniczącego Zespołu ds. prac nad tymi rozwiązaniami w poprzedniej kadencji i włączenie do tego Zespołu prof. W. Iwańczaka, przedstawiciela Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, który zgodził się na udział w pracach tego Zespołu, zwracając uwagę, że w Zespole niezbędny jest także prawnik, specjalista od niuansów prawnych, które są ciągle zmieniane, prawnik rozumiejący materię prawną towarzystw. Ustosunkowując się do propozycji kierowania zespołem prof. Z. Kruszewski wyraził zgodę na kierowanie tymi pracami, wyrażając opinię, że dopiero po wypracowaniu przez Zespół zapisów dot. definicji związanych ze specyfiką działalności towarzystw naukowych i propozycji dot. rozwiązań zasad finansowania społecznego ruchu naukowego, niezbędna będzie konsultacja ze specjalistami prawnikami, możliwa jest konsultacja takiego projektu z Biurem Legislacyjnym Parlamentu.

Na przewodniczącego Zespołu ds. opracowania Strategii działania towarzystw naukowych i opracowania kryteriów uznawania "naukowości" towarzystw i stowarzyszeń, prof. I. Hofman zaproponowała prof. A. Grzywacza, mającego ogromne doświadczenie w pracach Rady, członka Rady od 2004 roku. Z uwagi na usprawiedliwioną nieobecność prof. A. Grzywacza (wygłaszanie w tym samym czasie referatu na konferencji poza Warszawą) ustalono, że sprawa powołania przewodniczącego tego Zespołu zostanie przedstawiona na następnym posiedzeniu Rady.

 

Przeprowadzone zdalnie posiedzenie plenarne Rady w dniu 25 października 2023 r. poświęcono przyjęciu Regulaminu Rady Towarzystw Naukowych po uzupełnieniach Zespołu Prawnego PAN, ustaleniu programu uroczystego zebrania plenarnego Rady w dniu 15 listopada 2023 r. " 60-lecie Rady Towarzystw Naukowych i rola Polskiej Akademii Nauk w rozwoju społecznego ruchu naukowego”, przedstawienie stanu realizacji prac Rady zaplanowanych na 2023 rok i dyskusji nad wstępnym programem prac Rady na 2024 rok.

Przyjęto zaakceptowany przez Zespół Prawny PAN Regulamin Rady zawierający wprowadzone zmiany, wynikające z dostosowania tego Regulaminu do uchwalonych przez Prezydium Polskiej Akademii Nauk, zapisów dot. zasad powoływania i funkcjonowania komitetów Polskiej Akademii Nauk dotyczących doprecyzowania trybu powoływania Rady, jej organów (m.in. pełnienie funkcji przewodniczącego przez dwie kolejne kadencje, możliwość zwrócenia się do Prezydium Akademii o skreślenie z listy członków Rady osoby niewykonującej bez usprawiedliwionej przyczyny swoich obowiązków), nie zmieniających przyjętego przez Radę na zebraniu plenarnym w dniu 8 marca 2023 r. merytorycznego zakresu prac Rady. Przyjęto, że będzie to regulamin obowiązujący w obecnej kadencji, zalecając jego przepracowania w okresie bieżącej kadencji, w zależności od sytuacji, jaka zaistnieje po ustaleniu przez nowe władze Ministerstwa Edukacji i Nauki rozwiązań dot. systemu nauki w Polski i usytuowania społecznego ruchu naukowego w tym systemie.

Prof. I. Hofman przedstawiając ustalony przez Prezydium Rady w dniu 28 września 2023 r. program uroczystego zebrania plenarnego Rady "60-lecie działalności Rady Towarzystw Naukowych i rola Polskiej Akademii Nauk w rozwoju społecznego ruchu naukowego", zaplanowanego na 15 listopada 2023 r. w Sali Lustrzanej Pałacu Staszica, poinformowała uczestników zebrania, że planuje się zorganizowanie posiedzenia, jako uroczyste podsumowanie 60-letniej działalności Rady, z wystąpieniami zaproszonych władz Polskiej Akademii Nauk, zaproszonych gości, wyróżnieniem zasłużonych, wieloletnich członków Rady, zaproszeniem członków Rady z poprzednich kadencji, z wygłoszeniem 2 referatów: 1. „Historia i wkład Rady Towarzystw Naukowych/Polskiej Akademii Nauk w rozwój społecznego ruchu naukowego”, który byłby skróconą wersją referatu wygłoszonego przez profesora A. Grzywacza w Senacie RP, 2. referat przewodniczącej Rady „Współczesne znaczenie społecznego ruchu naukowego, aktualne zadania i jego miejsce w systemie nauki w Polsce”. Uzgodniono, że prof. Z. Kruszewski wygłosi trzeci referat o roboczym tytule: „Projekt ustawy regulującej status towarzystw naukowych”. Zaproszenia do udziału w uroczystym zebraniu zostały rozesłane do 42 osób, w tym do Prezesa i wiceprezesów Polskiej Akademii Nauk, prezesa Polskiej Akademii Umiejętności, przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich; przewodniczącego Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, dziekanów wydziałów Polskiej Akademii Nauk, przewodniczących komitetów problemowych przy Prezydium PAN, rektorów kilkunastu uczelni wyższych (m. in. Uniwersytet Warszawski, Politechnika Warszawska, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Uniwersytet Jagielloński, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), członków Rady z poprzednich kadencji. Zaproszenia przesłano również do mediów Radio TOK FM i Forum Akademickie.

Prof. I. Hofman poinformowała uczestników zebrania, że poza przygotowaniem 3 zebrań plenarnych i konferencji w Senacie prowadzone są prace nad aktualizacją wydanego w 2024 roku „Słownika Towarzystw Naukowych”.

Przewodniczący „Zespołu ds. aktualizacji wydanego w 2004 roku Słownika Towarzystw Naukowych i weryfikacji towarzystw w poszczególnych grupach” przedstawił zebranym informację o wydanym przez Bibliotekę PAN w Warszawie Słowniku „Towarzystwa aktualnie działające w Polsce” oraz informację o podjętych przez Zespół pracach, w ramach których: ustalono strukturę i zasady przygotowywania haseł, wprowadzając drobną korektę do haseł zamieszczonych w „Słowniku Towarzystw Naukowych” z 2004 roku, część członków Zespołu, wspólnie z pracownikami Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i pracownikami naukowymi Instytutu Interdyscyplinarnych Badań Historycznych Uniwersytetu Kaliskiego im. Prezydenta S. Wojciechowskiego podjęło działania związane z nawiązaniem kontaktów z towarzystwami i stowarzyszeniami działającymi w poszczególnych grupach nauk, wykorzystując dane adresowe i teksty (w edytowalnej wersji Word) zamieszczone w „Słowniku Towarzystw Naukowych” z 2004 roku, przesłane przez sekretarza Rady. Dotychczas otrzymano ponad 20 nowych haseł, najwięcej w grupie towarzystw medycznych, dzięki aktywności i zaangażowaniu prof. Z. Czernickiego i prof. A. Gronowskiej-Senger, dalsze prace związane z kontaktami z towarzystwami będą prowadzone przez Zespół i pracowników Instytutu Uniwersytetu Kaliskiego im. Prezydenta S. Wojciechowskiego, niezbędne jest znalezienie w następnym roku środków na wydanie drukiem Słownika.

W dyskusji podkreślano, że należałoby zachować ostrożność przy zaliczaniu nowych towarzystw i stowarzyszeń do towarzystw naukowych, zamieszczanie haseł nowych towarzystw na stronie internetowej może mieć miejsce dopiero po uwzględnieniu ustalonych przez Radę kryteriów naukowości oraz decyzji Rady zaliczającej dane towarzystwo do grupy towarzystw naukowych. Ustalono, że kierujący Zespołem prof. K. Walczak przygotuje harmonogram prac nad Słownikiem oraz zasady przygotowania haseł, a członkowie Zespołu włączą się w uaktualnienie adresów towarzystw w reprezentowanej grupie towarzystw. Gotowość do udziału w pracach Zespołu zgłosiły: dr hab. prof. UW Agnieszka Budzyńska-Daca, dr hab. prof. ISl PAN Anna Engelking, prof. dr hab. Anna Mikuła.

W wyniku dyskusji zaakceptowano ujęcie w projekcie programu prac Rady na 2024 rok: kontynuację działań związanych z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych, podjęcie prac nad ustaleniem kryteriów uznawania towarzystw i stowarzyszeń za naukowe, z weryfikacją aktualnego wykazu towarzystw i stowarzyszeń naukowych, kontynuację prac nad aktualizacją publikacji „Słownik Towarzystw Naukowych – Towarzystwa aktualnie działające w Polsce” z 2004 roku, podjęcie prac nad raportem/ekspertyzą dot.  stanu społecznego ruchu naukowego, wydanie publikacji „"60-lecie działalności Rady Towarzystw Naukowych i rola Polskiej Akademii Nauk w rozwoju społecznego ruchu naukowego”, organizację zebrania plenarnego Rady nt. „Rola towarzystw regionalnych w rozwoju społeczno-gospodarczym regionów” – Włocławek, początek czerwca 2024 r. i organizację, wspólnie z NOT, zebrania plenarnego Rady nt. „Współdziałanie Rady Towarzystw Naukowych z istniejącymi strukturami koordynacji działalności poszczególnych kategorii społecznego ruchu naukowego”.

               

               W uroczystym zebraniu plenarnym Rady w dniu 15 listopada 2023 r. "60-lecie działalności Rady Towarzystw Naukowych i rola Polskiej Akademii Nauk w rozwoju społecznego ruchu naukowego" po otwarciu, wystąpieniach zaproszonych gości i wręczeniu listów gratulacyjnych wieloletnim członkom Rady, przedstawiono 3 referaty omawiające „Historię i wkład Rady Towarzystw Naukowych PAN w rozwój społecznego ruchu naukowego”, „Problemy towarzystw naukowych w świetle obowiązującego prawa” i „Projekt ustawy regulującej status towarzystw naukowych”.

Prof. I. Hofman otwierając uroczyste zebranie powitała, w imieniu Rady, wiceprezesa Polskiej Akademii czł. rzecz. PAN Aleksandra Welfe, wiceprezeskę Polskiej Akademii czł. koresp. PAN Mirosławę Ostrowska, wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk poprzedniej kadencji czł. koresp. PAN Romualda Zabielskiego, przedstawicieli uczelni wyższych: prof. dr hab. n. med. Tomasza Grodzickiego - prorektora ds. Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, prof. dr hab. Zygmunta Lalaka - prorektora ds. Badań Uniwersytetu Warszawskiego, prof. dr hab. n. med. Piotra Pruszczyka - prorektora ds. Nauki i Transferu Technologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ks. prof. dr hab. Sławomira Soczyńskiego - dziekana Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, przedstawicieli komitetów problemowych przy Prezydium PAN: prof. dr hab. Piotra Głowackiego - przewodniczącego Komitetu Badań Polarnych PAN, prof. dr hab. Dorotę Chwieduk - członkinię Prezydium Komitetu Problemów Energetyki PAN, dyrektora Gabinetu Prezesa PAN Mieczysława Grabałowskiego, członków i członkinie Rady poprzednich kadencji: dr hab. prof. AMP Andrzeja Kansy – Akademia Mazowiecka w Płocku, Towarzystwo Naukowe Płockie, prof. dr hab. Joannę Madalińską-Michalak – Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, prof. dr hab. Helenę E. Makulską-Nowak – Polskie Towarzystwo Farmakologiczne, prof. dr hab. Leszka Sirko – Polskie Towarzystwo Fizyczne, mgr Elżbietę Kujawską - Biuro Doskonałości Naukowej oraz przedstawicielkę mediów red. Karolinę Głowacką – Radio TOK FM .

Wiceprezes Polskiej Akademii czł. rzecz. PAN Aleksander Welfe dziękując za zaproszenie zwrócił uwagę na społeczny charakter działalności towarzystw naukowych i przedstawicieli towarzystw w Radzie, podkreślając, że rola społecznego ruchu naukowego jest nie do przecenienia. Środowisko naukowe jest zawsze gotowe do pracy pro publico bono, a postrzegany obecnie mniejszy udział młodego pokolenia naukowców w pracach towarzystw jest przejściowy i wynika z obecnych uregulowań prawnych dot. nieuwzględnienia działalności w towarzystwach w awansach naukowych. Nawiązując do swojego członkostwa w Łódzkim Towarzystwie Naukowym podkreślił, że członkostwo w renomowanym towarzystwie naukowym zawsze było, jest i będzie szczególnym wyróżnieniem. Nawiązując do udziału w konferencji w Senacie, gdzie przedstawiciele towarzystw przedstawili szereg wniosków i postulatów dot. poprawy sytuacji społecznego ruchu naukowego, wyraził przekonanie, że przygotowany przez Radę projekt ustawy o towarzystwach naukowych powinien być jak najszybciej procedowany w Sejmie. W przekazanym przewodniczącej Rady liście gratulacyjnym z okazji 60.lecia działalności Rady Towarzystw Naukowych podkreśla, że Jubileusz jest okazją nie tylko do spojrzenia na historię i tradycję, ale także zobowiązaniem do określenia roli towarzystw naukowych w kształtowaniu współczesnej i przyszłej nauki, a działania Rady tworzą mosty łączące światy nauki i pasji społecznego ruchu naukowego.

