W dniach 17-18 września 2013 r. odbył się w Warszawie I Kongres Towarzystw Naukowych „Towarzystwa naukowe w Polsce – dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie", zorganizowany z inicjatywy działającej przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk Rady Towarzystw Naukowych. Kongres obył się pod Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego, a jego organizatorami były: Polska Akademia Nauk (z jej ramienia Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN), Polska Akademia Umiejętności oraz Towarzystwo Naukowe Warszawskie i Towarzystwo Naukowe Płockie.
W czasie Kongresu, na 4 sesjach plenarnych i 2 sesjach problemowych, odbywających się jednocześnie w 5 salach na terenie Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW, zostało wygłoszonych 67 referatów, w których przedstawiono dotychczasowy wkład społecznego ruchu naukowego w rozwój i upowszechnianie nauki w Polsce oraz w rozwój kraju, regionów i lokalnych społeczności, dokonano oceny stanu i warunków działania społecznego ruchu naukowego w Polsce oraz przedstawiono obecne miejsce i rolę społecznego ruchu naukowego w systemie kultury, dziedzictwa narodowego, nauki, a zwłaszcza jej upowszechniania w Polsce. W referatach i komunikatach wygłoszonych na sesjach problemowych przedstawiono dotychczasową działalność i dorobek poszczególnych towarzystw i stowarzyszeń naukowych i naukowo-zawodowych oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT.
Wykaz referatów wygłoszonych w czasie I Kongresu Towarzystw Naukowych
17 września 2013 (wtorek), Aula II:
Sesja plenarna I: Miejsce i rola towarzystw naukowych w systemie nauki w Polsce
Przewodniczący: prof. dr hab. M. Marody, prof. dr hab. A. Gronowska-Senger
- Rozwój i wkład towarzystw naukowych w kształtowanie świadomości narodowej i obywatelskiej na przestrzeni wieków. Prof. dr hab. H. Samsonowicz (PT Historyczne)
- Rola towarzystw naukowych w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego. Prof. dr hab. Z. Kruszewski (TN Płockie)
- Współdziałanie PAN ze społecznym ruchem naukowym. Prof. dr hab. A. Grzywacz (PT Leśne)
Sesja plenarna II: Towarzystwa Naukowe w upowszechnianiu nauki
Przewodniczący: prof. dr hab. A. Wróblewski, prof. dr hab. M. Kowalczyk
- Rada Upowszechniania Nauki w upowszechnianiu nauki. Prof. dr hab. M. Fikus (Rada Upowszechniania Nauki)
- Rola naukowych towarzystw medycznych w integracji nauki i nauczania. Prof. dr hab. J. Majkowski (Federacja Polskich Towarzystw Medycznych)
- Rola edukacyjna towarzystw naukowych. Dr A. Pollok (PT Ekonomiczne)
- Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza – sytuacja prawna i finansowa. Dr hab. J. Wójcicki, prof. dr hab. G. Borkowska
Sesja plenarna III: Społeczny ruch naukowy w rozwoju gospodarczym
Przewodniczący: E. Mańkiewicz-Cudny, prof. dr hab. J. Lipkowski
- Wkład społecznego ruchu naukowo-technicznego w rozwój gospodarczy kraju. E. Mańkiewicz-Cudny (Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT)
- Udział towarzystw naukowych w aktywizacji środowisk lokalnych i regionalnych w Polsce. Prof. dr hab. S. Kunikowski (Włocławskie TN)
- Towarzystwa naukowe w kontekście europejskiej przestrzeni badawczej. Prof. dr hab. D. Pietruch-Reizes (PT Informacji Naukowej)
- Działalność Towarzystwa Naukowego Prakseologii na rzecz rozwoju infrastruktury etycznej w polskim biznesie. Dr R. Banajski
- PKN Orlen jako firma zaangażowana w rozwój innowacji i wspierania nauki. Dyr. Cz. Bugaj
Sesje problemowe:
Sesja I: Miejsce i rola towarzystw naukowych w systemie nauki w Polsce
Sala 1070, Przewodniczący: prof. dr hab. E. Górska
- Znaczenie towarzystw naukowych w upowszechnianiu wiedzy o języku polskim. Prof. dr hab. G. Majkowski (Częstochowskie TN)
- Wkład Polskiego Towarzystwa Językoznawczego w rozwój nauk filologicznych i szerzenie wiedzy o różnych językach świata. Prof. dr hab. E. Kołodziejek, prof. dr hab. R. Przybylska
