Prof. dr hab. Zbigniew Czernicki, Wprowadzenie

W Polsce istnieje około 70 towarzystw naukowych w obszarze medycyny. Należy wyróżnić następujące rodzaje:

• Regionalne, to jest towarzystwa skupiające lekarzy różnych specjalizacji. Regionalne towarzystwa łączy na terenie kraju Polskie Towarzystwo Lekarskie. Towarzystwa te pomagają lekarzom często udostępniając pomieszczenia na konferencje i różne uroczystości. Nadają odznaczenia wybitnym jednostkom świata lekarskiego. Organizują spotkania poświęcone historii medycyny, wybitnym lekarzom, szczególnie – niosącym pomoc społeczeństwu w czasie wojny, oraz lekarzom, którzy istotnie wpłynęli na rozwój polskiej i światowej medycyny. Towarzystwa regionalne mają często długą historię sięgającą połowy XIX wieku.
  
  Zupełnie inną organizacją regionalną jest Towarzystwo Naukowe Warszawskie, które w swym składzie ma Wydział Medyczny. To organizacja zajmująca się promowaniem nauki zostanie przedstawiona szerzej przez prof. dr. hab. Marka Kowalczyka.
  
  
• Medyczne specjalistyczne, to jest towarzystwa skupiające specjalistów z obszaru nauk podstawowych i obszaru nauk klinicznych, zabiegowych i niezabiegowych. Główne zadania towarzystw specjalistycznych to szerzenie wiedzy medycznej i wymiana informacji o wynikach badań. Towarzystwa organizują kursy i szkolenia, a także konferencje i zjazdy. Charakterystyczna dla towarzystw specjalistycznych jest konieczność kontaktów międzynarodowych – nie ma oddzielnej medycyny polskiej, istnieje tylko jedna, światowa medycyna. Musimy mieć informacje o najnowszych wynikach badań, zapraszamy naukowców zagranicznych i sami wyjeżdżamy na międzynarodowe konferencje. Towarzystwa często wydają czasopisma w języku angielskim i często posiadają członkostwo w międzynarodowych federacjach.

W dyskusji panelowej wzięli udział:

• prof. dr hab. Marek Kowalczyk – Towarzystwo Naukowe Warszawskie,
• dr inż. Danuta Gajewska – Polskie Towarzystwo Dietetyki,
• prof. dr hab. Anna Gronowska-Senger – Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych,
• prof. dr hab. Ryszard Gellert – Polskie Towarzystwo Nefrologiczne, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego,
• prof. dr hab. Tadeusz Orłowski – Polskie Towarzystwo Kardio-Torakochirurgiczne,
• prof. dr hab. Roman Danielewicz – Polskie Towarzystwo Transplantacyjne,

a przewodniczył jej prof. dr hab. Zbigniew Czernicki.

Wypowiedzi

Prof. dr hab. Marek Kowalczyk (Towarzystwo Naukowe Warszawskie)

TNW w ostatnich latach aktywnie uczestniczyło w organizacji i współorganizacji licznych konferencji i sympozjów naukowych, np.:

• Konferencja Komisji Historyków Polski i Rosji. Rok 1918 – koniec starej i narodziny nowej Europy. Odrodzone państwo polskie i sowiecka Rosja. Warszawa, wrzesień 2018;
• II Kongres Towarzystw Naukowych w Polsce. Rola towarzystw naukowych w rozwoju świadomości obywatelskiej i kulturowej. Poznań, wrzesień 2018;
• Gwiazdy i outsiderzy nauki – wiek XIX i XX. Konferencja Wydziału I Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego przy wsparciu Fundacji Języka Polskiego, Warszawa, listopad 2016.

4 listopada 2016 r. Archiwum TNW wpisane zostało na Polską Listę Programu UNESCO Pamięć Świata (II edycja). Uroczystość wręczenia certyfikatu odbyła się Pałacu Prezydenta RP.

Wszystkie istniejące numery „Rocznika Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” zostały zdigitalizowane w ramach umowy pomiędzy Muzeum Historii Polski oraz Towarzystwem Naukowym Warszawskim. Czasopisma w wersji zdigitalizowanej są dostępne pod adresem: mazowsze.hist.pl.

Ponadto, wystąpienia podczas ważnych, cyklicznych konferencji organizowanych przez Federację Polskich Towarzystw Medycznych i Wydział V Nauk Lekarskich TNW pod wspólnym tytułem „Wyzwania XXI wieku – Ochrona zdrowia i kształcenie medyczne” zostały opublikowane w czterech tomach (72 wystąpienia). Konferencje wniosły istotny wkład w rozwój edukacji przeddyplomowej studentów medycyny.

Wydział IV Nauk Biologicznych wspólnie z Wydziałem V Nauk Lekarskich na Wydziale Biologii UW organizuje corocznie w grudniu „Sesje Noblowskie” poświęcone uczonym, którzy w danym roku uzyskali Nagrodę Nobla w zakresie medycyny lub fizjologii i chemii.