Profesor Elżbieta Mączyńska, honorowy Prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, przekazując list gratulacyjny w imieniu Prezesa PTE profesora Mariana Goryni i własnym, podkreśliła, że środowisko ekonomistów polskich zrzeszonych w PTE, gratuluje Jubileuszu i dziękuje za działalność Rady wspierającą aktywność towarzystw naukowych i przeciwstawianie się barierom. W przekazanym liście autorzy, poza gratulacjami, piszą: „Jesteśmy niezwykle wdzięczni za to, że podstawowy cel statutowy naszego Towarzystwa – upowszechnianie wiedzy ekonomicznej, dzięki Państwa aktywności i inicjatywom możemy realizować w lepszy, skuteczniejszy sposób.

                Dyrektor Gabinetu Prezesa M. Grabianowski, wspólnie z wiceprezesem PAN czł. rzecz. PAN A. Welfe, wręczyli członkom Rady listy gratulacyjne od Prezesa Polskiej Akademii Nauk za wieloletni udział w pracach Rady. Listy gratulacyjne otrzymali:

- dr hab. prof. WSEZ Ewa Górska, członkini Rady w kadencjach 2011-2014, 2015-2018, 2019-2022 i w bieżącej kadencji 2023-2026, jako przedstawicielka PT Ergonomicznego,

- prof. dr hab. Anna Gronowska-Senger członkini Rady nieprzerwanie przez 5 kadencji, od 2007 roku do chwili obecnej , członkini Prezydium Rady w kadencji 2007-2010, wiceprzewodnicząca Rady w kadencjach 2011-2014 i 2015-2018, członkini Rady w kadencji 2019-2022, członkini Prezydium Rady w obecnej kadencji 2023-2026, jako przedstawicielka PT Nauk Żywieniowych,

- prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Andrzej Grzywacz, działa w Radzie przez 7 kadencji, od 1996 roku do chwili obecnej, członek Rady w kadencjach 1996-1998 i 1999-2002, jako przedstawiciel PT Leśnego i Wydziału V PAN – Nauk Rolniczych i Leśnych, wiceprzewodniczący Rady w kadencjach 2003-2006 i 2007-2010, jako przedstawiciel PT Leśnego i Wydziału V PAN, członek Prezydium Rady w kadencjach 2015-2018, 2019-2022 i 2023-2026, jako przedstawiciel PT Leśnego,

- prof. dr hab. n. med. Marek Kowalczyk, działał nieprzerwanie w Radzie od 2007 do 2019 roku, członek Rady w kadencji 2007-2010 i wiceprzewodniczący Rady w kadencji 2011-2014, jako przedstawiciel PT , armakologicznego, wiceprzewodniczący Rady w kadencji 2015-2018 i członek Rady w kadencji 2019-2022, jako przedstawiciel Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

- prof. dr hab. inż. Zbigniew Kruszewski działa w Radzie od 2003 roku, w kadencji 2003-2006 był członkiem Rady, jako przedstawiciel Towarzystwa Naukowego Płockiego, w latach 2007-2018, przez 3 kadencje w latach 2007-2020, 2011-2014 i 2015-2018, jako jedyny w historii Rady, był przewodniczącym Rady, w kadencji 2019-2002 był członkiem Prezydium Rady, w bieżącej kadencji 2023-2026 jest wiceprzewodniczącym Rady, jako przedstawiciel TN Płockiego.

- dr hab. prof. KSW Stanisław Kunikowski jest członkiem Rady nieprzerwanie przez 5 kadencji, od 2007 roku do chwili obecnej, członek Rady w kadencjach 2007-2010, 2011-2014, 2015-2018, członek Prezydium Rady w kadencji 2019-2022 i w obecnej kadencji 2023-2026, jako przedstawiciel Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, .

- mgr inż. Tadeusz Majsterkiewicz, sekretarz Rady w 8 kadencjach, nieprzerwanie od 1996 roku do chwili obecnej, b. naczelnik w Biurze Prezydialnym i Gabinecie Prezesa PAN,

- prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska działa w Radzie nieprzerwanie przez 6 kadencji od 2003 roku, członkini Rady w kadencjach 1999-2002 i 2007-2010, członkini Prezydium Rady w kadencji 2011-14 oraz członkini Rady w kadencjach 2015-2018, 2019-2022 i 2023-2026, jako przedstawicielka PT Ekonomicznego, pełniąca funkcję Prezesa PTE, obecnie Honorowy Prezes PTE,  

- dr hab. prof. UJ Diana Pietruch-Reizes jest członkinią Rady nieprzerwanie przez 5 kadencji, od 2007 roku do chwili obecnej, członkini Rady w kadencji 2007-2010, członkini Prezydium Rady w kadencjach 2011-2014 i 2015-2018, członkini Rady w kadencji 2019-2022 i w obecnej kadencji 2023-2026, jako przedstawicielka Polskiego Towarzystwa Informacji.

Gratulując wyróżnień prof. I. Hofman podkreśliła, że są one dowodem docenienia wkładu poszczególnych osób w prace i dorobek Rady, którą tworzą ludzie, a ludzie tworzą historię. Dziękując wszystkim członkom Rady obecnej i poprzedniej kadencji za współpracę i zaufanie, jakim została obdarzona przy wyborze na przewodniczącą na drugą kadencję,. poinformowała zebranych, że wpłynęły także listy gratulacyjne od innych instytucji.

W liście Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przy Prezydium PAN przewodniczący prof. dr hab. Tomasz Komornicki składając gratulacje z okazji 60-lecia podkreślił bardzo dobrą dbałość Rady, jako interdyscyplinarnego komitetu problemowego PAN, o stabilne funkcjonowanie w zmieniającym się otoczeniu prawnym i gospodarczym towarzystw i stowarzyszeń naukowych, będących niezależnymi ośrodkami formułowania użytecznej społecznie myśli naukowej. Rada stanowi doskonałą platformę współpracy zróżnicowanych towarzystw i stowarzyszeń naukowych przyczynia się do transferu wiedzy, popularyzacji nauki oraz inicjowania współpracy wielu środowisk, w tym współpracy przedstawicieli nauki ze światem praktyki oraz z jednostkami administracji rządowej i samorządowej. Nie do przecenienia jest też rola towarzystw naukowych w zakresie integracji środowisk uniwersyteckich i nauczycieli poziomu podstawowego i ponadpodstawowego.  

W liście gratulacyjnym rektor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej prof. dr hab. Radosław Dobrowolski przekazuje w imieniu własnymi i całej społeczności akademickiej UMCS wyrazy uznania za wieloletnie zaangażowanie Rady w dzieło podnoszenia poziomu wiedzy społeczeństwa, rozpowszechnianie osiągnięć polskiej nauki oraz kształtowanie szacunku do wiedzy, życząc aby jubileusz stał się inspiracją do realizacji dalszych ambitnych planów o zamierzeń w dziedzinie nauki oraz upowszechniania polskiej nauki. Podkreśla także ogromne znaczenie i dorobek towarzystw naukowych – zarówno ze względu na ich wkład w rozwój i popularyzację polskiej nauki i kultury, jak też znaczenie ich działalności podczas zaborów, kiedy stanowiły jedyną formę polskich instytucji naukowych i kulturalnych, pozwalając przetrwać polskiej nauce, które odegrały doniosłą rolę w kształtowaniu polskiej państwowości i tożsamości narodowej Polaków.

 

                W wygłoszonym referacie „Historia i wkład Rady Towarzystw Naukowych PAN w rozwój społecznego ruchu naukowego” (prof. dr hab. Andrzej Grzywacz, mgr inż. Tadeusz Majsterkiewicz) przedstawiono krótki zarys historii początków społecznego ruchu naukowego od I polowy XIV wieku, od działającego w Krakowie w latach 1489-1491 Sodalitas Litteraria Vistulana, pierwszego towarzystwa zrzeszającego uczonych, poprzez towarzystwa powstałe i działające w Polsce w XVIII wieku, 20 najstarszych działających współcześnie, kolejne towarzystwa powstałe do I dekady XXI wieku, z liczbą towarzystw funkcjonujących w poszczególnych okresach, rolę i wkład Polskiej Akademii Nauk w rozwój społecznego ruchu naukowego od momentu jej utworzenia w 1952 roku oraz działalność utworzonej w 1963 roku Rady Towarzystw Naukowych i Upowszechniania Nauki z przedstawieniem listy członków działających w Radzie ponad 10 lat.

                W syntetycznej formie przedstawiono dzieje Polskiej Akademii Umiejętności (jako towarzystwa ogólnego) i Polskiego Towarzystwa Leśnego (jako towarzystwa specjalistycznego).

               

Przedstawiono liczbę towarzystw w Polsce w poszczególnych okresach

Lata	Grupy towarzystw
	Ogólne	Specjalistyczne	Naukowo-techniczne	Łącznie
do 1918	8	45	5	58
1939	22	123	17	162
1975	33	112	20	165
1981	34	151	20	205
1989	39	186	25	250
2010	38	245	27	312
Współcześnie	38	264	36	348

W przedstawionej działalności utworzonej w 1963 roku Rady Towarzystw Naukowych i Upowszechniania Nauki PAN, scharakteryzowano najważniejsze prace Rady, wymieniono organizowane konferencje naukowe, w tym 3 kongresy towarzystw naukowych i uchwały tych kongresów, publikacje Rady i analizę członków działających w Radzie, reprezentantów poszczególnych grup towarzystw oraz listę członków Rady działających w Radzie ponad 15 lat:  

- Gerard Labuda – prof. nauk historycznych, czł. rzecz. PAN, wiceprezes PAN, przedstawiciel Poznańskiego TPN, przedstawiciel PAU (33 lata).

- Jerzy Majkowski – prof. nauk medycznych, przedstawiciel Zrzeszenia Polskich Towarzystw Medycznych, Federacji Polskich Towarzystw Medycznych (32 lata),

- Julian Ławrynowicz – prof. nauk matematycznych, przedstawiciel Łódzkiego TN (31 lat),

- Edward Hałoń – mgr filozofii, dyrektor Biura Społecznej Działalności Naukowej PAN, wicedyrektor Centrum Upowszechniania Nauki PAN (28 lat),

- Tadeusz Majsterkiewicz – mgr inż., naczelnik w Biurze Prezydialnym i w Gabinecie Prezesa PAN, sekretarz Rady TN (28 lat),

- Bolesław Górnicki – prof. nauk medycznych, przedstawiciel PT Pediatrycznego oraz Zrzeszenia Polskich Towarzystw Medycznych (27 lat),

- Cezary W. Korczak - doc. dr hab. nauk medycznych, przedstawiciel PT Higienicznego (25 lat),

- Andrzej Grzywacz – prof. nauk leśnych, czł. rzecz. PAN, przedstawiciel PT Leśnego, przedstawiciel Wydziału Nauk Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych PAN (24 lata),

- Andrzej Paszkiewicz – dr inż., przedstawiciel Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT (23 lata),

- Andrzej Zbierski – prof. nauk archeologicznych, przedstawiciel Gdańskiego TN (22 lata),

- Zbigniew Kruszewski – prof. nauk technicznych, senator i poseł RP, przedstawiciel Płockiego TN (21 lat),

- Elżbieta Mączyńska – prof. nauk ekonomicznych, przedstawicielka PT Ekonomicznego (21 lat),

- Anna Gronowska-Senger – prof. nauk przyrodniczych, przedstawicielka Polskiego Towarzystwa Nauk Żywieniowych (17 lat),

- Stanisław Kunikowski – dr hab. nauk humanistycznych, prof. KSW, przedstawiciel Włocławskiego Towarzystwa Naukowego (17 lat),

- Diana Pietruch-Reizes Diana - dr hab. nauk humanistycznych, prof. UJ, przedstawicielka Polskiego Towarzystwa Informacji Naukowej (17 lat),

- Marek Kowalczyk – prof. nauk medycznych, przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Farmakologicznego i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (16 lat),

- Ewa Górska – dr hab. nauk ekonomicznych, prof. WSEZ. przedstawicielka Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego (13 lat).

                Przedstawiono także listę przewodniczących Rady w jej 60-letniej historii, wśród których najdłużej tę funkcję, przez 3 kolejne kadencje, pełnił profesor Z. Kruszewski.

                W referacie „Problemy towarzystw naukowych w świetle obowiązującego prawa” prof. I. Hofman) scharakteryzowała akty prawne dot. systemu nauki w Polsce, jej struktur i finansowania oraz akty prawne w oparciu, o które działają towarzystwa i stowarzyszenia naukowe (ustawa z 1989 roku „Prawo o stowarzyszeniach /Dz.U. nr 79 poz. 855 z 2001 roku z późniejszymi zmianami/), a także zmiany rozwiązań prawnych na podstawie których funkcjonuje Rada Towarzystw Naukowych. Podkreśliła, że pomimo dużego znaczenia i wielu zasług dla polskiej nauki i narodowego dziedzictwa, towarzystwa naukowe nie zajmują należnego miejsca w polityce naukowej państwa. Brakuje bowiem systemowych rozwiązań, które zapewniłyby przetrwanie społecznego ruchu naukowego i jego ponadczasowego dorobku zawartego w publikacjach oraz w materialnych pomnikach, takich jak biblioteki, archiwa czy muzea.