- Działalność Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego w zakresie dokumentacji i systematycznego utrwalania pamięci o zbrodniach ludobójstwa w czasie II Wojny Światowej. Prof. dr hab. A. Gościński, dr A. Wiernikowski
- Polskie Towarzystwo Fizyczne - 95 lat służby fizyce i Polsce. Prof. dr hab. W. Kamiński
Sesja II: Towarzystwa naukowe w upowszechnianiu nauki
Aula II, Przewodniczący: prof. dr hab. M. Fikus, prof. dr hab. A. Grzywacz
- Wkład Polskiego Towarzystwa Nauk Żywieniowych w upowszechnianie wiedzy o prawidłowym żywieniu człowieka. Dr hab. J. Hamułka, dr hab. A. Kołłajtis-Dołowy, prof. dr hab. A. Brzozowska
- Polskie Towarzystwo Mykologiczne jako kluczowe ogniwo informacji o grzybach. Dr M. Wrzosek, dr M. Ruszkiewicz-Michalska
- Wkład Łódzkiego Towarzystwa Naukowego w organizację łódzkich festiwali nauki, techniki i sztuki, największej imprezy upowszechniającej naukę i sztukę w mieście. Dr E. Karasiński, prof. dr hab. A. Różalski
- Rola Siedleckiego Towarzystwa Naukowego w badaniach nad Podlasiem Południowym. Prof. dr hab. P. Matusak
- Upowszechnianie wiedzy – systemy CMS i inne. Dr J. Korycki (PT Tribologiczne)
Sala 6, Przewodniczący: prof. dr hab. J. Majkowski
- Miejsce, rola i zadania towarzystwa naukowego w dużym ośrodku akademickim. Przykład Łódzkiego Towarzystwa Naukowego. Prof. dr hab. S. Liszewski, prof. dr hab. M. Krajewska
- Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej – jego miejsce i rola wśród towarzystw naukowych w Polsce i na świecie. Prof. dr hab. B. Dobek-Ostrowska
- Polskie Towarzystwo Orientalistyczne 1922-2013 i jego dorobek naukowy i popularyzatorski. Prof. dr hab. M. Dziekan
- Rola Polskiego Towarzystwa Antropologicznego w krzewieniu wiedzy o człowieku. Prof. dr hab. M. Kaczmarek
Sala 09, Przewodniczący: prof. dr hab. M. Maj-Żurawska
- Polskie Towarzystwo Informatyczne - jedno z najstarszych stowarzyszeń naukowo-zawodowych w Polsce. Prof. dr hab. M. Noga
- W stronę kultury heweliuszowskiej. Gdańskie Towarzystwo Naukowe wobec wyzwań współczesności. Prof. dr hab. M. Mendel
- Seksuologia w Polsce – historia towarzystw naukowych, problemy i kontrowersje, seksuolodzy. Prof. dr hab. Z. Lew-Starowicz (PT Seksuologiczne)
- Działalność Polskiego Towarzystwa Kalorymetrii i Analizy Termicznej. Prof. dr hab. B. Pacewska
- Wspomaganie społecznego ruchu naukowego w kilku krajach ościennych. Prof. dr hab. J. Ławrynowicz (Łódzkie TN)
Sala 1071, Przewodniczący: prof. dr hab. J. Głaz
- Rola Stowarzyszenia Archeologów Polskich w ochronie dziedzictwa kulturowego, rozwoju nauki i integracji środowiska archeologicznego w Polsce. Prof. dr hab. Z. Kobyliński
- Działalność Polskiego Towarzystwa Wzrostu Kryształów. Prof. dr hab. E. Talik
- Polskie Towarzystwo Geofizyczne – działalność i problemy. Doc. dr hab. A. Dubicki
- Dwadzieścia lat Stowarzyszenia Geomorfologów Polskich. Dr L. Wachecka-Kotkowska
- Rola Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej w integrowaniu środowiska mechaników polskich w ostatnim półwieczu. Prof. dr hab. W. Nagórko
18 września 2013 (środa)
Sesja III: Społeczny ruch naukowy w Polsce
Aula II, Przewodniczący: dr A. Paszkiewicz
- Polskie Towarzystwo Pedagogiczne – historia i współczesność. Prof. dr hab. J. Madalińska-Michalak
- Badania operacyjne i systemowe: sytuacja w Polsce, środowisko, perspektywy. Prof. dr hab. J. Owsiński (PT Badań Operacyjnych i Systemowych)
- Polskie Towarzystwa Etologiczne jako platforma jednocząca osoby zainteresowane zachowaniem zwierząt i naukami behawioralnymi. Prof. dr hab. E. Godzińska
- Stowarzyszenie Miłośników Dawnej Broni i Barwy – pomiędzy tradycją okresu międzywojennego a nowoczesnością. Mgr M. Dziewulski
- Dotychczasowe osiągnięcia i zadania na przyszłość Towarzystwa Miłośników Dłutowa w kształtowaniu świadomości obywatelskiej. Mgr K. Ochnicki
