27 maja 2021 roku odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa „Komunikacja w nauce. Komunikowanie wiedzy. Rola towarzystw naukowych”. Konferencja została zorganizowana przez Radę Towarzystw Naukowych działającą przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, a jej partnerami merytorycznymi były Komitet Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach PAN oraz Rada Upowszechniania Nauki PAN.
Swoją obecnością, obrady zaszczycili prof. dr hab. Romuald Zabielski, wiceprezes PAN, prof .dr hab. Lidia Wądołowska, przewodnicząca Rady Przewodniczących Komitetów Naukowych PAN, Mieczysław Grabianowski, dyrektor Biura Prezesa PAN i sekretarz RUN, Magdalena Borek, prezes Wydawnictwa Sigma – NOT. prof. dr hab. Andrzej Buko, dziekan Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN przesłał list gratulacyjny dla organizatorów konferencji.

W wirtualnym sympozjum wzięło udział ponad 100 uczestników, w tym 10 panelistów, którzy wygłosili siedem referatów. Obrady zostały podzielone na dwie części: w pierwszej – uczestnicy spotkania zapoznali się z podstawowymi rozróżnieniami teoretycznymi i zagadnieniami problemowymi komunikowania naukowego; w drugiej – omówione zostały kwestie szczegółowe dotyczące analizy dyskursu, indeksacji prac badawczych oraz rzeczywistych praktyk komunikacyjnych podejmowanych przez polskie towarzystwa naukowe. Wśród słuchaczy znajdowało się wielu przewodniczących towarzystw naukowych spoza RTN, szczególnie z dziedziny nauk humanistycznych, społecznych i technicznych, jak również członkowie Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN.

Konferencję rozpoczęło wystąpienie dr hab. Marceliny Zuber, prof. nadzw., pod tytułem „Komunikowanie o nauce jako odpowiedź na wyzwania współczesności”. Prelegentka odniosła się w jego trakcie do klasyfikacji poziomów i celów komunikowania naukowego. Wskazała także na problem międzykulturowości tego procesu oraz na zagrożenia etyczne wynikające z nierównego dostępu do wiedzy.

Dr hab. Remigiusz Sapa w referacie „Informacja w komunikacji naukowej” skupił uwagę słuchaczy na systemowym podejściu do treści naukowych, zwłaszcza zawartości, funkcji i zarządzania publikacjami. Wychodząc od rozróżnienia danych, informacji i wiedzy oraz podkreślenia różnorodności funkcjonalnej komunikatów naukowych, panelista przeszedł do omówienia zagadnień szczegółowych: podsystemów (komunikacja formalna/nieformalna), obiektów (treść/kontener/transferowany obiekt) oraz podmiotów. Swoje wystąpienie zakończył zaś wyróżnieniem czterech podstawowych poziomów komunikowania naukowego: indywidualnego, zespołowego, organizacyjnego, państwowego i ponadpaństwowego.

Kolejny prelegent – dr hab. Paweł Nowak, prof. nadzw. – poświęcił prelekcję zatytułowaną „Komunikacja odbiorcy, komunikacja z odbiorcą i komunikacja odbiorcą a skuteczność porozumiewania się w przestrzeni publicznej XXI wieku” omówieniu problemów komunikowania naukowego z perspektywy pragmatyki językowej. Badacz wskazał na multimodalność analizowanej grupy komunikatów, podkreślając różnice znaczeniowe występujące pomiędzy rzeczywistą zawartością przekazów, intencjami autorów oraz interpretacjami i reakcjami czytelników.

Prof. dr hab. Paweł Golik zamknął pierwszą część konferencji wystąpieniem pod tytułem „Popularyzacja nauki – krajobraz i wyzwania”. Przedstawił w jego trakcie różne organizacje oraz akcje działające na rzecz popularyzacji nauki w Polsce. Wskazywał także na dobre praktyki komunikacyjne tych podmiotów, ilustrując je inspirującymi przykładami.