Przedstawiła działania Rady związane ze staraniami o prawne uregulowanie statusu towarzystw naukowych, w tym uchwały 3 kongresów towarzystw naukowych I - 2013 r. w Warszawie, II – 2018 r. w Poznaniu i III – 2022 r. w Gdańsku) oraz przedstawiane władzom Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego od kilkunastu lat postulaty, wskazując na brak efektów tego dialogu. Referentka podkreśliła, że wiele uwag formułowanych na konferencjach, kongresach i spotkaniach przez przedstawicieli wszystkich rodzajów towarzystw dotyczyło kryteriów naukowości, które powinny być podstawą oceny ich działalności jako podmiotów polityki naukowej. Problem ten został ujęty w różnych stanowiskach Rady i w projekcie ustawy o towarzystwach naukowych i w obecnej sytuacji powinno to być priorytetowe zadania w pracach Rady. Towarzystwa naukowe wywiązują się ze swoich zadań statutowych, wydając czasopisma indeksowane w bazach międzynarodowych, publikacje i materiały konferencyjne dystrybuowane w międzynarodowym środowisku specjalistów, tworząc sieci badawcze i federacje towarzystw sprzyjające umiędzynarodowieniu, inicjując projekty badawcze o walorach aplikacyjnych, utrzymując zbiory archiwalne i biblioteki o kapitalnym znaczeniu dla nauki europejskiej. Tym samym spełniają kryteria ustawowe charakteryzujące podmioty naukowe. Wypracowane w latach poprzednich kryteria naukowości muszą być ponownie przeanalizowane i dostosowane do obecnych rozwiązań prawnych dot. polskiej nauki, w szczególności należy podjąć działania dla uwzględnienia towarzystw w grupie podmiotów naukowych. W konsekwencji nieuznawania podmiotowości towarzystw w systemie szkolnictwa wyższego i nauki, towarzystwa nie występują w przepisach dotyczących ewaluacji jakości kształcenia, ewaluacji szkół doktorskich i ewaluacji jakości działalności naukowej, co stanowi pewien dysonans

Towarzystwa i jednostki naukowe krytycznie odnoszą się do wykazów punktowanych czasopism i wydawnictw optując za wypracowaniem kryteriów ich oceny z uwzględnieniem m.in. prestiżu środowiskowego. Można też przyjąć, że deprecjonowanie towarzystw naukowych odbywa się także na poziomie oceny pracowników naukowych, którzy nie otrzymują (lub otrzymują niewielką) punktację w karcie okresowej oceny pracownika za działalność na tym polu. Problemy towarzystw naukowych mają podłoże formalno – prawne i wymiar materialny oraz symboliczny. Projekt ustawy o stowarzyszeniach, przygotowany przez RTN, odnosi się przede wszystkim do kwestii prawnych i materialnych, w tym definicji, klasyfikacji, funkcji i towarzystw, zwłaszcza w kontekście koniecznego uregulowania zasad tworzenia federacji towarzystw, włączaniu działalności naukowej lub popularyzującej naukę w obszary aktywności towarzystw, fundacji i stowarzyszeń komercyjnych.

                Poważnym problemem jest również niedoszacowanie liczby aktualnie działających towarzystw, których rejestru nikt obecnie nie prowadzi. Dotychczasowe działania Rady określenia tego stanu na podstawie Ankiet nie przyniosło spodziewanego efektu. Nadzieje na ustalenie tego stanu stwarzają prace Zespołu powołanego dla uaktualnienia wydanego w 2004 roku Słownika -Towarzystwa działające w Polsce i włączeniu się w te prace wszystkich członków Rady. W organizowanych przez Radę otwartych konferencjach i kongresach uczestniczy grupa przedstawicieli wąskiej grupy towarzystw, członkowie Rady powinni podjąć działania promujące działalność Rady w innych towarzystwach, należy podjąć starania aby ambasadorem projektu ustawy stały się PAU i TNW. Należy też zaktywizować współpracę i komunikację między towarzystwami Najważniejszymi zadaniami Rady w najbliższych latach powinno stać się zdiagnozowanie stanu społecznego ruchu naukowego i podjęcie działań dla przywrócenia prestiżu towarzystw naukowych sprzed 1990 roku.

 

                Prof. Z. Kruszewski w referacie: „Projekt ustawy regulującej status towarzystw naukowych” przedstawił rolę towarzystw naukowych dla społeczeństwa obywatelskiego i gospodarki oraz potrzebę uregulowań prawnych ich statusu.

Powstałe najstarsze towarzystwa naukowe (Królewskie Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk powstałe w 1800 r., założone w 1815 r. Towarzystwo Naukowe w Krakowie, w 1818 r. Towarzystwo Naukowe w Lublinie i w 1820 roku Towarzystwo Naukowe w Płocku) po upadku Królestwa Polskiego zostały zlikwidowane lub zaprzestały funkcjonowania na początku lat 30. na początku XIX wieku. Powstanie tych towarzystw, a następnie odrodzenie stanowiło niezbędną wartość dla narodu, jego historii, tradycji, przetrwania języka polskiego, tożsamości, a także potrzeby pielęgnacji polskiego wkładu w rozwój nauki i kultury. Odegrały one ogromną rolę w budowaniu nauki i kultury w Polsce odrodzonej.    

Prof. A. Białas, b. prezes Polskiej Akademii Umiejętności podczas otwarcia II Kongresu Towarzystw Naukowych w Poznaniu w 2018 roku stwierdził: „paradoksem jest, że niezwykle zasłużone dla sprawy niepodległości towarzystwa naukowe, jako żywe pomniki wytrwałej walki Polaków o tożsamość narodową, nie są otoczone opieką i nie są traktowane jak prawdziwy skarb narodowy, który cudem udało się ocalić od pożogi. Niezbędne jest więc kontynuowanie działań w sprawie ustalenia rozwiązań prawnych pozwalających na finansowanie towarzystw.”

Nawiązując do referatu prof. M. Kleibera, b. Prezesa Polskiej Akademii Nauk na inauguracji roku akademickiego na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, który mało optymistycznie przedstawił wizję rozwoju, w tym naukowego, naszego kraju, referent wskazał na dynamiczny rozwój nauki w świecie i odstawanie polskiej nauki od nauki w krajach zachodnich. Wskazał, że z raportu „Nauka i szkolnictwo wyższe a produkt krajowy brutto, przygotowanego z inicjatywy Konferencji Rektorów Uczelni Ekonomicznych w 2023 roku wynika, że każda zainwestowana w naukę złotówka daje efekt między ok. 8 a 13 zł wyższego PKB.

Władze państwowe traktują towarzystwa naukowe jako organizacje prywatne, które same mają troszczyć się o swój los, zawsze były nieprzychylna społecznemu ruchowi: zaborcy zamykali, w stanie wojennym 1981 r. zawieszali, a w ostatnich latach zagładzają towarzystwa. Towarzystwa naukowe są często kustoszami dóbr kultury. Prowadzą biblioteki, muzea, archiwa. Obecnie w Polsce jest tylko 14 sztuk księgi „O obrotach ciał niebieskich” Mikołaja Kopernika z pierwszego wydania w Norymberdze 1543 r.. Dwie z nich należą do towarzystw: Towarzystwa Naukowego Płockiego oraz Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Organizacje te nie otrzymują na ich utrzymanie żadnego wsparcia ze strony państwa. Pozostałe sztuki są w bibliotekach utrzymywanych przez budżet państwa. W Polsce zarejestrowanych jest ok. 138 tysięcy organizacji społecznych, w tym 107 tysięcy stowarzyszeń i 31 tysięcy fundacji. Główny Urząd Statystyczny szacuje, że ok. pięćdziesiąt procent jest z nich aktywnych, co daje ok. 70 tysięcy funkcjonujących organizacji społecznych. W grupie tej jest ok. 350 towarzystw naukowych, które stanowią znikomą część stowarzyszeń zarejestrowanych pod Ustawą o stowarzyszeniach. Społeczny ruch naukowy został sprowadzony w Polsce po 1989 roku na margines zasad prawnych. Analiza ustaw i rozporządzeń wskazuje, że towarzystwa naukowe w Polsce nie są bytem prawnym. Ostrości nabrało to zagadnienie po 1989 roku, kiedy zmieniono prawo o stowarzyszeniach. Szczególnego znaczenia problem ten nabrał, gdy ustawa o Polskiej Akademii Nauk zniosła afiliację i finansowanie towarzystw naukowych przez Akademię. W oparciu o dotychczasowe opracowania powstałe w Radzie Towarzystw Naukowych PAN i własne doświadczenia przygotowano całościowy projekt „Ustawy o towarzystwach naukowych”.

W rozwiązaniach szczegółowych projektu wprowadzono definicję towarzystwa naukowego, której treść wiele lat modyfikowano. Projekt m. in. określa rolę i zadania społecznego ruchu naukowego w systemie nauki polskiej, rangę społeczną, zasadnicze kierunki działania, warunki działalności towarzystw naukowych, w tym zasady ich finansowania oraz zasady powoływania i funkcjonowania oraz zakres uprawnień i obowiązków ogólnopolskiej - Rady Towarzystw Naukowych.

Przedstawiona w projekcie Rada Towarzystw Naukowych, nie jest organem zwierzchnim towarzystw naukowych, a jedynie instytucją, która podejmuje uchwałę o nadaniu danemu stowarzyszeniu statusu towarzystwa naukowego. Projekt nie narusza autonomii ani suwerenności poszczególnych towarzystw naukowych. Wskazuje on jedynie, jaka jest możliwość zakwalifikowania danego stowarzyszenia ze zbioru stowarzyszeń ogólnych do zbioru towarzystw naukowych. Projektowana ustawa zakłada możliwość dostępu towarzystw naukowych do środków publicznych na rozwój i popularyzację nauki, określa drogi dofinansowywania działalności towarzystw naukowych ze środków publicznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2018 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

              

                Otwierając dyskusję prof. I. Hofman zwróciła uwagę, że ostatnie wybory stworzyły szansę uchwalenia ustawy o towarzystwach naukowych, której projekt już w 2009 roku przesłano do Sejmu z poparciem władz Akademii i szeregu instytucji działających w sferze nauki m. in. KRASP, FSNT NOT, uczelni wyższych i kilkudziesięciu towarzystw. Również składane ministrowi J. Gowinowi kolejne wersje tego projektu dotychczas nie przyniosły efektu. Podjęte zostaną starania o wydanie drukiem przedstawionych w czasie uroczystego zebrania referatów wraz z innymi opracowaniami dot. działalności Rady w okresie 60-lecia jej działalności.

                W dyskusji m. in. zwrócono uwagę, że poziom wydatków z budżetu państwa na finansowanie polskiej nauki jest jednym z najniższych w Europie i jego pozostawienie na dotychczasowym poziomie nie stwarza nadziei na zlikwidowanie dystansu jaki dzieli polską naukę od nauki światowej, istniejące obecnie w środowisku naukowym podziały na subdyscypliny i dziedziny wiedzy utrudnia wzajemne zrozumienie i kontakty w towarzystwach wielodyscyplinowych, a często również w towarzystwach specjalistycznych, należałoby, wzorem pierwszego towarzystwa Sodalitas Litteraria Vistulana zrzeszającego uczonych, artystów i szeroko ujmując miłośników nauki, rozważyć organizację wspólnych spotkań dla zacieśnienia zrozumienia zagadnień innych dziedzin nauki, aktualna zła sytuacja polskiej nauki jest prawdą oczywistą, ale należałoby rozważyć organizację seminarium dla rozważenia jakie należałoby podjąć działania dla przywrócenia towarzystwom roli czwartego pionu nauki polskiej i przełamania barier, uprzedzeń oraz zmiany stanowiska władz państwowych w stosunku do społecznego ruchu naukowego, istnienie i osiągnięcia Rady Towarzystw Naukowych PAN, w świetle przedstawionych w referatach uwarunkowań należy traktować niemalże w kategorii „cudu:”, ale było i jest to możliwe dzięki zaangażowaniu wybitnych naukowców i działaczy społecznego ruchu naukowego, wymienionych w referatach, należy w przyszłości zadbać o zaistnienie Rady i problematyki społecznego ruchu naukowego w mediach i rozważyć przekazanie problemów towarzystw naukowych do Rady Nauki przy Prezydencie RP i zainteresować tę Radę działaniami Rady Towarzystw Naukowych, rozwój współczesnej nauki w dużej mierze jest uzależniony od dobrej komunikacji, współpracy między instytutami naukowym, uczelniami i innymi jednostkami naukowymi, w której winny również uczestniczyć i mieć wpływ na rozwiązania towarzystwa naukowe i komitety naukowe Polskiej Akademii Nauk, w obecnej rzeczywistości rozwój polskiej nauki jest w przeważającym stopniu uzależniony od dobrej komunikacji z politykami, przy wszelkich spotkaniach z politykami należy ich namawiać do uwzględnienia nauki w polityce państwa, wykazując uzależnienie rozwoju społeczeństwa i kraju od nakładów na naukę.