- Polskie Towarzystwo Magnezologiczne im. prof. dr hab. Juliana Aleksandrowicza – cele, historia, działalność. Prof. dr hab. M. Maj-Żurawska
Sala 1071, Przewodniczący: prof. dr hab. S. Bolkowski
- Działalność Towarzystwa Pedagogiki Filozoficznej w latach 2006-2013. Prof. dr hab. S. Sztobryn
- Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – przeszłość i teraźniejszość. Dr M. Michalska
- Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego. Prof. dr hab. I. Gościński, dr A. Wiernikowski
- Misja i realia działalności Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego. Prof. dr hab. E. Górska
- Polskie Towarzystwo Próżniowe i jego działalność. Dr hab. L. Markowski
- Polskie Towarzystwo Wirusologiczne - cele i zadania. Prof. dr hab. M. Polz-Dacewicz
Sala 1070, Przewodniczący: prof. J. Ławrynowicz
- Paradygmat nauki o mediach a działalność sekcji badawczych Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej. Prof. dr hab. I. Hofman, dr A. Stępińska
- Kultura słowa a kultura obywatelska – retoryka w budowaniu społeczeństwa wiedzy. Przykład działalności Polskiego Towarzystwa Retorycznego. Dr A. Kampka, dr M. Załęska
- Rola Polskiego Towarzystwa Geograficznego w kształtowaniu świadomości narodowej i obywatelskiej. Prof. dr hab. M. Sobczyński
- Miejsce i rola młodzieży naukowej w działalności regionalnego towarzystwa naukowego. Przypadek Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki. Prof. dr hab. K. Walczak
- Dialektologia w czasopiśmie „Język Polski" – organie Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. Dr hab. K. Sikora
- Geneza powstania Polskiego Towarzystwa Tribologicznego. Dr J. Korycki
Sala 6, Przewodniczący: prof. dr hab. S. Kunikowski
- Rola Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego w upowszechnianiu nauki na Pomorzu Zachodnim w XXI wieku. Prof. dr hab. J. Jasnowska, prof. dr hab. E. Komorowska
- Udział Polskiego Towarzystwa Leśnego w formowaniu kształtu współczesnego leśnictwa. Prof. dr hab. A. Grzywacz
- Wkład Polskiego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych w upowszechnianie nauk ogrodniczych. Dr hab. P. Siwek
- Wkład Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc i jego poprzedników w rozwój wiedzy o gruźlicy i chorobach płuc w Polsce. Prof. dr hab. J. Kozielski
- 100-lecie mikrobiologicznej diagnostyki prątka gruźlicy w Polsce. Prof. dr hab. Z. Zwolska, prof. dr hab. E. Augustynowicz-Kopeć (Polskie Towarzystwo Chorób Płuc)
- Perspektywy i możliwości działania Śląskiego Towarzystwa Muzyki Kościelnej. Prof. dr hab. M. Kierska-Witczak
Sala 09, Przewodniczący: prof. dr hab. P. Skłodowski
- 75 lat działalności Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego. Prof. dr hab. P. Skłodowski
- Polskie Towarzystwo Mikroskopii – działalność w kraju i zagranicą. Dr inż. G. Michta
- Działalność Naukowego Towarzystwa Informatyki Ekonomicznej (NTIE) w środowisku akademickim i gospodarczym. Prof. dr hab. M. Pańkowska
- Rola Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego w integracji środowiska polskich prawników zajmujących się prawem wyznaniowym. Prof. dr hab. T. Zieliński
- Najstarsze towarzystwo naukowe w Polsce. Dr A. Kansy (Płockie TN)
Sesja plenarna IV: Wspomaganie finansowe społecznego ruchu naukowego w Polsce
Aula II, Przewodniczący: prof. dr hab. E. Mączyńska, prof. dr hab. E. Makulska-Nowak
- 50-lecie Rady Towarzystw Naukowych. Mgr inż. T. Majsterkiewicz (Polska Akademia Nauk)
- Działania Rady Towarzystw Naukowych w zakresie systemu finansowania społecznego ruchu naukowego. Prof. dr hab. M. Kowalczyk (TN Warszawskie)
- Udział ruchu społeczno-naukowego w doradztwie gospodarczym. Prof. dr hab. E. Mączyńska (PT Ekonomiczne)