Drugi panel rozpoczęło wystąpienie prof. dr. hab. Tomasza Gobana-Klasa, który w referacie „Pandemia jako konstrukt medialny” odtworzył szereg ram interpretacyjnych wykorzystywanych w trakcie prezentacji polskich komunikatów naukowych o pandemii. W swoim wystąpieniu zwrócił szczególną uwagę na metaforyczną symbolikę (korona, strzykawka) oraz wynikające z jej zastosowania ograniczenia.

Dr hab. Emanuel Kulczycki, prof. nadzw., w prelekcji pod tytułem „Wielojęzyczne komunikacje naukowców w naukach humanistycznych i społecznych” udowodnił, iż poziom umiędzynarodowienia polskich publikacji naukowych z zakresu humanistyki i nauk społecznych jest, mimo obiegowych opinii, stosunkowo wysoki. Dowiódł również, że na ocenę dostępności prac naukowców wpływają niekiedy wskaźniki bibliometryczne, które są wykorzystywane przez osoby oceniające aktywność wydawniczą badaczy.

Konferencje zakończyło sprawozdanie z badań pilotażowych „Medialne strategie komunikowania polskich towarzystw naukowych”, które przeprowadził zespół złożony z prof. dr hab. Iwony Hofman, dr Karoliny Burno-Kaliszuk, mgr Sylwii Skotnickiej oraz mgr Kingi Ludwik. W prezentacji wskazano na silne oraz słabe strony aktywności komunikacyjnych towarzystw naukowych zrzeszonych w ramach Rady Towarzystw Naukowych PAN. Zasygnalizowano też możliwe kierunki zmian: ujednolicenie komunikacji, dywersyfikację jej celów i sposobów, indywidualizację komunikacji wizualnej, standaryzację układu treści, umiędzynarodowienie przekazów.

W trakcie dyskusji głos zabrali: prof . dr hab. Zbigniew Czernicki zgłaszając postulat organizacji konferencji popularyzujących naukę dla dziennikarzy, prof. dr hab. Ewa Okoń-Horodyńska podnosząc problem odpowiedzialności naukowców za poziom wiedzy w społeczeństwie, prof. dr hab. Jadwiga Woźniak-Kasperek odnosząc się do zagadnień komunikacji wielojęzycznej w nauce i metodologii badań, prof. dr hab. Diana Pietruch-Reizes zadała pytanie o normy moralne i pragmatyczne związane z procesami dystrybucji wiedzy, prof. dr hab. Paweł Golik szeroko omawiał problemy związane z upowszechnianiem wiedzy m.in. za pomocą nowych mediów, jednocześnie przypominając o inicjatywie RTN i RUN zwanej Kartą Popularyzatora Nauki.

Uczestnicy konferencji zadawali też pytania szczegółowe panelistom. Duże zainteresowanie wzbudziła część analityczna, bo próba diagnozy problemów komunikacyjnych towarzystw zawierała wiele rekomendacji środków i sposobów zwiększenia skuteczności i atrakcyjności tej komunikacji. W dyskusji na ten temat głos zabierali: prof. dr hab. Anna Gronowska-Senger, prof. dr hab. Wiesław Nagórko, prof. dr hab. Ryszard Kasperowicz, prof. dr hab. Małgorzata Jędryczko, prof. dr hab. Ewa Górska.

Dyskutanci podnieśli m.in. problemy obecności towarzystw naukowych na Facebooku, Instagramie i YouTube, konieczność zachowania klauzuli RODO w upublicznianiu treści naukowych i wykładów, zróżnicowania sposobów dotarcia z wiarygodnym przekazem do różnych grup wiekowych odbiorców, przeprowadzenia szkoleń dla osób prowadzących strony www towarzystw naukowych. Z zadowoleniem przyjęto projekt przeprowadzenia drugiej części konferencji o charakterze szkoleniowym jesienią 2021 roku (stacjonarnie).

Na zakończenie konferencji prof. dr hab. Iwona Hofman podziękowała referentom, zespołowi badawczemu i wszystkim uczestnikom spotkania za ożywioną dyskusję naukową.