W roboczym zebraniu Rady, poświęconym przyjęciu projektu planu prac Rady na 2024 i podsumowaniu uroczystego zebrania Rady m. in. podkreślono przedstawienie w dobrze dobranych referatach historię Rady Towarzystw Naukowych i jej działalność na rzecz przywrócenia towarzystwom naukowym roli czwartego pionu nauki polskiej, historii towarzystw i działalności Rady oraz aktualnej sytuacji prawnej społecznego ruchu naukowego, działań Rady mających na celu prawne uregulowanie statusu towarzystw i zasad ich finansowania, podkreślano, że w referatach we właściwy sposób przedstawiono czynniki aktualnie ograniczające rozwój społecznego ruchu naukowego i działalność towarzystw, które niejednokrotnie zmuszone są zawiesić swoją działalność, lub nawet prowadzą do ich likwidacji, postulowano rozważenie przygotowania przenośnej wystawy obrazującej na plakatach, bannerach historię towarzystw i historię Rady, z pokazaniem najważniejszych prac – memoriałów, kongresów, konferencji, wydawnictw i udziału w tych pracach najwybitniejszych ludzi polskiej nauki, podkreślano także wagę i konieczność pilnego określenia kryteriów naukowości towarzystw, zwracając uwagę, że sprawa ta powinna być jednym z priorytetów działań Rady w 2024 roku.

W roku sprawozdawczym odbyły się 3 posiedzenia Prezydium Rady w dniu 7 lutego 2023 r. w składzie z poprzedniej kadencji oraz w składzie powołanym na obecna kadencję w dniu 19 kwietnia 2023 r. i w dniu 28 września 2023 r.

Odbyte w dniu 7 lutego 2023 r. Prezydium Rady w składzie z poprzedniej kadencji poświęcono ustaleniu podziału ustalonych dla Rady Towarzystw Naukowych, przez Prezydium PAN, 35 miejsc między poszczególne grupy towarzystw naukowych i rozpatrzeniu propozycji trybu wyboru kandydatów do Rady na okres kadencji 2023 – 2026 i dokonano wyboru 17 osób zgłaszanych Prezesowi PAN przez ustępujące Prezydium Rady i przedstawiono kandydatury 30 osób zgłoszonych przez towarzystwa naukowe do wyboru 18 członków Rady przez Prezydium PAN. Rozpatrzono wstępne propozycję działań Rady w 2023 roku.

Odbyte w dniu 19 kwietnia 2023 r. zebranie Prezydium Rady poświęcono przedyskutowaniu założeń organizacyjnych, zaplanowanej na 14 czerwca 2023 r. konferencji o roboczym tytule „Stan i funkcjonowanie towarzystw naukowych. 60-lecie Rady Towarzystw Naukowych”, mającej się odbyć w Senacie RP. Ustalono zaproszenie prezesów Polskiej Akademii Nauk, Polskiej Akademii Umiejętności, Akademii Kopernikańskiej, przewodniczego KRASP, Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, ministra Edukacji i Nauki, inicjatora tej konferencji w Senacie wicemarszałka Sejmu Piotra Zgorzelskiego, prof. Kazimierza Wiatra, przewodniczącego Senackiej Komisji Edukacji Nauki i Sportu oraz innych przedstawicieli rządu. Rozważano odbycie zebrania plenarnego Rady przed konferencją w Senacie RP, dla przedyskutowania założeń organizacyjnych i ustalenia referentów, przedstawicieli poszczególnych grup towarzystw, którzy przedstawiliby najważniejsze problemy nurtujące daną grupę towarzystw/stowarzyszeń.

Odbyte w dniu 28 września 2023 r. posiedzenie Prezydium Rady poświęcono przygotowaniu propozycji programu kolejnego zebrania plenarnego Rady oraz ustaleniu programu uroczystego zebrania plenarnego Rady w dniu 15 listopada 2023 r. "60-lecie działalności Rady Towarzystw Naukowych i rola Polskiej Akademii Nauk w rozwoju społecznego ruchu naukowego", omówieniu stanu realizacji planu pracy Rady na 2023 rok, w tym prac nad Słownikiem Towarzystw Naukowych i stanu prac nad raportem/ekspertyzą dot.  stanu społecznego ruchu naukowego i przedstawieniu zmian w Regulaminie Rady, zaakceptowanym przez Zespół Prawny PAN. Ustalono, że kolejne zebranie plenarne Rady odbędzie się w trybie zdalnym w drugiej połowie października 2023 r.

W roku sprawozdawczym wydano materiały z III Kongresu Towarzystw Naukowych „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych” - Gdańsk 20-22.10.2022 r. (redakcja: prof. dr hab. I. Hofman, prof. dr hab. inż. J. Błażejowski, dr hab. prof. AMP A. Kansy), które przekazano uczestnikom Kongresu i członkom Rady uczestniczącym w konferencji w Senacie w dniu 14 czerwca 2023 r. oraz rozesłano do pozostałych uczestników Kongresu i członków Rady przedniej i obecnej kadencji.

Wydano w kilkudziesięciu egzemplarzach i w wersji internetowej materiały z zorganizowanej w dniach 29 maja i 10 grudnia 2021 r. konferencji „Komunikacja w nauce, Komunikowanie wiedzy – Rola towarzystw naukowych” i rozesłano je do uczestników konferencji.

Podjęto prace nad przygotowaniem publikacji zawierającej referaty i materiały przygotowane na uroczyste zebranie plenarne Rady „60-lecie działalności Rady Towarzystw Naukowych i rola Polskiej Akademii Nauk w rozwoju społecznego ruchu naukowego”, której wydanie przełożono na 2024 rok.

                Prowadzono stronę internetową Rady, pełniącą rolę Newsletter’a” o działaniach Rady Towarzystw Naukowych i towarzystw naukowych oraz platformę współdziałania z towarzystwami i stowarzyszeniami naukowymi ogólnymi, regionalnymi i specjalistycznymi oraz ze stowarzyszeniami naukowo-technicznymi NOT, poprzez zamieszczanie na stronie Rady nadsyłanych informacji o wydarzeniach w działalności towarzystw, organizowanych konferencjach, zjazdach, jubileuszach, patronaty nad organizacją konferencji, udział w obchodach jubileuszy itp.

W planie pracy Rady w 2023 roku planowano „Przygotowanie i opublikowanie do końca marca 2023 roku raportu dot. stanu społecznego ruchu naukowego (wg stanu na 31 grudnia 2021 r.), z wykorzystaniem Ankiety opracowanej w 2013 roku (autor dr A. Kansy) i rozesłanej do towarzystw naukowych przed III Kongresem Towarzystw Naukowych „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych” (Gdańsk, 20-22 października 2022 r.). „Ankieta, po akceptacji na zebraniu plenarnym Rady w dniu 29 marca 2022 r. została rozesłana razem z zaproszeniem na III Kongres Towarzystw Naukowych do ponad 300 towarzystw naukowych, z prośbą o jej wypełnienie i odesłanie do 30 czerwca 2022 roku. W terminie otrzymano tylko 35 ankiet, co uniemożliwiło opracowanie raportu. W wyniku kolejnych apeli do czasu rozpoczęcia Kongresu otrzymano kolejnych 30 ankiet, ta liczba ankiet nie pozwoliła na przygotowanie raportu przedstawiającego aktualny stan towarzystw naukowych w porównaniu ze stanem z 2013 roku, kiedy otrzymano 118 ankiet. Wyniki analizy otrzymanych Ankiet przedstawiono w artykule w wydanych materiałach z III Kongresu Towarzystw Naukowych.

Kontynuowano starania związane z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce, w tym działania związane z uchwaleniem przez Sejm ustawy o towarzystwach naukowych i zmian w ustawie o Polskiej Akademii Nauk i w ustawie o samorządzie terytorialnym, pod kątem dostosowania rozwiązań prawnych i systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce do przepisów w Unii Europejskiej;

W 2023 roku nie udało się podjąć prac nad wypracowaniem kryteriów uznawania towarzystw za naukowe, prace te będą realizowane w latach 2024-2025.

Projekt przygotował:

Tadeusz Majsterkiewicz - Sekretarz Rady

Warszawa, 31 stycznia 2024 r.

 

Sprawozdanie z działalności Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w 2024 roku

Szczegóły

Opublikowano: 08 lipiec 2025

Sprawozdanie z działalności Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w 2024 roku

W 2024 roku Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN działała w składzie ustalonym Uchwałami nr 8/2023 Prezydium PAN z dnia 21 lutego 2023 r. w sprawie powołania przewodniczących komitetów problemowych i rad przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk na kadencję 2023-2026 i nr 9/2023 Prezydium PAN z dnia 21 lutego 2023 r.
w sprawie powołania członków komitetów problemowych i rad przy Prezydium PAN na kadencję 2023-2026 i wynikiem wyborów przeprowadzonych na zebraniu plenarnym Rady w dniu 8 marca 2023 r. W 2024 roku, z uwagi na stan zdrowia, zrezygnował z członkostwa w Radzie prof. dr hab. n. med. Zbigniew Czernicki (Polskie Towarzystwo Neurochirurgów, Warszawski Uniwersytet Medyczny) z-ca przewodniczącej Rady. W wyniku tej rezygnacji nastąpiły zmiany w składzie Rady: W wyniku głosowania na zebraniu plenarnym Rady w dniu 13 marca 2024 r. z-czynią przewodniczącej Rady została prof. dr hab. Anna Gronowska-Senger - Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych, członkiem Prezydium Rady został prof. dr hab. n. med. Janusz Andres Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej Terapii, a kandydatem na członka Rady został dr hab. prof. AMP Andrzej Kansy, Towarzystwo Naukowe Płockie, powołany w skład Rady Uchwałą Prezydium PAN z dnia .

W 2024 roku Rada, po uwzględnieniu tych zmian, działała w następującym składzie:

Prezydium:

przewodnicząca:

prof. dr hab. Iwona Hofman – Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

zastępcy przewodniczącej:

prof. dr hab. n. med. Zbigniew Czernicki – Polskie Towarzystwo Neurochirurgów, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa (do 13 marca 2024 r.),

prof. dr hab. Anna Gronowska-Senger - Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa (od 13 marca 2024 r.)

prof. nadzw. dr hab. inż. Zbigniew Kruszewski - Towarzystwo Naukowe Płockie, Szkoła im. Pawła Włodkowica, Płock

członkowie Prezydium

prof. dr hab. n. med. Janusz Andres – Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum, Kraków,

prof. dr hab. inż. Jerzy Barglik – Akademia Inżynierska w Polsce, Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Politechnika Śląska, Katowice,

prof. dr hab. inż., czł. rzecz. PAN Andrzej Grzywacz - Polskie Towarzystwo Leśne, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa,

prof. dr hab. Wojciech Iwańczak – Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Akademia Ignatianum, Kraków,

prof. nadzw. dr hab. Stanisław Kunikowski - Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Kujawska Szkoła Wyższa we Włocławku, Włocławek,

sekretarz:

mgr inż. Tadeusz Majsterkiewicz - Polska Akademia Nauk, Warszawa,

członkowie Rady:

prof. dr hab. Jerzy Błażejowski - Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Uniwersytet Gdański, Gdańsk

mgr. inż. Magdalena Borek-Daruk – Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT, Towarzystwo Kultury i Historii Techniki, Wydawnictwo SIGMA-NOT, Warszawa,

dr hab. prof. UW Agnieszka Budzyńska-Daca – Polskie Towarzystwo Retoryczne, Uniwersytet Warszawski, Warszawa,

prof. dr hab. n. med. Roman Danielewicz – Polskie Towarzystwo Transplantacyjne, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa

prof. dr hab. inż. Marek Darowski - Polskie Towarzystwo Inżynierii Biomedycznej, Instytut Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej PAN, Warszawa

prof. dr hab. Bohdan Dobrzański jr - Polskie Towarzystwo Agrofizyczne, Uniwersytet Przyrodniczy, Instytut Agrofizyki im. B. Dobrzańskiego PAN, Lublin

dr hab. prof. ISl PAN Anna Engelking – Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Instytut Slawistyki PAN, Warszawa

dr hab. inż. prof. WSEiZ Ewa Górska – Polskie Towarzystwo Ergonomiczne, Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania, Politechnika Warszawska, Warszawa,

prof. dr hab. n. med. Marcin Grabowski – Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa,

prof. dr hab. Jacek Imiela - Towarzystwo Internistów Polskich, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny, Warszawa

prof. dr hab. czł. koresp. PAN Małgorzata Jędryczka - Polskie Towarzystwo Genetyczne, Instytut Genetyki Roślin PAN, Poznań,

dr hab. prof. UEP Filip Kaczmarek – Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań,

dr hab. prof. AMP Andrzej Kansy - Towarzystwo Naukowe Płockie, Akademia Mazowiecka w Płocku

prof. dr hab. inż. Tomasz Krzyżyński – Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, Politechnika Koszalińska, Koszalin,

prof. dr hab., czł. rzecz. PAN Andrzej Legocki - Polskie Towarzystwo Biochemiczne, Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, Poznań,

dr inż. Jan Łukaszewicz - Polskie Towarzystwo Leśne, Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie, Warszawa,

prof. dr hab., czł. rzecz. PAN Małgorzata Mańka – Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Poznań,

prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska – Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa,

prof. dr hab. Krzysztof Mikulski – Polskie Towarzystwo Historyczne, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń,

prof. dr hab. Anna Mikuła – Polskie Towarzystwo Botaniczne, Ogród Botaniczny - Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN w Powsinie, Warszawa,

prof. dr hab. Magdalena Musiał-Karg – Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań,

dr hab. prof. UŚ Urszula Myga-Piątek – Polskie Towarzystwo Geograficzne, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Sosnowiec,

prof. dr hab. Izabela Nowak – Polskie Towarzystwo Chemiczne, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań,

dr hab. prof. UJ Diana Pietruch-Reizes - Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków,

prof. dr hab. Antoni Różalski – Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Uniwersytet Łódzki, Łódź,

prof. dr hab. Marek Jacek Sarna - Polskie Towarzystwo Astronomiczne, Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN, Warszawa

prof. dr hab. Jan Twardoń - Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Wrocław,

prof. dr hab. Andrzej Wac-Włodarczyk - Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Politechnika Lubelska, Lublin,

dr hab. prof. Un. Kal. Krzysztof Jan Walczak – Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, Kalisz,

dr hab. prof UŁa Anna Wilmowska-Pietruszyńska – Federacja Polskich Towarzystw Medycznych, Polskie Towarzystwo Orzecznictwa Lekarskiego, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa

W składzie Rady liczącym łącznie 39 osób, 29 jest lub było zatrudnionych w jednostkach Polskiej Akademii Nauk, 29 osób w szkołach wyższych i 2 osoby w jednostkach resortów gospodarczych i innych. W pracach Rady uczestniczy

4 członków Polskiej Akademii Nauk.

