Prosimy o zapoznanie się z propozycją Stanowiska Rady Towarzystw Naukowych w sprawie ustawowego uregulowania działalności społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego w Polsce.
Wszelkie uwagi do treści przedstawionego poniżej pisma prosimy kierować do 7 grudnia 2019 r. na adres:
Stanowisko Rady Towarzystw Naukowych
w sprawie ustawowego uregulowania działalności
społecznego ruchu naukowego i naukowo-technicznego w Polsce
Rada Towarzystw Naukowych reprezentuje ponad 350 towarzystw naukowych skupiających wielotysięczną rzeszę członków. Ten społeczny ruch naukowy i naukowo-techniczny jest integralną częścią systemu nauki polskiej w demokratycznym społeczeństwie obywatelskim.
Jego początki sięgają czasu zaborów, w których utrwalał świadomość narodową i tworzył podstawy do odrodzenia struktur instytucjonalnych nauki polskiej.
Towarzystwa naukowe i stowarzyszenia naukowo-techniczne należące do systemu nauki polskiej powinny znaleźć potwierdzenie swojego statusu w systemie prawnym obowiązującym w Polsce, winny być także wspierane finansowo.
Uważamy więc, że docelowo powinna być przyjęta odrębna ustawa o działających w Kraju towarzystwach naukowych, zharmonizowana z ustawami odnoszącymi się do całego obszaru edukacji i nauki.
Ustawa o towarzystwach i stowarzyszeniach naukowych powinna określić rolę i zadania społecznego ruchu naukowego w systemie nauki w Polsce, jego rangę społeczną, zasadnicze kierunki działania, uprawnienia i obowiązki, a także zasady finansowania towarzystw i stowarzyszeń naukowych zarówno podmiotowo, jak i przedmiotowo na szczeblu centralnym ze środków budżetu Państwa oraz regionalnie i lokalnie ze środków samorządu.
Rada Towarzystw Naukowych przygotowała obywatelski projekt takiej ustawy i skierowała go do Sejmu RP VII kadencji. Projekt niestety nie doczekał się rozpatrzenia.
Do czasu przygotowania nowej ustawy o społecznym ruchu naukowym w Polsce, proponujemy wprowadzenie w planowanej nowelizacji Ustawy z dn. 20 lipca 2018 r. takich zmian, które będą przywoływać explicite towarzystwa i stowarzyszenia naukowe w treści ustawy.
W perspektywie takiej nowelizacji przedstawiamy problemy, podnoszone przez środowiska naukowe, które mogłyby być rozwiązane w zmienionej ustawie.
Apelujemy o wprowadzenie do ustawy rozwiązań prawnych, które umożliwiłyby towarzystwom i stowarzyszeniom naukowym ubieganie się o środki finansowe na wspomaganie działalności statutowej towarzystw w tym na wydawanie książek i czasopism naukowych.
Niektóre z wydawanych przez towarzystwa publikacji mają renomę międzynarodową. Te zaś, które wydawane są w języku polskim i popularyzują wiedzę, istotnie wpływają na podniesienie stosunkowo niskiego poziomu rozumienia przez społeczeństwo znaczenia nauki dla rozwoju kraju. Ponadto, podniesienie rangi takiej aktywności wydawniczej powinno następować nie tylko przez wsparcie materialne, ale i przez docenianie jej we wszystkich, coraz bardziej sformalizowanych ocenach.
Nowa punktacja czasopism naukowych powinna właściwie uwzględnić rolę i znaczenie polskojęzycznych czasopism naukowych, naukowo-technicznych oraz popularno-naukowych, stanowiących istotną formę upowszechnienia wyników badań.
Wnioskujemy również o uzupełnienie wykazu jednostek naukowych, które mogą ubiegać się o środki na badania, o regionalne instytuty i ośrodki naukowo-badawcze działające na prawach stowarzyszeń oraz rozważenie wprowadzenia zapisów umożliwiających wszystkim towarzystwom i stowarzyszeniom naukowym ubieganie się o projekty badawcze i projekty celowe.
Zwracamy się z apelem do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o stałą dotację dla bibliotek, prowadzonych przez towarzystwa naukowe, ze szczególnym uwzględnieniem bibliotek zaliczonych do bibliotek naukowych, których zbiory tworzą narodowy zasób biblioteczny. Ograniczanie możliwości uzyskiwania środków na działalność bibliotek powoduje, że zbiory regionalnych towarzystw naukowych, nawet te największe, jak zbiory bibliotek Płockiego Towarzystwa Naukowego i Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, są w coraz większym stopniu ograniczane do gromadzenia tylko własnych wydawnictw.