Dr inż. Danuta Gajewska (Polskie Towarzystwo Dietetyki)

Reprezentuję Polskie Towarzystwo Dietetyki skupiające, dietetyków, czyli osoby odpowiedzialne za leczenie niefarmakologiczne. Towarzystwo istnieje od 1986 roku i współpracuje z organizacjami europejskimi, działając poprzez platformę Europejskich Towarzystw Dietetycznych (EFAD). Główne zadania Towarzystwa to szkolenie dietetyków i edukacja społeczeństwa w zakresie zasad prawidłowego żywienia. Działalność i pełnienie powyższej misji jest utrudnione w związku z zawieszeniem wydawania czasopisma „Dietetyka”, głównie z powodu braku środków finansowych. Czasopismo przez wiele lat stanowiło wiarygodne źródło informacji o zasadach żywienia osób zdrowych i chorych. Wydaje się, że nadal mogłoby pełniać ważną rolę, zarówno edukacyjną, jak też informacyjną, w prostowaniu mitów i nieprawdziwych informacji w zakresie żywienia i dietetyki. Wobec zaprzestania działalności wydawniczej nie jesteśmy w stanie pełnić naszej misji zgodne z europejskimi i światowymi standardami.

Prof. dr hab. Anna Gronowska-Senger (Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych)

Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce nie rokuje przyszłości towarzystw naukowych. Brak jakichkolwiek zapisów dotyczących tej niezwykle istotnej gałęzi nauki polskiej, a zwłaszcza źródeł wspierania ich działalności spowoduje jej regres. W większości towarzystw jest ona realizowana z funduszy własnych, pochodzących głównie ze składek członków, co nie wystarcza na pokrycie kosztów bieżącej działalności (np. opłacenie księgowej, pomieszczeń biurowych, działalności wydawniczej, prowadzenie strony internetowej, warsztatów, szkół letnich, organizację seminariów, sympozjów, konferencji itd.). Skutkuje to w przypadku wielu towarzystw ograniczeniem ich działalności do niezbędnego minimum i brakiem możliwości prowadzenia jakichkolwiek projektów badawczych. Dostępność środków z funduszy DUN została ostatnio znacząco ograniczona.

Ponadto, towarzystwa należące do międzynarodowych federacji zobowiązane są do płacenia corocznej składki. Przynależność taka umożliwia korzystanie z ulg przy organizowaniu przez federację kongresów, konferencji, i prezentowanie osiągnięć polskich badaczy.

Jako Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych widzimy potrzebę uregulowania tych spraw albo w momencie nowelizacji obecnej ustawy albo w postaci odpowiednich zapisów w ustawie o PAN.

Prof. dr hab. Ryszard Gellert (Polskie Towarzystwo Nefrologiczne, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego)

Reprezentuję Polskie Towarzystwo Nefrologiczne i jestem dyrektorem Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP). Uważam, że najważniejsze zadanie dla uczelni, CMKP i towarzystw medycznych to szkolnie lekarzy. Odnośnie szkolenia zawodowego nierozwiązanym problemem są umiejętności lekarskie. Dotychczas nie ma żadnego stanowiska, czy mają to być fragmenty specjalności, czy też uzyskanie zaświadczenia po przebyciu szkolenia z wykorzystywania określonej procedury, na przykład gastroskopii. Dużą, pozytywną rolę spełniają konferencje i kongresy organizowane przy pomocy finansowej sponsorów – firm farmaceutycznych i firm wytwarzających sprzęt medyczny. Odnośnie problemów wydawniczych: CMKP wydawało jedno czasopismo. Ze względu na koszty zrezygnowaliśmy z formy papierowej poprzestając na formie elektronicznej. Polskie Towarzystwo Nefrologiczne wydawało dwa czasopisma, ale obecnie, ze względu na koszty, zrezygnowaliśmy z wydawania jednego. Podsumowując, problemy Towarzystwa Nefrologicznego są zbliżone z problemami innych towarzystw.

Prof. dr hab. Tadeusz Orłowski (Polskie Towarzystwo Kardio-Torakochirurgiczne)

Polskie Towarzystwo Kardio-Torakochirurgów reprezentuje dwie specjalności (jako jedyne!) – kardiochirurgię i chirurgię klatki piersiowej.

Po pierwsze, uważamy, że towarzystwa naukowe powinny mieć większy wpływ na proces kształcenia lekarzy. Powinny mieć możliwość organizowania kursów na zlecenie CMKP. Kursy takie organizowane są obecnie przez Towarzystwo, choć nie zaliczane są przez CMKP do programów specjalizacji. Towarzystwo posiada większą grupę ekspertów mogących uczestniczyć w kursach, aniżeli każda pojedyncza klinika lub oddział (bo tylko one mogą oficjalnie organizować kursy).