W 2024 roku odbyły się 2 zebrania plenarne przeprowadzone stacjonarnie w dniu 13 marca 2024 r. i w dniu
21 listopada 2024 r. oraz 2 zebrania Prezydium Rady przeprowadzone stacjonarnie w dniu 8 lutego 2024 r. i w dniu
14 czerwca 2024 r. w czasie konferencji we Włocławku oraz 2 zebrania zespołów Rady: Zespołu ds. kryteriów uznawania "naukowości" towarzystw i stowarzyszeń i Zespołu ds. aktualizacji wydanego w 2004 roku Słownika Towarzystw Naukowych.

Zebranie plenarne Rady Towarzystw Naukowych w dniu 13 marca 2024 r., poza informacją o działaniach Rady od zebrania plenarnego w dniu 15 listopada 2023 r., przyjęciem sprawozdania z działalności Rady w 2023 r. i protokołu z uroczystego zebrania plenarnego Rady w dniu 15 listopada 2023 r., dokonało zmian w składzie po rezygnacji z członkostwa w Radzie prof. dr hab. n. med. Zbigniewa Czernickiego, powołano skład Zespołu ds. wypracowania kryteriów „naukowości” – uznawania towarzystw i stowarzyszeń za naukowe – prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Andrzej Grzywacz i przedstawiono stan prac nad wydaniem II - Słownika Towarzystw Naukowych – Tom I. Towarzystwa aktualnie działające w Polsce - dr hab. prof. Un. Kal. Krzysztof Jan Walczak.

Przedstawiając działania od zebrania plenarnego w dniu 15 listopada 2023 r. przewodnicząca Rady poinformowała zebranych o:

- złożeniu w dniu 28 grudnia 2023 r. do Biura Komunikacji i Informacji Naukowej PAN 3 wniosków o dofinansowanie ze środków na upowszechnianie i promocję nauki zaplanowanych zadań konferencji „Rola towarzystw regionalnych w rozwoju społeczno-gospodarczym regionów” - 14 czerwca 2024 r. we Włocławku, publikacji: „Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN – Sześćdziesiąt lat aktywności społecznej” i Słownika Towarzystw Naukowych – Tom I. Towarzystwa aktualnie działające w Polsce – wydanie II – 2024”. W dniu 27 lutego 2024 r. Rada otrzymała z Biura ds. Komunikacji i Informacji Naukowej pismo o nieprzyznaniu środków na upowszechnianie i promocję nauki na żaden ze zgłoszonych wniosków w związku z czym w dniu 3 marca 2024 r. złożono odwołania od decyzji w sprawie nieprzyznania środków na upowszechnianie i promocję nauki.

                - otrzymanym w dniu 1 lutego 2024 r. piśmie o zatwierdzeniu Regulaminu Rady – w którym wprowadzono zapis: „Uchwały i stanowiska Rady i Prezydium Rady zawierają informację umieszczoną na końcu uchwały/stanowiska o następującej treści: „Uchwała wyraża poglądy Rady Towarzystw Naukowych  przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk i nie powinna być utożsamiana ze stanowiskiem Polskiej Akademii Nauk”- taki jak we wszystkich regulaminach komitetów naukowych i problemowych PAN, zgodnie z Uchwałą Prezydium PAN

                - otrzymaniu na początku marca 2024 r. decyzji administracji Akademii (podpisaną przez wiceprezesa profesora A. Welfe) o likwidacji udostępnienia sekretarzowi Rady oprogramowania „Office 365” na komputerze w Akademii i odmowie zainstalowania tego programu na prywatnym laptopie.

- zgromadzeniu, w ramach prac nad przygotowaniem do druku publikacji „Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN – Sześćdziesiąt lat aktywności społecznej”, wszystkich referatów, przygotowaniu 2 recenzji (dr hab. prof. UG Małgorzata Łosiewicz i dr hab. prof. AMP Andrzej Kansy) oraz prowadzonej z wiceprezesem PAN prof. Dariuszem Jemielniakiem korespondencji w sprawie przygotowania „słowa wstępnego” do publikacji. Po otrzymaniu decyzji na złożone w dniu 3 marca br. odwołanie zostanie podjęta decyzja o złożeniu publikacji do druku, w zależności od decyzji - jako wersja drukowana lub wersja elektroniczna.

W dyskusji, omówionej w protokole z tego posiedzenia, podkreślano, że należałoby ponownie rozważyć przedstawienie przygotowanego przez Radę projektu ustawy o towarzystwach jako projektu obywatelskiego, po uzyskaniu poparcia zarządów towarzystw naukowych i zebraniu przez nie podpisów członków towarzystw popierających projekt ustawy, a w aktualnej sytuacji społecznego ruchu naukowego należałoby rozważyć utworzenie ogólnopolskiej federacji towarzystw naukowych lub federacji poszczególnych grup towarzystw naukowych, o spójnych zagadnieniach dla danej grupy towarzystw, usytuowanych przy Polskiej Akademii Nauk. Również ostatnie rozmowy z wiceprezesem A. Welfe czynią wiele przedstawionych propozycji niemożliwymi do podjęcia i realizacji, a nawet je z góry przekreślają. Aktualne kierownictwo Polskiej Akademii Nauk nie widzi możliwości powrotu do sytuacji sprzed 1990 roku – do afiliacji towarzystw naukowych przy wydziałach Polskiej Akademii Nauk, z uwagi na brak możliwości logistycznych dla takiej operacji, nie ma także takiej możliwości w przepisach przygotowywanego projektu ustawy o PAN z uwagi na brak jednoznacznych kryteriów naukowości, nad uaktualnieniem których Rada prowadzi prace. Przez niektórych podnoszona jest sprawa, że taka afiliacja mogłaby dotyczyć tylko towarzystw specjalistycznych, a towarzystwa ogólne/regionalne powinny podjąć starania o uzyskanie stosownych środków z Ministerstwa Kultury. Trudną sytuację Rady pogłębiają ostatnie decyzje kierownictwa Akademii o nieprzyznaniu środków DUN na zadania zgłoszone przez Radę oraz decyzje administracji Akademii utrudniające pracę sekretarzowi Rady. Przy postrzeganiu przez ministerstwo nauki towarzystw naukowych jako organizacje prywatne, przy jednoczesnej niechęci kierownictwa Polskiej Akademii dla afiliacji towarzystw naukowych przy PAN, sojusznikiem Rady w staraniach o prawne uregulowanie statusu towarzystw wydaje się być tylko KRASP, w przeszłości popierająca starania Rady i po wyborach tego grona należy tam szukać sojusznika w oddziaływaniu na ministra. W obecnej sytuacji należałoby rozważyć przygotowanie i przedstawienie raportu dot. aktualnego stanu i znaczenia społecznego ruchu naukowego i skierowanie go z odpowiednim apelem do Premiera RP i podjąć starania o przekonanie go o roli nauki w rozwoju współczesnego świata, ze wskazaniem roli społecznego ruchu naukowego w tym zakresie.

W związku z rezygnacją dotychczasowego wiceprzewodniczącego Rady prof. dr hab. n.med. Zbigniewa Czernickiego z członkostwa w Radzie, w wyniku tajnego głosowania, którego wyniki przedstawiono w protokole z tego posiedzenia, zaakceptowano propozycje zmian w składzie Prezydium i w składzie Rady zgodnie z propozycją Prezydium Rady podjętą w dniu 8 lutego 2024 r.:

                - powierzono funkcję wiceprzewodniczącej Rady prof. dr hab. A. Gronowskiej-Senger – Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych, członkini Rady nieprzerwanie przez 5 kadencji, od 2007 r. do chwili obecnej, członkini Prezydium Rady w kadencji 2007-2010, wiceprzewodniczącej Rady w kadencjach 2011-2014 i 2015-2018, członkini Rady w kadencji 2019-2022, członkini Prezydium Rady w obecnej kadencji 2023-2026,

                - do składu Prezydium Rady powołano prof. dr hab. n. med. Janusza Andresa – prezesa Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii, członka Rady bieżącej kadencji, od początku aktywnie uczestniczącego w pracach Rady,

                - do składu Rady wybrano dr hab. prof. AMP Andrzeja Kansy – Towarzystwo Naukowe Płockie, członka Rady w kadencji 2015-2018, współpracującego z Radą od 2013 roku, jako członek Komitetu Organizacyjnego I i III Kongresu Towarzystw Naukowych, współredaktora materiałów z I Kongresu „Towarzystwa Naukowe w Polsce – dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie” i z III Kongresu „Społeczny wymiar działalności towarzystw naukowych”, współautora publikacji „Społeczny ruch naukowy w Polsce - Historia i przyszłość”, zawsze wyjątkowo zaangażowanego i służącego pomocą przy wydawaniu publikacji Rady. Zgodnie z obowiązującymi regulaminami kształtowania składów komitetów problemowych postanowiono wystąpić do wiceprezesa PAN prof. A. Welfe’ o powołanie przez Prezydium Polskiej Akademii Nauk do składu Rady.

Powołany na zebraniu plenarnym Rady w dniu 8 maja 2023 r. na przewodniczącego „Zespołu ds. wypracowania kryteriów „naukowości” – uznawania towarzystw i stowarzyszeń za naukowe” prof. A. Grzywacz podkreślił, że wypracowane w poprzednich kadencjach Rady (od 2004 roku) propozycje takich kryteriów, szczególnie kryteria zawarte w projekcie ustawy o towarzystwach naukowych, i w uchwale Rady z 14 czerwca 2016 r. praktycznie wymagają tylko usystematyzowania, nowelizacji - dostosowania do aktualnej sytuacji społecznego ruchu naukowego.

Przez aklamację zaakceptowano zaproponowane przez prof. A. Grzywacza propozycje kandydatów na członków Zespołu: prof. dr hab. Marcin Grabowski – Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, prof. dr hab. Zbigniew Kruszewski - Towarzystwo Naukowe Płockie, prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska – Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, prof. dr hab. Anna Mikuła – Polskie Towarzystwo Botaniczne, prof. dr hab. Antoni Różalski – Łódzkie Towarzystwo Naukowe.