W Kongresie uczestniczyło 206 osób, w tym: przewodniczący Senackiej Komisji Nauki, Edukacji i Sportu prof. dr hab. Kazimierz Wiatr, senator Sławomir Preiss, poseł Artur Ostrowski – członek Sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży, Prezes Polskiej Akademii Nauk czł. rzecz. PAN Michał Kleiber, Wiceprezes Polskiej Akademii Nauk czł. koresp. PAN Mirosława Marody, Wiceprezes Polskiej Akademii Umiejętności czł. rzecz. PAN Andrzej K. Wróblewski, Sekretarz Generalny Polskiej Akademii Umiejętności prof. dr hab. Jerzy Wyrozumski, przewodnicząca Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich prof. dr hab. Katarzyna Chałasińska, prorektor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego prof. dr hab. Jan Niemiec, rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Warszawie prof. dr hab. Julian Auleytner, rektor Akademii Humanistycznej w Pułtusku prof. dr hab. Adam W. Koseski, rektor Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej we Włocławku prof. dr hab. Stanisław Kunikowski, rektor Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie prof. dr hab. Elżbieta Mycielska-Dowgiałło, Mazowiecki Kurator Oświaty Karol Semik, zastępca przewodniczącego Akademii Młodych Uczonych prof. dr hab. Roman Szewczyk, Prezes Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT Ewa Mańkiewicz-Cudny, Wiceprezes Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT prof. dr hab. Janusz Dyduch, Prezes Federacji Polskich Towarzystw Medycznych prof. dr hab. Jerzy Majkowski, przewodnicząca Rady Upowszechniania Nauki przy Prezydium PAN prof. dr hab. Magdalena Fikus, przewodniczący Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przy Prezydium PAN prof. dr hab. Tadeusz Markowski, wicedyrektor Departamentu Instrumentów Polityki Naukowej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Krzysztof Frelich, dyrektor Biura Upowszechniania i Promocji Nauki PAN dr Michał Kabata, wicedyrektor Gabinetu Prezesa PAN, rzecznik prasowy PAN Mieczysław Grabianowski oraz przedstawiciele Polskiej Agencji Prasowej, Ośrodka Przetwarzania Informacji i szeregu instytucji związanych z nauką oraz 170 przedstawicieli towarzystw i stowarzyszeń naukowych oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych NOT.
List do uczestników Kongresu przesłały Marszałek Sejmu RP Ewa Kopacz oraz Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. dr hab. Barbara Kudrycka, w którym podkreśliły rolę Kongresu w dyskusji nad miejscem i rolą społecznego ruchu naukowego w Polsce, rolę towarzystw w rozwijaniu współczesnego społeczeństwa obywatelskiego, w upowszechnianiu wiedzy, rozwoju innowacji, nauki i gospodarki oraz integracji środowisk lokalnych i regionalnych.
Podstawę dyskusji na Kongresie stanowił referat przewodniczącego Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN prof. nadzw. dr hab. Zbigniewa Kruszewskiego „Rola towarzystw naukowych w urzeczywistnianiu idei społeczeństwa obywatelskiego", w którym referent przedstawił aktualny stan prawny i sytuację społecznego ruchu naukowego w Polsce oraz jego rolę w rozwoju kraju i społeczeństwa obywatelskiego, wskazując na potrzebę prawnych unormowań w ustawodawstwie polskim i potrzebę wsparcia finansowego przez państwo.
Uczestnicy Kongresu podjęli Uchwałę, skierowaną do Prezydenta RP, Marszałka Sejmu RP, Marszałka Senatu RP, do Prezesa Rady Ministrów, Ministra Finansów, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Prezesa PAN, wnosząc o podjęcie działań mających na celu wypracowanie zasad polityki państwa w stosunku do społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego oraz umocnienia miejsca i roli towarzystw i stowarzyszeń naukowych (towarzystw ogólnych i regionalnych, specjalistycznych towarzystw naukowych, stowarzyszeń naukowo-technicznych) w systemie nauki oraz wprowadzenia rozwiązań prawnych umożliwiających zapewnienie funkcjonowania i rozwoju społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego w Polsce.