Po drugie, należy wprowadzić w programach specjalizacyjnych obowiązek przygotowania przynajmniej dwóch publikacji w czasopismach recenzowanych (większość towarzystw wydaje takie czasopisma). Zmuszałoby to rezydentów do śledzenia aktualności i z pewnością skłaniało wielu kierowników specjalizacji do aktualizacji wiedzy. Skutecznie dostarczałoby to prac do czasopism, które skarżą się na brak napływu artykułów.

Prof. dr hab. Roman Danielewicz (Polskie Towarzystwo Transplantacyjne)

Polskie Towarzystwo Transplantacyjne jest stowarzyszeniem niezbyt licznym (około 400 członków), jednak jest wielospecjalistyczne. Obejmuje swoim działaniem zarówno lekarzy, pielęgniarki, jak i psychologów. Spośród specjalizacji lekarskich różnymi obszarami medycyny transplantacyjnej zajmują się chirurdzy (ogólni, kardiochirurdzy, torakochirurdzy), okuliści, nefrolodzy, kardiolodzy, pulmonolodzy, hematolodzy, gastroenterolodzy i inne specjalizacje lekarskie. Ze względu na aspekty prawne i etyczne, z jakimi ma do czynienia nasza dyscyplina, do Towarzystwa należą także prawnicy, etycy czy filozofowie. Wielodyscyplinarność jest bez wątpienia silną stroną PTT.

Nasze Towarzystwo zajmuje się działalnością promującą ten innowacyjny sposób leczenia (przeszczepienie niewydolnego narządu dla wielu pacjentów jest jedynym skutecznym sposobem ratowania zdrowia i życia), promowaniem pozytywnych postaw społecznych w odniesieniu do donacji narządów za życia i po śmierci potencjalnych dawców oraz promocją medycyny transplantacyjnej wśród społeczeństwa.

Polskie Towarzystwo Transplantacyjne przygotowuje i upowszechnia wśród swoich członków rekomendacje co do sposobów postępowania w wybranych, trudniejszych obszarach medycyny transplantacyjnej (np. wytyczne postępowania w odniesieniu do dawców i biorców narządów z historią leczenia onkologicznego), jak i w odniesieniu do sposobów leczenia (np. zalecenia co do leczenia immunosupresyjnego po przeszczepieniu).

PTT integruje swoich członków poprzez organizację kongresu (co dwa lata) i sympozjów w pozostałych latach. Spotkania te zwykle gromadzą większość członków PTT i stanowią platformę wspólnych dyskusji i wymiany doświadczeń, także z udziałem gości spoza Polski.

PTT ma swoje czasopismo wydawane od 1996 roku. Od długiego czasu „Annals of Transplantation” są wydawane wyłącznie w języku angielskim (co w medycynie jest powszechną praktyką), a od kilku lat czasopismo jest wydawane niemal wyłącznie w formie internetowej jako open-access. Czasopismo jest wydawane przez podmiot zewnętrzny oraz pozostaje oficjalnym wydawnictwem nie tylko naszego, ale również czeskiego i węgierskiego towarzystwa transplantacyjnego. IF czasopisma w 2018 r. wynosił H-Index 34.

W związku z utrzymywaniem się Towarzystwa ze składek członkowskich i dochodów z organizacji kongresu i sympozjów, budżet jest ograniczony i nie pozwala na szerokie współfinansowanie działalności naukowej. Niemniej jednak staramy się wspierać grantami młodych naukowców w ich projektach badawczych czy wyjazdach szkoleniowych.

Dyskutowany obecnie brak jednoznacznego umiejscowienia towarzystw naukowych w „panoramie naukowej państwa” oraz brak wsparcia państwa dla działalności towarzystw naukowych jest istotnym zagrożeniem, zatem wszelkie wspólne działania polskich towarzystw naukowych na rzecz zmiany tej sytuacji, znajdują poparcie ze strony Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego.

Prof. dr hab. Zbigniew Czernicki, Podsumowanie

Towarzystwa medyczne mają różne cele, takie jak: pomoc koleżeńska, upowszechnianie historii medycyny, szkolenie zawodowe, koordynacja badań naukowych i wymiana informacji naukowej, międzynarodowa współpraca naukowa oraz związana z powyższymi zadaniami działalność wydawnicza (zarówno w języku polskim, jak i w angielskim).

Największym wspólnym problemem jest spadek prestiżu pracy naukowej i ciekawości naukowej. Wyczerpująca praca zawodowa pozwala na uzyskanie wyższego statusu społecznego i sukcesu finansowego niż kariera naukowa wraz ze stopniami i tytułami naukowymi. Powszechnie obserwuje się spadek liczby uczestników spotkań naukowych.

Kluczowe dla towarzystw naukowych jest aktywne uczestniczenie w ruchu międzynarodowym. Bardzo wskazanym jest wsparcie finansowe państwa w opłacaniu składek w federacjach międzynarodowych.

Kariera naukowa powinna być wsparta finansowo przez państwo. Kariera ta musi być bardziej atrakcyjna, a „ciekawość naukowa” powinna się opłacać i przynosić satysfakcję nie tylko uczonemu, lecz także jego rodzinie.