Powołany na zebraniu plenarnym Rady w dniu 8 maja 2023 r. na przewodniczącego Zespołu ds. aktualizacji wydanego w 2004 roku Słownika Towarzystw Naukowych – Tom I. Towarzystwa aktualnie działające w Polsce” prof. K. Walczak przedstawił informację o aktualnym stanie prac nad Słownikiem, podkreślając, że prac związanych z przygotowaniem i wydaniem Słownika, z uwagi na zakres prac nie uda się wykonać społecznie, i Rektor Uniwersytetu Kaliskiego wyraził zgodę na wykonanie prac przez Uniwersytet Kaliski, niezbędne jest tylko znalezienie środków na wydanie drukiem kilkudziesięciu egzemplarzy Słownika. Część członków Zespołu, wspólnie z pracownikami Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i pracownikami naukowymi Instytutu Interdyscyplinarnych Badań Historycznych Akademii Kaliskiej (od 1 października 2023 r. Uniwersytetu Kaliskiego im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego) podjęło działania związane z nawiązaniem kontaktów z towarzystwami i stowarzyszeniami działającymi w poszczególnych grupach nauk, wykorzystując dane adresowe i teksty (w edytowalnej wersji Word) zamieszczone w „Słowniku Towarzystw Naukowych” z 2004 roku, przesłane przez sekretarza Rady. Podjęte w drugiej połowie 2023 roku, przez prof. Agnieszkę Budzyńską-Daca, działania pozwoliły na uzyskanie z Krajowego Rejestru Sądowego i Głównego Urzędu Statystycznego danych o zarejestrowanych towarzystwach i stowarzyszeniach, w których nazwie lub zakresie działania zawarta jest informacja o działalności naukowej, pozwoliły na stworzenie roboczej bazy liczącej 615 adresów. Do dnia 13 marca 2024 r. otrzymano 66 haseł, w tym kilka nie nadających się do zakwalifikowania do edycji w Słowniku – wyciąg z KRS, protokoły z posiedzeń, sprawozdania. Po 31 marca 2024 r. przewiduje się ponowne przypominanie o upływie terminu przesłania haseł, Zespół pracujący nad przygotowaniem Słownika liczy tutaj na pomoc członków Rady reprezentujących poszczególne grupy w uzyskaniu haseł z tych grup i ewentualną pomoc przy ich merytorycznym opracowaniu. Po otrzymaniu haseł przez okres 3 następnych miesięcy przewiduje się merytoryczną redakcję tych haseł i stworzenie w III kwartale bieżącego roku wersji internetowej Słownika. Komunikat o pracach nad Słownikiem oraz o zasadach przygotowania haseł jest zamieszczony na stronie internetowej Rady i na łamach Forum Akademickiego oraz na stronie Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a o wszelkie informacje dot. przygotowania haseł należy zwracać się do profesora K. Walczaka – przewodniczącego Zespołu przygotowującego aktualizację Słownika. W wyniku dyskusji, którą omówiono w protokole z tego posiedzenia, ustalono, że dla umożliwienia włączenia się członków Rady do przygotowania Słownika po upływie terminu nadsyłania haseł należy rozważyć przesłanie członkom Rady wykazu towarzystw z danej grupy towarzystw, które przesłały hasła, razem z wykazem, które nie nadesłały haseł.

W czasie zebrania plenarnego Rady Towarzystw Naukowych w dniu 21 listopada 2024 r. przewodnicząca Rady wręczyła nominację na członka Rady dr hab. prof. AMP Andrzejowi Kansemu - Akademia Mazowiecka w Płocku, Towarzystwo Naukowe Płockie, poza informacją o działaniach Rady od zebrania plenarnego w dniu 13 marca 2024 r., rozpatrywano projekt Uchwały Rady w sprawie kryteriów uznawania towarzystw i stowarzyszeń za naukowe, przygotowany przez Zespół ds. wypracowania kryteriów „naukowości”, przedstawiono stan prac nad wydaniem II - Słownika Towarzystw Naukowych – Tom I. Towarzystwa aktualnie działające w Polsce - dr hab. prof. Un. Kal. Krzysztof Jan Walczak i ustalono plan prac Rady w 2025 r.

Przedstawiając działania od zebrania plenarnego w dniu 13 marca 2024 r. przewodnicząca Rady poinformowała zebranych o:

                - złożeniu po zebraniu plenarnym Rady wniosku do wiceprezesa PAN prof. Aleksandra Welfe o akceptację przez Prezydium PAN zmian w składzie Rady - o powołanie na członka Rady wybranego na zebraniu dr hab. prof. AMP Andrzeja Kansego - Akademia Mazowiecka w Płocku, Towarzystwo Naukowe Płockie. dr hab. prof. AMP Andrzej Kansy został powołany w skład Rady Uchwałą Prezydium PAN z  

                - działaniach związanych ze zgromadzeniem środków na wydanie publikacji „Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN – Sześćdziesiąt lat aktywności społecznej”. W związku z nieprzyznaniem, mimo złożenia odwołania, przez PAN środków na wydanie tej publikacji, na apel skierowany do członków Rady na rozszerzonym posiedzeniu Prezydium Rady w dniu 14 czerwca 2024 r. odpowiedziały 4 towarzystwa: Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej, Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Polskie Towarzystwo Leśne i Włocławskie Towarzystwo Naukowe, wpłacając na konto Towarzystwa Naukowego Płockiego po 500 zł, co razem ze środkami Towarzystwa Naukowego Płockiego (500 zł) stanowiło kwotę 2 500 zł na wydanie tej publikacji. Mając na uwadze koszt wydania, określony przez Drukarnię (3 500 zł), Rada wystąpiła z wnioskiem do wiceprezesa PAN prof. D. Jemielniaka o przyznanie brakującej kwoty 1000 zł na wydanie tej publikacji drukiem. Po otrzymaniu pozytywnej decyzji wiceprezesa PAN prof. D. Jemielniaka o przyznaniu – w drodze wyjątku - kwoty 1 000 zł na wydanie drukiem publikacji „Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN – Sześćdziesiąt lat aktywności społecznej”, przygotowano umowę między Polską Akademią Nauk i Towarzystwem Naukowym Płockim o współpracę przy wydaniu tej publikacji. Po zawarciu umowy Towarzystwo Naukowe Płockie przekazało przygotowane materiały do druku i w grudniu planowane jest wydanie tej publikacji.

                - złożeniu w końcu października 2024 r. do Biura Komunikacji i Wydawnictw PAN wniosku o dofinansowanie w 2025 roku ze środków na działalność upowszechniającą naukę konferencji „Rola stowarzyszeń naukowo-technicznych” - 9 kwietnia 2025 r. w Warszawie – wspólnie z Federacją Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT. Z uwagi na decyzję Prezydium Akademii o nieprzyznawaniu środków z DUN na wydawnictwa w formie papierowej nie składano wniosku na wydanie Słownika Towarzystw Naukowych – Tom I. Towarzystwa aktualnie działające w Polsce – wydanie II – 2024”.

Przewodniczący, powołanego w 2023 r., Zespołu ds. aktualizacji wydanego w 2004 roku Słownika Towarzystw Naukowych – Tom I. Towarzystwa aktualnie działające w Polsce” prof. K. Walczak przedstawił informację o aktualnym stanie prac nad Słownikiem. Pracownicy Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i pracownicy naukowi Instytutu Interdyscyplinarnych Badań Historycznych Uniwersytetu Kaliskiego im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego prowadzili działania związane z nawiązaniem kontaktów z towarzystwami i stowarzyszeniami działającymi w poszczególnych grupach nauk, wykorzystując dane adresowe i teksty (w edytowalnej wersji Word) zamieszczone w „Słowniku Towarzystw Naukowych” z 2004 roku, przesłane przez sekretarza Rady. Działania te wspomagali członkowie Zespołu, szczególnie przez prof. Agnieszkę Budzyńską-Daca i prof. Annę Mikułę. Do dnia 15 listopada 2024 r. otrzymano ok. 25 % haseł towarzystw w stosunku do liczby towarzystw ujętych w stworzonej roboczej bazie na podstawie danych z KRS (615 towarzystw i stowarzyszeń, w których nazwie lub zakresie działania określonym w KRS jest nazwa „naukowe’). Najwięcej haseł przesłały towarzystwa z grupy towarzystw specjalistycznych w naukach rolniczych i leśnych – 18 haseł na 21 towarzystw i w grupie nauk biologicznych – 14 haseł na 26 towarzystw. Najmniej haseł uzyskano od towarzystw działających w obszarze nauk ścisłych i medycznych. Zespół pracujący nad przygotowaniem Słownika liczy szczególnie na pomoc członków Rady reprezentujących te grupy nauk w uzyskaniu haseł z tych grup, których termin nadsyłania, zgodnie z założeniem upływa z końcem 2024 r. Większość otrzymanych haseł jest zredagowanych merytorycznie i możliwe jest stworzenie wersji internetowej Słownika, którą można by opublikować na stronie Rady i Kaliskiego Towarzystw Przyjaciół Nauk. W wyniku dyskusji, w której zwracano uwagi na zakres i sformułowania w opracowanej Ankiecie dla zaliczenia do towarzystw naukowych ustalono, że wypełnienie Ankiety będzie wymagane w przypadku wątpliwości Zespołu, a dla umożliwienia włączenia się członków Rady do przygotowania Słownika na stronie Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk zostanie przedstawiony wykaz towarzystw z poszczególnych grup towarzystw, które przesłały hasła.

Przewodniczący, powołanego w 2003 r. „Zespołu ds. wypracowania kryteriów „naukowości” – uznawania towarzystw i stowarzyszeń za naukowe” prof. A. Grzywacz przedstawił projekt Uchwały Rady w sprawie kryteriów uznawania towarzystwa za naukowe, opracowany przez Zespół po analizie wypracowanych w poprzednich kadencjach Rady (od 2004 roku) propozycji takich kryteriów, szczególnie kryteriów zawartych w projekcie ustawy o towarzystwach naukowych i w Uchwale Rady z dnia 16 czerwca 2014 roku. Zrezygnowano z kryteriów ilościowo-jakościowych, jakie w latach 2001-2005 proponowano dla oceny aktywności towarzystw. Zdaniem Zespołu projekt Uchwały przedstawia sformułowania, dostosowane do aktualnej sytuacji społecznego ruchu naukowego. Uczestniczący w posiedzeniu członkowie Rady zgłosili kilka propozycji korekt, w stosunku do zaproponowanych zapisów, zwracając uwagę, na konieczność sformułowań ogólnych, pozwalających większej grupie towarzystw na spełnienie danego wymogu. W wyniku dyskusji ustalono, że Zespól rozpatrzy wniesione uwagi i na następnym zebraniu plenarnym Rady przedstawi znowelizowany projekt Uchwały.

W przyjętym przez zebranie plenarne planie pracy Rady w 2025 roku, poza organizacją zebrań plenarnych i posiedzeń Prezydium Rady, przewiduje się m. innymi:

- kontynuację działań związanych z wypracowaniem rozwiązań prawnych dot. statusu towarzystw i stowarzyszeń naukowych i stowarzyszeń naukowo-technicznych oraz systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce, w tym kontynuacje działań związanych z uchwaleniem przez Sejm ustawy o towarzystwach naukowych i zmian w ustawie o Polskiej Akademii Nauk, w ustawnie o nauce i jej finansowaniu oraz w ustawie o samorządzie terytorialnym, pod kątem dostosowania rozwiązań prawnych i systemu finansowania społecznego ruchu naukowego w Polsce do przepisów w Unii Europejskiej ,

               - organizację, wspólnie z Federacją Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT, konferencji „Rola i zadania stowarzyszeń naukowo-technicznych” – Warszawa 22 października 2025 r.,

               - organizację, wspólnie z Federacją Polskich Towarzystw Medycznych, zebrania plenarnego Rady „Działania medycznych towarzystw naukowych i zawodowych na rzecz zdrowia społeczeństwa”, Warszawa listopad 2025 r.,  

                - kontynuację prac nad przygotowaniem elektronicznej wersji i wydaniem II - Słownika Towarzystw Naukowych – Tom I. Towarzystwa aktualnie działające w Polsce (stan 2024),

                - kontynuację prac nad wypracowaniem „Kryteriów klasyfikacji specjalistycznych towarzystw naukowych” i „Kryteriów klasyfikacji towarzystw ogólnych i regionalnych towarzystw naukowych”,

                - podjęcie prac nad opracowaniem „Strategii działania Rady Towarzystw Naukowych i Polskiej Akademii Nauk na rzecz poprawy warunków ekonomiczno-finansowych oraz wytyczenia celów i form działania towarzystw naukowych”,

                - podjęcie prac nad przygotowaniem memoriału, dla kierownictwa państwowego i kierownictwa Akademii, zawierającego ocenę i postulaty w zakresie polityki naukowej państwa w stosunku do społecznego ruchu naukowego,

                - podjęcie prac nad wypracowaniem, wspólnie z wydziałami Polskiej Akademii Nauk, kryteriów afiliacji towarzystw naukowych przy wydziałach Polskiej Akademii Nauk,

                - przygotowywanie opinii w sprawie przygotowywanych aktów prawnych dot. społecznego ruchu naukowego oraz materiałów do wystąpień i na spotkania Kierownictwa Polskiej Akademii Nauk z przedstawicielami władz państwowych w sprawach społecznego ruchu naukowego,

                - kontynuację współdziałania z towarzystwami i stowarzyszeniami naukowymi ogólnymi, regionalnymi i specjalistycznymi oraz ze stowarzyszeniami naukowo-technicznymi NOT, poprzez współudział i patronaty nad organizacją konferencji, udział w obchodach jubileuszy itp.

W roku sprawozdawczym odbyły się także 2 posiedzenia Prezydium Rady - w dniu 8 lutego 2024 r. i w dniu 14 czerwca 2024 r. we Włocławku.

W dniu 8 lutego br. odbyło się zebranie Prezydium Rady, na którym m.in. podziękowano wiceprzewodniczącemu Rady prof. dr hab. n. med. Zbigniewowi Czernickiemu za działalność w Radzie w okresie trzech ostatnich kadencji w latach 2015-2024, od samego początku uczestniczącego w kierowaniu pracami Rady, w kadencji 2015-2018 jako członek Prezydium Rady, w kadencji 2019-2022 i w obecnej kadencji jako z-ca przewodniczącej Rady, który ze względów zdrowotnych zrezygnował z członkostwa w Radzie. Prof. Z. Czernickiemu, wręczono podziękowanie od Prezesa Polskiej Akademii Nauk oraz publikację od członków Rady z dedykacją. W związku z tą rezygnacją Prezydium Rady rozpatrzyło zmiany w składzie Rady, które zostały przedstawione do akceptacji zebrania plenarnego Rady i ustalono program zebrania plenarnego Rady oraz propozycje programu prac Rady na 2024 r. do akceptacji zebrania plenarnego Rady. W posiedzeniu Prezydium Rady w dniu 8 lutego br. krótko uczestniczył wiceprezes Polskiej Akademii Nauk czł. rzecz. PAN Aleksander Welfe, który przedstawił zebranym informację ze spotkania w Ministerstwie Nauki, na którym m. in. podkreślano potrzebę jak najszybszego procedowania ustawy o towarzystwach naukowych.

Na rozszerzonym posiedzeniu Prezydium Rady, odbytym po zakończeniu konferencji „Rola towarzystw regionalnych w rozwoju społeczno-gospodarczym regionów” we Włocławku w dniu 14 czerwca 2024 r. dyskutowano nad przedstawionymi przez prof. dr hab. Andrzeja Grzywacza kryteriami uznawania towarzystw i stowarzyszeń za naukowe. Powołany na zebraniu plenarnym Rady w dniu 8 maja 2023 r. na przewodniczącego „Zespołu ds. wypracowania kryteriów „naukowości” – uznawania towarzystw i stowarzyszeń za naukowe” prof. A. Grzywacz podkreślił, że wypracowane w poprzednich kadencjach Rady (od 2004 roku) propozycje takich kryteriów, szczególnie kryteria zawarte w projekcie ustawy o towarzystwach naukowych i w Uchwale Rady z dniach 14 czerwca 2016 roku, praktycznie wymagają tylko drobnego usystematyzowania, nowelizacji - dostosowania do aktualnej sytuacji społecznego ruchu naukowego. Uczestniczący w posiedzeniu członkowie Rady zgłosili kilka propozycji korekt, w stosunku do zaproponowanych zapisów. Ustalono, że po ich rozpatrzeniu przez Zespół, zostaną przedstawione do akceptacji w formie Uchwały Rady na kolejnym zebraniu plenarnym Rady.

W okresie sprawozdawczym kierownictwo Rady odbyło szereg spotkań z przedstawicielami władz państwowych i komisjami sejmowymi oraz zrealizowano następujące prace:

W dniu 8 lutego 2024 r. przewodnicząca i wiceprzewodniczący Rady profesor Zbigniew Kruszewski spotkali się z przewodniczącą Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Sejmu RP posłanką Krystyną Szumilas, przedstawiając działania Rady dot. prawnego uregulowania statusu towarzystw naukowych i projekt Ustawy o towarzystwach naukowych. Przewodnicząca Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Sejmu RP posłanka K. Szumilas uznała za słuszne postulaty Rady i zapewniła o poparciu tych działań w przypadku, gdy będą one przedmiotem obrad Sejmu. Komisja nie może jednak przedstawić projektu ustawy o towarzystwach naukowych, jako inicjatywy poselskiej, gdyż w obecnej kadencji Sejmu procedowane są tylko projekty ustaw zgłoszone przez rząd.

W dniu 9 lutego 2024 r. przewodnicząca i wiceprzewodniczący Rady profesor Zbigniew Kruszewski spotkali się z Ministrem Nauki Dariuszem Wieczorkiem, przedstawiając stan społecznego ruchu naukowego w Polsce oraz działania Rady dot. prawnego uregulowania statusu towarzystw naukowych i projekt Ustawy o towarzystwach naukowych. Minister D. Wieczorek nie widzi możliwości przyjęcia i procedowania projektu Ustawy o towarzystwach naukowych. Uznając znaczenie społecznego ruchu naukowego nie przyjmuje jednakże postulatów dot. wyodrębnienia towarzystw naukowych, jako odrębnej grupy stowarzyszeń, funkcjonujących na podstawie ustawy „Prawo o stowarzyszeniach z 1989 r.

Spotkania z przewodniczącą Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Sejmu RP oraz z Ministrem Nauki D. Wieczorkiem wykazały, że przedstawiane przez przedstawicieli Rady argumenty o znaczeniu społecznego ruchu naukowego dla nauki polskiej nie znajdują zrozumienia u przedstawicieli władz. Wyrażane uznanie ma właściwie charakter deklaratywny, bez faktycznego zrozumienia działalności towarzystw naukowych dla rozwoju nauki czy regionów. Jest ro wynikiem postrzegania i potraktowania, przez ministerstwo nauki, towarzystw naukowych jako instytucji prywatnych. Zdaniem Ministerstwa Nauki towarzystwa naukowe posiadające w swoich archiwach zbiory zaliczane do dziedzictwa narodowego powinny ubiegać się o środki na ich zabezpieczenie w Ministerstwie Kultury.

W dniu 14 czerwca 2024 r. we Włocławku odbyła się, zorganizowana przez Radę Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN oraz Włocławskie Towarzystwo Naukowe konferencja pt. „Rola towarzystw regionalnych w rozwoju społeczno-gospodarczym regionów”. Konferencję poprzedziły obchody 45-lecia utworzenia Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, w których wzięli udział członkowie Towarzystwa, zaproszeni goście oraz członkowie Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN. W ramach programu uczestnicy konferencji zwiedzili Muzeum Warzelni Soli w Ciechocinku i miasto Ciechocinek, w którym w 1979 roku zostało założone Włocławskie Towarzystwo Naukowe.

Prof. Iwona Hofman w wywiadzie dla TVP przed rozpoczęciem konferencji podkreśliła rolę jaką wypełniają towarzystwa regionalne na rzecz nauki, jej popularyzacji, a także gromadzenia zbiorów bibliotecznych. Podkreśliła, że organizowana, przez Radę Towarzystw Naukowych, wspólnie z Włocławskim Towarzystwem Naukowym, konferencja naukowa nt. roli towarzystw regionalnych w rozwoju społeczno-gospodarczym regionów jest tego dobitnym przykładem.

W obchodach jubileuszowych i w konferencji uczestniczyło 67 osób, w tym 6 zaproszonych gości (Piotr Hemmerling – I wicewojewoda Kujawsko-Pomorski, Monika Jabłońska – zastępca Prezydenta Miasta Włocławek, prof. Jacek Woźny - Rektor Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Lidia Piechota-Witczak – Dyrektor Centrum Kultury „ Browar B”, Andrzej Tyrian - prezes Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego we Włocławku, Beata Drajewska, - Urząd Wojewódzki województwa kujawsko-pomorskiego w Bydgoszczy), 16 członków Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk i 45 członków Włocławskiego Towarzystwa Naukowego.

Podczas obchodów jubileuszowych Wicewojewoda Kujawsko-Pomorski Piotr Hemmerling wręczył najbardziej zasłużonym działaczom Towarzystwa Srebrny i Brązowy Krzyż Zasługi, Medal Złoty za Długoletnią Służbę, odznaki „Zasłużony dla Kultury Polskiej” oraz medale Komisji Edukacji Narodowej. Czterech członków Towarzystwa otrzymało medale Prezydenta Miasta Włocławka.

I wicewojewoda Kujawsko – Pomorski Piotr Hemmerling w swoim wystąpieniu podkreślił istotną rolę jaką wypełniają towarzystwa regionalne w Polsce m. in. w prowadzeniu badań, popularyzacji nauki, a także prowadzenia bibliotek, które służą zarówno rozwojowi nauki ale także społecznościom lokalnym. Aktywność członków regionalnych towarzystw naukowych jest imponująca, jak zaznaczył wicewojewoda, czego przykładem jest chociażby obchodzące 45-lecie Włocławskie Towarzystwo Naukowe. Na szczególna uwagę zasługują w opinii wicewojewody publikacje naukowe i organizowane konferencje i sympozja naukowe. W przypadku Włocławskiego Towarzystwa Naukowego wyjątkowym sukcesem może być utworzenie w 1995 roku Uczelni Wyższej i pierwszej niepublicznej szkoły w obecnym województwie Kujawsko-Pomorskim.

W drugiej części obchodów 45-lecia WTN odbyła się konferencja naukowa pt. „Rola towarzystw regionalnych w rozwoju społeczno-gospodarczym regionów”, współorganizowana z Radą Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w Warszawie.

Konferencję prowadziła przewodnicząca Rady Towarzystw Naukowych prof. Iwona Hofman, która otwierając obrady w imieniu Rady Towarzystw Naukowych złożyła gratulacje z okazji 45-lecia Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, podkreślając że pozycję WTN wśród regionalnych towarzystw naukowych determinuje zaangażowanie lokalnej społeczności w budowanie wspólnoty obywatelskiej i kulturowej, a działania Towarzystwa stanowią miarę wartości regionów w każdym aspekcie pracy i tożsamości. Gratulując osiągnięć naukowych, popularyzatorskich i organizacyjnych, z szacunkiem dla zaangażowania władz i członków, złożyła życzenia twórczej kontynuacji pracy i zadowolenia z jej efektów. W trakcie konferencji wygłoszono 3 referaty:

1. dr hab. Zbigniew Kruszewski, prezes Towarzystwa Naukowego Płockiego - „Etos naukowy zasadą funkcjonowania regionalnych ogólnych towarzystw naukowych. Towarzystwo Naukowe Płockie”;
2. dr hab. Krzysztof Walczak, prezes Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk - „Rola Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w formowaniu regionalnego środowiska naukowego”;
3. dr hab. Stanisław Kunikowski, prezes Włocławskiego Towarzystwa Naukowego - „Regionalne towarzystwa naukowe integralną częścią nauki na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego regionów”.

Prof. dr hab. Zbigniew Kruszewski, prezes Towarzystwa Naukowego Płockiego w swoim referacie nt. „Etos naukowy zasadą funkcjonowania regionalnych towarzystw naukowych. Towarzystwo Naukowe Płockie”, przedstawił znaczenie towarzystw naukowych w systemie potrzeb rozwoju nauki w życiu człowieka. Przedstawił bezprecedensową skalę aktywności gospodarczej ludzi w ostatnich 220 latach, która między innymi przyczyniła się i przyczynia do zmian klimatycznych globu. Podkreślił, że współpraca nauk humanistyczno-społecznych i technicznych może wypracować zmiany w systemie gospodarczym, które ograniczać będą negatywny wpływ na środowisko. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi czy światowy rozwój nauki i techniki będzie mógł skutecznie przeciwstawić się wyzwaniom i potrzebom, które kreuje człowiek. Niebagatelną rolę w rozwiązywaniu tych problemów powinny mieć i odgrywać towarzystwa naukowe. .

Dr hab. prof. Un. Kal. Krzysztof Walczak, prezes Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w referacie „Rola Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w formowaniu regionalnego środowiska naukowego” omówił znaczenie działalności regionalnego towarzystwa naukowego na terenie miasta średniej wielkości (na przykładzie Kalisza), zwłaszcza zaś wpływ owej działalności na tworzenie się środowiska naukowego oraz jego rozwój. Zwrócił uwagę, że w przypadku miasta, na terenie którego działa Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, podkreślić należy długoletnie (blisko trzydziestoletnie) starania o powołanie towarzystwa naukowego (1958, 1981), które doprowadziły do sukcesu dopiero u schyłku PRL (1987). Trzeba przy tym podkreślić historię i dawne znaczenie miasta, w tym dzieje szkolnictwa średniego Kalisza, a także ponad dwudziestoletnie trwanie w tym mieście seminarium duchownego archidiecezji gnieźnieńskiej, pierwszej miejscowej szkoły wyższej (1593-1620). Znaczącą cezurą było zniszczenie miasta w sierpniu 1914 r., a także jego odbudowa, wiążąca się z apelami o powołanie w Kaliszu uczelni wyższej. Apele te pozostały jednak bez realizacji. Utworzenie Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w 1987 r. uruchomiło badania naukowe w środowisku miasta, owocujące wieloma sukcesami:

Dr hab. prof. KSW Stanisław Kunikowski, prezes Włocławskiego Towarzystwa Naukowego – w referacie „Regionalne towarzystwa naukowe integralną częścią nauki na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego regionów” przedstawił powstanie i działania Włocławskiego Towarzystwa Naukowego na rzecz regionu i nauki.

Utworzone na zjeździe założycielskim w Ciechocinku w dniu 16 czerwca 1979 r., w którym wzięło udział 128 osób, Włocławskie Towarzystwo Naukowe w swojej 45-letniej działalności opublikowało łącznie ponad 350 publikacji naukowych i popularnonaukowych , w tym m.in. 36 tomów rocznika „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie”, 10 tomów „Włocławskiego Słownika Biograficznego”, 9 tomów „Materiałów do dziejów rezydencji na Kujawach i Ziemi Dobrzyńskiej, dwutomową monografię Włocławska oraz monografię „Uzdrowiska Ciechocinek”, 27 tomów materiałów pokonferencyjnych, po odbywających się cyklicznie ogólnopolskich konferencjach kardiologicznych. Podkreślił, że tTowarzystwa regionalne przyczyniły się w dużej mierze do tworzenia w okresie zaborów zalążków wielu instytucji, dziedzin i dyscyplin naukowych. Przyczyniły się, i to w sposób szczególny, do powstania w okresie po 1918 r., ale także po 1945 r., wielu uczelni wyższych, instytucji naukowych, w tym także zagranicznych. To dzięki członkom regionalnych towarzystw naukowych o charakterze ogólnym, następowało w okresie międzywojennym wzmacnianie kadry akademickiej w nowo powstających uczelniach wyższych w Poznaniu, Warszawie, Wilnie, a po 1945 r. także w Toruniu. Ważną płaszczyzną działalności towarzystw regionalnych są organizowane konferencje i sesje naukowe. Ważne znaczenie dla nauki polskiej ma prowadzenie działalności bibliotecznej, komplementarnej w stosunku do bibliotek uczelnianych, samorządowych, muzealnych itp. Nagromadzone przez dziesięciolecia zbiory biblioteczne od dawna służą miłośnikom nauki, ale także, albo przede wszystkim ludziom nauki. Podkreślił, że największym osiągnięciem Towarzystwa jest utworzona w 1995 r., pierwsza w obecnym woj. kujawsko-pomorskim, uczelnia wyższa nosząca nazwę Kujawska Szkoła Wyższa, której Towarzystwo jest organem prowadzącym. Uczelnia w ciągu 29 lat wykształciła ponad 21 tysięcy absolwentów studiów pierwszego i drugiego stopnia.

W dyskusji nad wygłoszonymi referatami głos zabrali prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska – Honorowa prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, prof. dr hab. Anna Mikuła – prezeska Polskiego Towarzystwa Botanicznego, prof. dr hab. Jerzy Błażejowski – prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, zastępczyni Prezydenta Włocławka Monika Jabłońska, Rektor Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy prof. Jacek Woźny, ks. prof. dr hab. Lech Król – prezes Teologicznego Towarzystwa Naukowego Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, dyrektorka Centrum Kultury „ Browar B” Lidia Piechocka – Witczak i prezes Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego we Włocławku Andrzej Tyrjan, którzy w swoich wystąpieniach gratulowali i podkreślali dorobek oraz osiągnięcia Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, życząc jednocześnie wielu dalszych sukcesów i satysfakcji w działalności na rzecz lokalnego środowiska naukowego i kulturalnego i nauki polskiej.

Nawiązując do poruszonej w referatach sytuacji i roli towarzystw regionalnych i towarzystw specjalistycznych w rozwijaniu działalności statutowej, popularyzatorskiej (sesje i sympozja naukowe, festiwale nauki, kultury i przedsiębiorczości), w wydawaniu publikacji naukowych i wydawnictw popularno-naukowych, służących upowszechnianiu osiągnięć nauki wśród młodzieży, zwracali uwagę na brak zrozumienia roli społecznego ruchu naukowego przez władze państwowe w rozwoju polskiej nauki, nieuznawanie ogromnego wkładu specjalistycznych towarzystw naukowych w przemiany społeczno-polityczne i towarzystw ogólnych i regionalnych w rozwój gospodarczy kraju i regionów. Omówienie tych wystąpień oraz szersze omówienie referatów jest przedstawione w załączonym sprawozdaniu z tej konferencji.

Podsumowania konferencji dokonała prof. Iwona Hofman wskazując na wyjątkową rolę jaką spełniały, i czynią to nadal, regionalne towarzystwa naukowe, które wielokrotnie inicjują szeroko zakrojone badania naukowe o charakterze regionalnym, wypełniając tym samym istotną rolę substytucyjną w odniesieniu do uczelni wyższych i instytutów naukowych, które nie zawsze podejmują badania nad szeroko rozumianymi zagadnieniami regionalnymi, a odnoszącymi się do życia gospodarczego, oświatowego, kulturalnego itp. Na zakończenie konferencji uznano, iż należy opublikować wygłoszone referaty, poszerzając jednocześnie publikację o inne artykuły, które dotyczyć będą zagadnień związanych z działalnością regionalnych towarzystw naukowych.

Po zakończeniu konferencji odbyło się posiedzenie Prezydium Rady Towarzystw Naukowych, którego tematem było rozpatrzenie propozycji kryteriów uznawania towarzystw i stowarzyszeń za naukowe. Na zakończenie konferencji uznano, iż należy opublikować wygłoszone referaty, poszerzając jednocześnie o inne artykuły, które dotyczyć będą zagadnień związanych z działalnością regionalnych towarzystw naukowych.

W roku sprawozdawczym wydano w nakładzie 150 egz. publikację „Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk – Sześćdziesiąt lat aktywności społecznej” (praca zbiorowa. Iwona Hofman, Andrzej Grzywacz, Zbigniew Kruszewski, Tadeusz Majsterkiewicz). Monografia pokazuje rolę i wkład Polskiej Akademii Nauk w rozwój społecznego ruchu naukowego w Polsce poprzez działania utworzonej w 1963 r. Rady Towarzystw Naukowych i Upowszechniania Nauki, od 1975 r. Rady Towarzystw Naukowych, jako stały „organ doradczy Prezydium i Sekretariatu Naukowego Polskiej Akademii Nauk” we wszystkich sprawach dotyczących towarzystw naukowych i upowszechniania nauki” oraz „organ doradczy dla towarzystw naukowych oraz dla innych instytucji społecznych w zakresie popularyzacji nauki na najwyższym poziomie. Zawarte w publikacji 3 referaty, obrazujące aktualny stan i problemy społecznego ruchu naukowego, jakie zostały wygłoszone w dniu 15 listopada 2023 r. na sesji zatytułowanej „60-lecie Rady Towarzystw Naukowych i rola Polskiej Akademii Nauk w rozwoju społecznego ruchu naukowego”, połączonej z uroczystym zebraniem plenarnym Rady oraz opracowania dot. historii Rady: o działalności Rady Towarzystw Naukowych w okresie 70-lecia PAN, uchwały 3 zorganizowanych przez Radę Kongresów Towarzystw Naukowych (w 2013, 2018 i 2022 r.) oraz składy Rady Towarzystw Naukowych w latach 1963-2023, pokazują dorobek i działania Rady na rzecz rozwoju społecznego ruchu naukowego w Polsce. Zdaniem Prezydium Rady jest to publikacja podkreślająca także znaczenie inicjatyw i działań Rady Towarzystw Naukowych oraz Polskiej Akademii Nauk nie tylko dla rozwoju społecznego ruchu naukowego, ale dla polskiej nauki, niezależnie od kierunków polityki naukowej państwa.

Prowadzono stronę internetową Rady, pełniącą rolę Newsletter’a” o działaniach Rady Towarzystw Naukowych i towarzystw naukowych oraz platformę współdziałania z towarzystwami i stowarzyszeniami naukowymi ogólnymi, regionalnymi i specjalistycznymi oraz ze stowarzyszeniami naukowo-technicznymi NOT, poprzez zamieszczanie na stronie Rady nadsyłanych informacji o wydarzeniach w działalności towarzystw, organizowanych konferencjach, zjazdach, jubileuszach, patronaty nad organizacją konferencji, udział w obchodach jubileuszy itp.

Projekt przygotował:

Tadeusz Majsterkiewicz - Sekretarz Rady

Warszawa, 15 marca 2025 r.

Zaproszenie do udziału w XI Kongresie Ekonomistów Polskich

Szczegóły

Opublikowano: 07 maj 2025

XI Kongresie Ekonomistów Polskich

Ekonomia i gospodarka w czasach niepewności

4-5 grudnia 2025 r. Poznań

 

Rada Programowa XI Kongresu Ekonomistów Polskich oraz Polskie Towarzystwo Ekonomiczne zapraszają do udziału w XI Kongresie Ekonomistów Polskich pod hasłem: „Ekonomia i gospodarka w czasach niepewności” połączonym z jubileuszem 80.lecia Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Kongres odbędzie się 4-5 grudnia 2025 roku w Poznaniu.

Kongresy Ekonomistów Polskich, organizowane co kilka lat, to prestiżowe wydarzenia, które stanowią platformę do debaty nad kluczowymi wyzwaniami polskiej gospodarki i nauk ekonomicznych. Ich tradycja sięga roku 1887, kiedy to polscy ekonomiści i prawnicy z trzech zaborów zorganizowali w Krakowie Pierwszy Zjazd Ekonomistów i Prawników.

XI Kongres Ekonomistów Polskich to wydarzenie łączące świat nauki, biznesu i polityki gospodarczej. Stanowi wyjątkową platformę do pogłębionej refleksji nad najważniejszymi wyzwaniami współczesnej gospodarki, które kształtują naszą codzienność i kierunki rozwoju na przyszłość. W programie Kongresu zaplanowano ponad 50 debat i sesji tematycznych z udziałem około 700 uznanych ekspertów, naukowców i liderów praktyki gospodarczej. To niepowtarzalna okazja do prezentacji wyników najnowszych badań, wymiany doświadczeń oraz budowania dialogu między przedstawicielami środowiska akademickiego, biznesowego i decydentami publicznymi. XI Kongres tworzy przestrzeń sprzyjającą inspirującym dyskusjom i wspólnemu poszukiwaniu rozwiązań, które odpowiadają na potrzeby zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej – zarówno w wymiarze krajowym, jak i globalnym.

Więcej informacji na stronie Kongresu:

https://kongres2025.pte.pl/

Życzenia wielkanocne

Szczegóły

Opublikowano: 16 kwiecień 2025

Życzenia wielkanocne

 

 

Pełnych spokoju i radości Świąt Wielkanocnych, dobrego wypoczynku w rodzinnym gronie oraz optymizmu, energii i nadziei na lepszą przyszłość.

prof. dr hab. Iwona Hofman
Przewodnicząca RTN PAN

Spotkanie z przewodniczącą sejmowej komisji

Szczegóły

Opublikowano: 07 kwiecień 2025

Spotkanie z przewodniczącą sejmowej komisji

31 marca br. odbyło się w Warszawie spotkanie przedstawicieli towarzystw naukowych z dr. Dorota Olko, przewodnicząca sejmowej komisji ds. nauki i szkolnictwa wyższego. W spotkaniu uczestniczyli m.in. członkowie Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN.

Podczas spotkania prof. dr hab. Iwona Hofman, moderująca dyskusje przedstawiła główne problemy i postulaty społecznego ruchu naukowego odnośnie do projektowanej nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

W katalogu tych problemów omówiono m. in. zasady finansowania towarzystw naukowych, brak podmiotowości towarzystw naukowych w ustawie, zasady ewaluacji i punktacji czasopism wydawanych przez towarzystwa, znaczenie działalności upowszechniających naukę, organizacji sieci badawczych przez towarzystwa. W imieniu środowiska towarzystw naukowych prof. I. Hofman zgłosiła postulat uznania towarzystw naukowych za podmioty szkolnictwa wyższego i nauki (art. 7 Ustawy).

W dyskusji głos zabrali: prof. dr hab. Janusz Andres (PTAi IT), mgr inż. Magdalena Borek-Daruk (NOT), dr hab. Agnieszka Budzyńska-Daca (PTR), prof. dr hab. Anna Gronowska-Senger (PTNŻ), prof. dr hab. Wojciech Iwańczak (TNW), prof. Zbigniew Kruszewski (TNP), prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska (PTE), oraz prof. dr hab. Marek Sarna (PTA).

Fot. prof. dr hab. Janusz Andres

Nowa książka

Szczegóły

Opublikowano: 26 luty 2025

Iwony Hofman, Andrzeja Grzywacza, Zbigniewa Kruszewskiego i Tadeusza Majsterkiewicza, Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. Sześćdziesiąt lat aktywności społecznej, Wyd. PAN, Warszawa 2024.

Publikacja ukazała się z okazji 60.lecia RTN. Zawiera cztery artykuły problemowe poświęcone historii, strukturze , aktywności Rady i społecznego ruchu naukowego w Polsce. Omówienia te odnoszą się do działalności Rady w ramach Polskiej Akademii Nauk, co podkreśla w słowie wstępnym prof. dr hab. Dariusz Jemielniak, wiceprezes PAN.

Wartość poznawczą książki wzmacniają aneksy zawierające projekty uchwał regulujących działalność Rady, podjęte na Kongresach Towarzystw Naukowych w 2013, 2018, 2022 roku, a także projekt ustawy o stowarzyszeniach. Ponadto w książce zamieszczono dane statystyczne i wykazy składu Rady obejmujące dynamikę przemian koncepcji działania i zasięgu oddziaływania RTN. Informacje te zostały opracowane i skomentowane przez mgr. in. Tadeusza Majsterkiewicza, pełniącego funkcje sekretarza Rady od ponad 30 lat.

Publikacja powstała jako pokłosie dwóch konferencji, „Statut i funkcjonowanie towarzystw naukowych w Polsce” (współorganizatorem konferencji był Marszałek Senatu RP) i „60-lecie Rady Towarzystw Naukowych i Polskiej Akademii Nauk w rozwoju społecznego ruchu naukowego”.

Publikacja prezentuje wybrane stanowiska dotyczące działalności w okresie 70-lecia PAN, historię i wkład RTN w rozwój społecznego ruchu naukowego, problemy funkcjonowania towarzystw naukowych wynikające między innymi z braku regulacji prawnych i finansowych, które uwzględniałyby przemiany systemowe nauki w Polsce.